Trải Nghiệm Cận kề Cái Chết và Lời Đáp của Kinh Thánh
Trong thời đại ngày nay, cụm từ "trải nghiệm cận kề cái chết" (Near-Death Experience - NDE) không còn xa lạ. Nó thường được mô tả với những hình ảnh như một đường hầm tối với ánh sáng ở cuối, cảm giác thoát khỏi thân thể, gặp gỡ những thực thể ánh sáng hay người thân đã khuất, và một cuộc đánh giá lại cuộc đời. Những mô tả này, dù đa dạng, thường để lại ấn tượng sâu sắc và đôi khi thay đổi hoàn toàn quan niệm sống của người trải qua. Là Cơ Đốc nhân, chúng ta đứng trước những câu chuyện này với thái độ nào? Kinh Thánh – Lời vô ngộ của Đức Chúa Trời – phải là thước đo tối hậu và nền tảng để chúng ta hiểu về bất kỳ hiện tượng nào liên quan đến sự sống, sự chết, và thế giới bên kia. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khảo sát Kinh Thánh để tìm kiếm lời đáp cho vấn đề phức tạp này, phân biệt giữa chân lý khải thị và những mô tả chủ quan.
Trước khi xem xét các "trải nghiệm", chúng ta phải thiết lập nền tảng Kinh Thánh rõ ràng về trạng thái sau khi chết. Quan điểm Kinh Thánh không mơ hồ mà được trình bày có tiến triển qua mặc khải.
1. Cựu Ước và Sheol (שאול): Trong Cựu Ước, nơi mà người chết (cả người công bình lẫn kẻ ác) đều đến được gọi là Sheol. Đây không phải là nơi hình phạt hay ban thưởng cuối cùng, mà là một trạng thái tồn tại âm u, tách biệt khỏi sự sống tích cực trước mặt Đức Chúa Trời (Thi Thiên 6:5; 88:3-12). Sứ đồ Phi-e-rơ mô tả Chúa Giê-xu sau khi chết đã "giảng cho các linh hồn bị tù" (I Phi-e-rơ 3:19), hàm ý một nơi chốn. Câu chuyện Sau-lơ cầu cơ với bà bóng ở En-đô-rơ (I Sa-mu-ên 28) cho thấy Samuel "từ dưới đất" lên, trong trạng thái yên nghỉ và xác nhận sự phán xét của Đức Chúa Trời, chứ không mô tả một thiên đàng đầy phước hạnh.
2. Tân Ước và Sự Mặc Khải Rõ Ràng Hơn: Đến Tân Ước, khải tượng về đời sau trở nên rõ ràng hơn nhờ sự giảng dạy và chính sự phục sinh của Chúa Giê-xu Christ.
- Hades (ᾍδης): Đây là từ Hy Lạp tương đương với Sheol. Trong ẩn dụ về người giàu và La-xa-rơ (Lu-ca 16:19-31), Chúa Giê-xu cho thấy Hades có hai khu vực tách biệt: "lòng A-braham" nơi an ủi cho người tin (La-xa-rơ) và nơi đau đớn cho kẻ chối bỏ Đức Chúa Trời (người giàu). Điều quan trọng là có một vực sâu ngăn cách, và không thể qua lại. Câu chuyện này nhấn mạnh sự quyết định vĩnh viễn sau khi chết, dựa trên đức tin trong đời này.
- Thiên Đàng (Paradise - Παράδεισος): Chúa Giê-xu hứa với người trộm cướp trên thập tự giá: "Quả thật, ta nói cùng ngươi, hôm nay ngươi sẽ được ở với ta trong nơi Ba-ra-đi" (Lu-ca 23:43). Sứ đồ Phao-lô cũng nói đến việc được "cất lên tận từng trời thứ ba" và "vào nơi Ba-ra-đi" (II Cô-rinh-tô 12:2-4). Đây là nơi ở tạm thời của những linh hồn được cứu chuộc, trong sự hiện diện của Chúa, chờ đợi sự phục sinh thân thể cuối cùng.
- Sự Phục Sinh của Thân Thể và Sự Phán Xét Cuối Cùng: Kinh Thánh dạy rõ: "Theo như đã định cho loài người phải chết một lần, rồi chịu phán xét" (Hê-bơ-rơ 9:27). Sự phán xét cuối cùng (Khải Huyền 20:11-15) sẽ phân định vĩnh viễn giữa "trời mới đất mới" cho những kẻ được ghi trong sách sự sống và "hồ lửa" (Gehenna - γέεννα) cho những kẻ bị hư mất. Đây là định mệnh cuối cùng, chứ không phải trạng thái trung gian.
Với nền tảng trên, chúng ta có thể xem xét các yếu tố phổ biến trong các kể lại về NDE:
1. Cảm Giác Bình An và Thoát Khỏi Thân Thể: Nhiều người mô tả cảm giác bình an và nhìn thấy thân thể mình từ bên ngoài. Kinh Thánh công nhận rằng linh hồn (πνεῦμα - *pneuma*) có thể tách rời khỏi thân thể (II Cô-rinh-tô 5:8: "Chúng ta... thà lìa bỏ thân thể nầy đặng ở cùng Chúa"). Cảm giác bình an có thể phản ánh sự giải thoát tạm thời khỏi thân thể hay đau đớn, nhưng không nhất thiết chứng minh cho một định mệnh vĩnh cửu tốt lành. Sự bình an thật sự và vĩnh cửu chỉ đến từ sự hòa thuận với Đức Chúa Trời qua Chúa Giê-xu Christ (Rô-ma 5:1).
2. Gặp Gỡ Một "Thực Thể Ánh Sáng" Đầy Yêu Thương: Đây là điểm then chốt. Nhiều người mô tả một "thực thể" toàn tri, đầy tình yêu, không phán xét. Tuy nhiên, Kinh Thánh cảnh báo rõ về Sa-tan, kẻ "mạo làm thiên sứ sáng láng" (II Cô-rinh-tô 11:14). Mục đích của nó là lừa dối. Một "thực thể" khẳng định rằng mọi tôn giáo đều dẫn đến Chúa, rằng mọi người cuối cùng đều được cứu (Thuyết Vạn Vật Cứu Rỗi - Universalism), hoặc không đề cập đến tội lỗi và sự cần thiết của thập tự giá, thì trái ngược trực tiếp với giáo lý then chốt của Kinh Thánh (Giăng 14:6; Công vụ 4:12). Chúa Giê-xu Christ khải thị chính Ngài là "ánh sáng của thế gian" (Giăng 8:12), và Ngài không phải là một "thực thể mờ ảo" mà là Đấng Cứu Thế chịu đóng đinh và đã phục sinh.
3. Xem Lại Cuộc Đời (Life Review): Kinh Thánh xác nhận rằng mọi việc chúng ta làm đều được ghi chép và sẽ bị phơi bày trước toà phán xét của Đấng Christ (II Cô-rinh-tô 5:10). Tuy nhiên, sự phán xét này là công bình và đầy đủ, không phải chỉ là một cuộc "ôn lại" nhanh chóng. Đối với tín đồ, sự phán xét này liên quan đến phần thưởng, không phải sự cứu rỗi (vốn đã được đảm bảo bởi huyết Chúa).
4. Gặp Người Thân và Cảnh Vật Lý: Các mô tả này có thể là kết quả của:
- Hoạt Động Sinh Lý của Não Bộ: Khi thiếu oxy, não có thể tạo ra những ảo giác phức tạp.
- Sự Tác Động Thuộc Linh: Chúng ta không được phép tìm cách liên lạc với người chết (Phục truyền 18:10-12). Các "linh hồn" được thấy có thể là sự lừa dối của ma quỷ.
- Trường Hợp Đặc Biệt Trong Kinh Thánh: Chỉ có một vài trường hợp đặc biệt được Đức Chúa Trời cho phép, như Môi-se và Ê-li hiện ra với Chúa Giê-xu trên núi hóa hình (Ma-thi-ơ 17:3), nhưng đây là một sự kiện độc nhất vô nhị do chính Chúa chủ động, không phải là một "trải nghiệm cận tử" thông thường.
Kinh Thánh ghi lại một số người đã chết và được Chúa hoặc tiên tri/sứ đồ khiến sống lại (con trai bà góa tại Sa-rép, con trai người đàn bà Su-nem, La-xa-rơ, Đô-ca,...). Đáng chú ý, không ai trong số họ để lại một bản tường thuật chi tiết về những gì họ đã thấy hoặc trải qua khi chết. Điều này có thể do sự khôn ngoan của Đức Chúa Trời. Nếu những kinh nghiệm đó được mô tả, chúng có thể trở thành tiêu điểm, thay vì tập trung vào đức tin nơi Lời Chúa. Sự im lặng này nhắc nhở chúng ta rằng “đức tin là sự biết chắc vững vàng của những điều mình đang trông mong, là bằng cớ của những điều mình chẳng xem thấy” (Hê-bơ-rơ 11:1).
Trường hợp của Phao-lô trong II Cô-rinh-tô 12:2-4 thường bị hiểu lầm. Ông nói về việc được "cất lên" (có thể trong thị tượng hoặc xuất thần), chứ không phải là một trải nghiệm cận tử do bệnh tật/thương tích. Và ngay cả khi đó, ông cũng không được phép nói ra những điều mình nghe thấy. Điều này càng nhấn mạnh sự thận trọng.
1. Xây Dựng Đức Tin Trên Lời Chúa, Không Trên Trải Nghiệm: Nền tảng của chúng ta phải là Lời được linh cảm của Đức Chúa Trời (II Ti-mô-thê 3:16-17), chứ không phải những câu chuyện khó kiểm chứng, dù nghe có vẻ hấp dẫn. Mọi kinh nghiệm phải được đem ra “chất sáng” dưới ánh sáng của Lời Chúa (I Giăng 4:1).
2. Sống Với Hy Vọng Phục Sinh Vững Chắc: Thay vì tò mò về trạng thái trung gian, chúng ta nên tập trung vào lời hứa vinh quang cuối cùng: sự sống lại của thân thể và sự hiện diện đời đời với Chúa (I Tê-sa-lô-ni-ca 4:13-18; I Cô-rinh-tô 15:51-58). Hy vọng này đủ mạnh để chúng ta sống dạn dĩ và chết bình an.
3. Sẵn Sàng Chia Sẻ Tin Lành Cứu Rỗi: Sự mơ hồ về các trải nghiệm cận tử có thể tạo ra ảo tưởng rằng "mọi người đều sẽ ổn". Kinh Thánh dạy điều ngược lại. Điều này thúc giục chúng ta rao giảng về tình yêu, ân điển, nhưng cũng về sự thánh khiết, công bình và sự phán xét của Đức Chúa Trời, và con đường duy nhất qua Chúa Giê-xu Christ.
4. An Ủi và Khích Lệ với Sự Khôn Ngoan: Khi gặp người kể lại trải nghiệm như vậy, thay vì cổ vũ hoặc bác bỏ ngay lập tức, hãy lắng nghe với lòng trắc ẩn, sau đó dẫn dắt họ đến với Chúa Giê-xu và Lời Ngài. Hãy chia sẻ về hy vọng phục sinh chắc chắn dựa trên Kinh Thánh.
5. Cảnh Giác Thuộc Linh: Ma quỷ luôn tìm cách giả dạng và lừa gạt (II Cô-rinh-tô 11:3-4, 13-15). Một thông điệp làm giảm nhẹ tội lỗi, phủ nhận sự độc tôn của Đấng Christ, hay xao lãng sự phán xét, dù đi kèm với cảm giác "yêu thương" và "ánh sáng", đều có thể là cạm bẫy tinh vi. Chúng ta phải trang bị bằng "toàn giáp của Đức Chúa Trời" (Ê-phê-sô 6:10-18).
Kinh Thánh không ghi nhận bất kỳ "trải nghiệm cận kề cái chết" nào như một mô hình chung để hiểu về thế giới bên kia. Thay vào đó, Kinh Thánh ban cho chúng ta một sự mặc khải rõ ràng, khách quan và đầy đủ về định mệnh của con người: sự chết là hậu quả của tội lỗi, sự phán xét là chắc chắn, và con đường cứu rỗi duy nhất là qua đức tin nơi sự chết chuộc tội và sự phục sinh của Chúa Giê-xu Christ. Những gì xảy ra trong khoảnh khắc sinh tử có thể là một phức hợp của các yếu tố sinh lý, tâm lý và có thể có sự can thiệp của thế giới thuộc linh (cả thiện lẫn ác).
Lời kêu gọi cho chúng ta là “hãy tin Đức Chúa Trời” (Giăng 14:1) hơn là tin vào những trải nghiệm của con người. Hãy để Lời Chúa định hình niềm tin và hy vọng của chúng ta. Khi chúng ta đặt đức tin nơi Chúa Giê-xu, chúng ta có thể đối diện với cái chết không phải với sự tò mò về một đường hầm hay ánh sáng mơ hồ, mà với sự chắc chắn của lời hứa: “Ta đã thắng thế gian rồi” (Giăng 16:33) và “Sự chết đã bị nuốt mất trong sự thắng” (I Cô-rinh-tô 15:54).