Kinh Thánh nói gì về vấn đề kiện tụng?

Trong xã hội hiện đại nơi quyền lợi cá nhân thường được đặt lên hàng đầu, xung đột và tranh chấp là điều không thể tránh khỏi. Là Cơ Đốc nhân, chúng ta phải đối diện với câu hỏi: Khi có mâu thuẫn, thậm chí bị tổn hại, phản ứng của chúng ta nên như thế nào? Có nên đưa nhau ra tòa theo con đường thế gian không? Kinh Thánh, Lời Đức Chúa Trời, không hề im lặng về vấn đề này. Thông qua sự dạy dỗ trực tiếp của Chúa Giê-xu và các sứ đồ, cũng như các nguyên tắc khôn ngoan trong toàn bộ Kinh Thánh, chúng ta có một khuôn mẫu rõ ràng để xử lý xung đột một cách phù hợp với đức tin và làm vinh hiển Danh Chúa.

Phân đoạn then chốt và rõ ràng nhất về vấn đề này nằm trong thư của Sứ đồ Phao-lô gửi cho Hội Thánh tại Cô-rinh-tô, một Hội Thánh non trẻ nhưng đầy rẫy những vấn đề, trong đó có kiện tụng.

1 Cô-rinh-tô 6:1-8 (KTHĐ 1925): “Khi trong anh em có sự tranh tụng nhau, dám đem nhau đến trước mặt kẻ không công bình, mà chẳng đem đến trước mặt các thánh đồ sao? Anh em há chẳng biết các thánh đồ sẽ xét đoán thế gian sao? Vả, nếu thế gian bị anh em xét đoán, thì anh em há chẳng đáng xét đoán việc nhỏ mọn hơn sao? Anh em há chẳng biết chúng ta sẽ xét đoán các thiên sứ sao? Phương chi việc đời nầy!

Vậy, khi anh em có việc tranh tụng về đời nầy, sao lấy những kẻ không kể ra chi trong Hội thánh làm người xử đoán? Tôi nói vậy để làm cho anh em hổ thẹn. Thế thì giữa anh em không có người khôn ngoan để phân xử giữa anh em mình sao? Nhưng anh em kiện anh em, và đem kiện trước mặt người chẳng tin!

Ấy đã là sự bất bình cho anh em mà có sự kiện cáo nhau. Sao chẳng chịu sự trái lẽ? Sao chẳng đành chịu gian lận? Trái lại, chính anh em làm sự trái lẽ và gian lận, mà lại làm cho anh em mình!

Đây là một phân đoạn mạnh mẽ. Từ ngữ Hy Lạp được sử dụng cho “kiện cáo” là κρίμα (krima), có nghĩa là “sự xét xử, sự quyết định, vụ kiện”. Phao-lô chỉ ra ba vấn đề lớn:

• Vấn đề về Chủ Quyền Thuộc Linh: Ông chất vấn tại sao con cái Đức Chúa Trời, là những người sẽ cùng Chúa cai trị và xét đoán (“sẽ xét đoán các thiên sứ”), lại đem những tranh chấp “đời này” (βιωτικά - biōtika, những việc thuộc về đời sống trần tục) ra trước mặt những quan xét “không công bình” (người ngoài đạo). Điều này thể hiện sự thiếu hiểu biết về địa vị và trách nhiệm thuộc linh của mình.
• Vấn đề về Chứng Nhân: Việc tín đồ kiện nhau trước tòa án thế gian là một “sự bất bình” (ὅλως - holōs, ở đây có thể hiểu là “một sự thất bại hoàn toàn, một điều đáng hổ thẹn”). Nó phá hủy tình yêu thương, sự hiệp một trong thân thể Đấng Christ và làm cho Danh Chúa bị sỉ nhục trước người ngoài.
• Vấn đề về Tinh Thần Hy Sinh: Phao-lô đặt một câu hỏi gây chấn động: “Sao chẳng chịu sự trái lẽ? Sao chẳng đành chịu gian lận?” Động từ “chịu” trong tiếng Hy Lạp là ἀδικέω (adikeō), có nghĩa là “chịu đựng sự bất công, chịu thiệt hại”. Đây không phải là sự yếu đuối, mà là sự mạnh mẽ của tình yêu thương, sẵn sàng chịu thiệt thòi vì lợi ích của anh em và vì sự vinh hiển của Đấng Christ, noi gương Ngài (1 Phi-e-rơ 2:21-23).

Giáo huấn của Chúa Giê-xu trong Bài Giảng Trên Núi đặt nền tảng cho cách ứng xử của Cơ Đốc nhân trong xung đột, đi xa hơn cả luật pháp Cựu Ước.

Ma-thi-ơ 5:23-25, 38-40 (KTHĐ 1925): “Ấy vậy, nếu khi nào ngươi đem dâng của lễ nơi bàn thờ, mà nhớ lại anh em có điều gì nghịch cùng mình, thì hãy để của lễ trước bàn thờ, trở về giảng hòa với anh em trước đã; rồi hãy đến dâng của lễ.

Khi ngươi đi đường với kẻ kiện cáo mình, phải lấy làm khó nhọc mà giải hòa với họ khi còn ở dọc đường, kẻo họ nộp ngươi cho quan án, quan án giao ngươi cho thầy đội, mà ngươi phải ở tù chăng.”

“Các ngươi có nghe lời phán rằng: Mắt đền mắt, răng đền răng. Song ta bảo các ngươi: Đừng chống cự kẻ dữ. Trái lại, nếu ai vả má bên hữu ngươi, hãy đưa má bên kia cho họ luôn; nếu ai muốn kiện ngươi đặng đoạt cái áo ngoài, hãy nhường họ luôn cái áo trong.”

Chúa Giê-xu nhấn mạnh đến sự chủ động hòa giải. Việc thờ phượng Chúa (“dâng của lễ”) bị gián đoạn nếu còn mối quan hệ rạn nứt với anh em. Ngài dạy chúng ta phải “giảng hòa” (εἰρηγεύω - eirēneuō, tức là “làm hòa, tái lập hòa bình”) một cách khẩn trương (“khi còn ở dọc đường”). Nguyên tắc “mắt đền mắt” (Xuất Ê-díp-tô Ký 21:24) trong Cựu Ước là giới hạn của sự báo thù công bằng, nhưng Chúa Giê-xu kêu gọi môn đồ bước vào một tiêu chuẩn cao hơn: tiêu chuẩn của ân điển, của sự từ bỏ quyền lợi cá nhân vì mục đích lớn hơn là hòa bình và chứng nhân.

Tinh thần này được thể hiện rõ trong lời cầu nguyện mẫu: “Xin tha tội cho chúng tôi, như chúng tôi cũng tha kẻ phạm tội nghịch cùng chúng tôi” (Ma-thi-ơ 6:12), và trong dụ ngôn về đầy tớ không có lòng thương xót (Ma-thi-ơ 18:21-35). Tha thứ không phải là phủ nhận sự sai trái, mà là từ bỏ quyền trừng phạt hoặc đòi lại công lý theo cách riêng của mình, giao phó sự phán xét cuối cùng cho Đức Chúa Trời (Rô-ma 12:19).

Cựu Ước, đặc biệt là sách Châm Ngôn, cung cấp nhiều lời khuyên khôn ngoan về việc tránh xung đột và xử lý tranh chấp.

Châm Ngôn 17:14 (KTHĐ 1925): “Khởi đầu tranh cạnh khác nào một người mở nước; Vậy, trước khi cãi lẫy hãy lui về.”

Câu này ví sự bắt đầu tranh cãi như việc mở đập nước – một khi đã bắt đầu, rất khó để kiểm soát và ngăn chặn hậu quả. Sự khôn ngoan là rút lui trước khi xung đột leo thang.

Châm Ngôn 25:8-10 (KTHĐ 1925): “Chớ vội hầu kiện ai; Vì rốt cuộc ngươi sẽ làm thể nào, khi kẻ lân cận mình gây cho mình hổ thẹn? Hãy biện luận việc riêng mình với chánh kẻ lân cận mình, Chớ tỏ sự kín đáo của kẻ khác; E khi kẻ nghe điều đó sẽ quở trách ngươi, Và sự sỉ nhục ngươi không hề bôi hết chăng.”

Đây là một quy trình hòa giải rất thực tế: (1) Đừng vội kiện; (2) Hãy trực tiếp “biện luận việc riêng mình” (nghĩa là giải quyết trực tiếp) với người có liên quan; (3) Tuyệt đối không công khai những lỗi lầm hay sự kín đáo của họ cho người thứ ba, vì điều đó chỉ phá hủy mối quan hệ và danh tiếng, khiến việc hòa giải trở nên bất khả thi.

Làm thế nào để áp dụng những nguyên tắc Kinh Thánh này vào cuộc sống đầy phức tạp ngày nay, nơi có những hợp đồng, tranh chấp thương mại, hay thậm chí là những tổn hại nghiêm trọng?

1. Lập Trình Ưu Tiên: Ưu tiên tối cao của chúng ta không phải là “thắng kiện” hay đòi lại được mọi thứ, mà là sự vinh hiển của Đức Chúa Trời và sức khỏe thuộc linh của Hội Thánh. Hãy tự hỏi: “Hành động của tôi có đang làm chứng cho tình yêu và ân điển của Chúa Giê-xu không?”

2. Tuân Thủ Quy Trình Kinh Thánh: Ma-thi-ơ 18:15-17 đưa ra các bước rõ ràng: (a) Trực tiếp, riêng tư với người phạm lỗi; (b) Nếu không được, đem theo một hoặc hai người làm chứng khách quan; (c) Cuối cùng mới trình lên Hội Thánh. Quy trình này nhấn mạnh sự riêng tư, tình yêu thương, và mục đích là “được lại anh em ngươi” chứ không phải trừng phạt.

3. Sử Dụng Trung Gian Hòa Giải Cơ Đốc: Như Phao-lô gợi ý trong 1 Cô-rinh-tô 6:5, hãy tìm những người “khôn ngoan” (nguyên tắc: σοφός - sophos) trong Hội Thánh – có thể là mục sư, trưởng lão, hay những tín đồ trưởng thành, khách quan – để làm trung gian hòa giải và phân xử. Nhiều Hội Thánh ngày nay có mục vụ hòa giải dựa trên nguyên tắc Kinh Thánh.

4. Phân Biệt Giữa Cá Nhân và Thể Chế, và Trường Hợp Đặc Biệt: * Tranh chấp cá nhân giữa hai tín đồ (ví dụ: mượn tiền không trả, nói xấu nhau): Nguyên tắc 1 Cô-rinh-tô 6 và Ma-thi-ơ 18 phải được áp dụng triệt để. * Tranh chấp liên quan đến thể chế, doanh nghiệp Cơ Đốc: Vẫn nên ưu tiên hòa giải nội bộ hoặc qua trung gian Cơ Đốc, nhưng có thể phức tạp hơn. * Các vụ việc hình sự nghiêm trọng (lạm dụng, bạo hành, trộm cắp quy mô lớn): Ở đây, nguyên tắc “quyền cai trị” (Rô-ma 13:1-5) có thể áp dụng. Chính quyền được Đức Chúa Trời lập lên để trừng phạt kẻ làm áo. Việc trình báo với chính quyền trong những trường hợp này có thể là trách nhiệm để bảo vệ người vô tội và thực thi công lý trên đất, chứ không đơn thuần là “kiện tụng” vì lợi ích cá nhân.

5. Nuôi Dưỡng Tấm Lòng Sẵn Sàng Chịu Thiệt: Đây là điều khó nhất, nhưng là cốt lõi của thập tự giá. Chúng ta được kêu gọi noi gương Chúa Giê-xu, Đấng “bị rủa mà chẳng rủa lại, chịu nạn mà chẳng hề ngăm dọa, nhưng cứ phó mình cho Đấng xử đoán công bình” (1 Phi-e-rơ 2:23). Điều này đòi hỏi một đức tin sâu nhiệm rằng Đức Chúa Trời là Quan Án Chí Công, và Ngài sẽ bênh vực chúng ta trong thời điểm của Ngài.

Thông điệp xuyên suốt của Kinh Thánh về kiện tụng giữa anh em tín đồ là một lời kêu gọi mạnh mẽ đến sự khôn ngoan, hòa giải, tha thứ và sẵn sàng chịu thiệt thòi. Nó thách thức triệt để văn hóa “đòi cho bằng được quyền lợi” của thế gian. Con đường của thập tự giá không phải là con đường của kẻ yếu, mà là con đường của người mạnh mẽ trong ân điển, biết rằng danh tiếng và sự hiệp một của thân thể Đấng Christ có giá trị vĩnh cửu hơn mọi của cải hay sự “thắng thế” tạm thời trên đất.

Khi đối diện với xung đột, ước muốn đầu tiên của chúng ta không phải là “tôi sẽ kiện anh!” mà là “Lạy Chúa, xin giúp con tìm cách hòa giải và làm sáng Danh Ngài.” Trong sự vâng phục đó, chúng ta kinh nghiệm được sự bình an siêu nhiên và trở nên những sứ giả chân thật của Phúc Âm Hòa Bình.