Na-hách, Người Am-môn
Trong bức tranh lịch sử rộng lớn của Cựu Ước, bên cạnh những nhân vật chính như các tổ phụ, tiên tri và vua chúa của Y-sơ-ra-ên, có những nhân vật từ các dân tộc ngoại bang xuất hiện thoáng qua nhưng lại để lại những bài học thuộc linh sâu sắc. Na-hách, người Am-môn, là một trong những nhân vật như thế. Tên ông được nhắc đến trong hai bối cảnh khác biệt, một lần trong sách I Sa-mu-ên và một lần trong sách II Sa-mu-ên. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khai phá lịch sử, hành động và ý nghĩa biểu tượng của Na-hách, từ đó rút ra những nguyên tắc vĩnh cửu cho đời sống đức tin của Cơ Đốc nhân ngày nay.
Để hiểu về Na-hách, trước hết phải hiểu về dân tộc của ông. Người Am-môn (בני עמון, Benei Ammon) là con cháu của Bên-A-mi, con trai của Lót với con gái nhỏ của ông (Sáng Thế Ký 19:38). Họ định cư ở vùng đất phía đông sông Giô-đanh, với kinh đô là Ráp-bát (hay Ráp-ba, ngày nay là Amman, thủ đô của Jordan). Mối quan hệ giữa Y-sơ-ra-ên và Am-môn là một chuỗi dài thù địch, xen kẽ với những khoảng thời gian hòa hoãn ngắn ngủi. Sự thù nghịch này bắt nguồn từ cả yếu tố sắc tộc lẫn tranh chấp lãnh thổ, và được tiên tri về trước qua lời của Đức Chúa Trời (Phục Truyền Luật Lệ Ký 23:3-4). Na-hách xuất hiện trong vai trò là vua của dân Am-môn, và hành động của ông phản ánh tinh thần hiếu chiến cố hữu của dân tộc này đối với dân sự của Đức Chúa Trời.
Sự kiện chính liên quan đến Na-hách được ghi chép kỹ lưỡng trong I Sa-mu-ên 11:1-11. Bối cảnh là buổi đầu của thời kỳ quân chủ, khi Sau-lơ vừa được xức dầu làm vua nhưng chưa thể hiện quyền năng cai trị. Na-hách, vua Am-môn, đi lên vây thành Gia-bết ở Ga-la-át.
"Vậy, Na-hách, người Am-môn, đi lên vây Gia-bết ở Ga-la-át. Mọi người Gia-bết nói cùng Na-hách rằng: Hãy lập giao ước cùng chúng tôi, thì chúng tôi sẽ phục sự ông. Na-hách, người Am-môn, đáp: Cứ theo điều nầy ta lập giao ước cùng các ngươi: phải khoét hết thảy con mắt hữu của các ngươi, để gieo sự sỉ nhục trên cả Y-sơ-ra-ên." (I Sa-mu-ên 11:1-2)
Lời đe dọa của Na-hách không chỉ là một hành động tàn bạo về thể xác, mà còn mang ý nghĩa biểu tượng sâu xa. Việc "khoét mắt hữu" (כל־עין ימינו, kol-‘ayin yemino) là một sự sỉ nhục có chủ ý, nhằm tước đi khả năng chiến đấu của binh lính (vì khiên và giáo thường cầm bằng tay trái, còn tay phải cầm gươm, việc mất mắt bên phải sẽ làm mất khả năng ước lượng khoảng cách và chiến đấu hiệu quả). Hơn thế, nó là một dấu ấn của sự nô lệ và nhục nhã vĩnh viễn cho cả dân tộc Y-sơ-ra-ên. Na-hách không chỉ muốn chinh phục, mà muốn triệt tiêu hoàn toàn phẩm giá và khả năng tự vệ của họ. Đây là hình ảnh sống động của tội lỗi và ma quỷ – chúng không chỉ muốn chúng ta phạm tội, mà muốn làm chúng ta tàn tật thuộc linh, mất đi khả năng nhìn thấy vinh quang Đức Chúa Trời và chiến đấu trong trận chiến đức tin.
Sự giải cứu đến khi dân Gia-bết cầu xin được bảy ngày để tìm người giải cứu, và tin tức đến tai Sau-lơ. Khi Thánh Linh Đức Chúa Trời cảm động Sau-lơ (câu 6), ông đã hành động dứt khoát. Sự thịnh nộ của Đức Giê-hô-va giáng trên dân sự, họ hiệp lại như một người, và Sau-lơ dẫn họ đến chiến thắng vẻ vang. Chi tiết quan trọng là: sự giải cứu đến từ bên ngoài thành bị vây. Dân Gia-bết tự thân không thể chống cự; họ cần một Đấng Giải Cứu đến từ bên ngoài. Điều này chỉ về Chúa Giê-xu Christ, Đấng từ trời đến, bẻ gãy quyền lực của tội lỗi và sự chết đang vây hãm nhân loại.
Một ghi chép khác về Na-hách xuất hiện trong II Sa-mu-ên 10:1-2, trong một bối cảnh hoàn toàn khác – dưới thời vua Đa-vít.
"Sau việc ấy, vua dân Am-môn băng, và Ha-nun, con trai người, kế vị. Đa-vít nói: Ta muốn làm ơn cho Ha-nun, con trai của Na-hách, như cha người đã làm ơn cho ta. Đa-vít sai tôi tớ mình đi đặng an ủi người về sự cha người đã qua đời." (II Sa-mu-ên 10:1-2)
Đoạn này tiết lộ một mối quan hệ hoàn toàn bất ngờ: Na-hách (có lẽ là cùng một người, hoặc một vị vua Am-môn khác cùng tên) đã từng đối xử tử tế với Đa-vít. Một số học giả cho rằng đây có thể là Na-hách khác với người trong I Sa-mu-ên 11, vì niên đại có vẻ cách xa. Số khác cho rằng đây chính là Na-hách cũ, và sự tử tế này xảy ra trong thời kỳ Đa-vít chạy trốn Sau-lơ, có thể khi Đa-vít hoạt động ở vùng ngoại biên phía đông. Dù là ai, chi tiết này dạy chúng ta hai bài học:
1. Tính Phức Tạp Của Con Người: Ngay cả một kẻ thù tàn bạo (như trong I Sa-mu-ên) cũng có thể có những hành động nhân từ. Điều này nhắc nhở chúng ta đừng "dán nhãn" người khác một cách cứng nhắc. 2. Hậu Quả Của Sự Ngờ Vực Và Sỉ Nhục: Con trai Na-hách là Ha-nun đã nghe theo lời xúi giục của các quan, nghi ngờ ý tốt của Đa-vít và sỉ nhục các sứ giả của ông (cạo nửa râu, cắt áo). Hành động này dẫn đến một cuộc chiến thảm khốc và sự sụp đổ của vương quốc Am-môn. Sự ngờ vực và sỉ nhục vô căn cứ thường mở đường cho sự hủy diệt.
Từ câu chuyện về Na-hách, chúng ta có thể rút ra nhiều nguyên tắc quý báu cho hành trình đức tin:
1. Bản Chất Của Kẻ Thù Thuộc Linh: Na-hách với lời đe dọa khoét mắt là hình ảnh của ma quỷ (I Phi-e-rơ 5:8). Mưu kế của nó là làm chúng ta mù lòa thuộc linh, không thể thấy "sự vinh hiển của Đấng Christ, là ảnh tượng của Đức Chúa Trời" (II Cô-rinh-tô 4:4). Cơ Đốc nhân cần phải tỉnh thức, xin Chúa mở mắt tấm lòng (Ê-phê-sô 1:18) và trang bị mọi khí giới của Đức Chúa Trời (Ê-phê-sô 6:10-18).
2. Sự Giải Cứu Đến Từ Bên Ngoài: Giống như dân Gia-bết không thể tự cứu mình, chúng ta không thể tự giải thoát khỏi tội lỗi. Chúng ta cần một Đấng Giải Cứu bên ngoài – chính là Chúa Giê-xu Christ. Sự giải cứu bắt đầu khi chúng ta "kêu cầu" (I Sa-mu-ên 11:3). Hãy luôn chạy đến với Ngài trong mọi hoàn cảnh bế tắc.
3. Vai Trò Của Thánh Linh và Sự Hiệp Một: Sau-lơ chỉ có thể dẫn dắt chiến thắng khi được Thánh Linh cảm động (câu 6). Mọi sự phục vụ và chiến thắng hiệu quả đều bắt nguồn từ quyền năng của Đức Thánh Linh. Hơn nữa, chiến thắng chỉ đến khi "dân sự hiệp lại như một người" (câu 7). Sự hiệp một trong Hội Thánh là sức mạnh để đối diện với mọi sự tấn công từ thế gian.
4. Thận Trọng Trong Sự Ngờ Vực và Cư Xử: Câu chuyện của Ha-nun, con trai Na-hách, cảnh báo về việc để cho sự nghi ngờ và lời khuyên xấu phá hỏng các mối quan hệ. Châm ngôn 17:9 chép: "Người nào đi thưa chuyện giữa bạn hữu khác, tức là bày tỏ điều kín đáo; còn ai có lòng trung thành, giấu điều đó." Hãy cầu xin sự khôn ngoan từ trên cao (Gia-cơ 3:17) để phân biệt và ứng xử trong tình yêu thương.
5. Ơn Thương Xót Trong Bối Cảnh Thù Nghịch: Sự kiện Đa-vít muốn làm ơn cho con trai của Na-hách nhắc nhở chúng ta về lời dạy của Chúa Giê-xu: "Hãy yêu kẻ thù nghịch, và cầu nguyện cho kẻ bắt bớ các ngươi" (Ma-thi-ơ 5:44). Ngay cả những người từng đối địch với chúng ta hoặc gia đình họ cũng có thể là đối tượng cho lòng nhân từ của Đấng Christ qua chúng ta.
Na-hách, người Am-môn, thoạt nhìn chỉ là một nhân vật phụ trong lịch sử Y-sơ-ra-ên. Tuy nhiên, qua hai lần xuất hiện của ông, Kinh Thánh đã phác họa nên những bài học đầy sức mạnh về bản chất của tội lỗi, về sự giải cứu kỳ diệu của Đức Chúa Trời, về hậu quả của sự kiêu ngạo, ngờ vực và về giá trị của lòng nhân từ. Ông là một tấm gương phản chiếu những khuynh hướng xấu xa trong lòng người, đồng thời cũng là bối cảnh để làm sáng tỏ quyền năng cứu chuộc của Đức Chúa Trời. Là Cơ Đốc nhân, chúng ta được kêu gọi nhận biết kẻ thù thuộc linh, hoàn toàn nương cậy nơi Đấng Giải Cứu là Chúa Giê-xu, sống trong sự hiệp một và quyền năng của Thánh Linh, và lan tỏa lòng nhân từ của Đấng Christ ngay cả trong những mối quan hệ phức tạp nhất. Hãy để câu chuyện về Na-hách thúc giục chúng ta sống một đời sống tỉnh thức, tin cậy và đầy yêu thương.