Quy tắc vàng là gì?

Trong kho tàng lời dạy của Chúa Giê-xu Christ, có một nguyên tắc ngắn gọn nhưng vô cùng uyên thâm, được mệnh danh là “Quy Tắc Vàng” (The Golden Rule). Nguyên tắc này không chỉ là nền tảng cho đạo đức Cơ Đốc mà còn được nhiều người công nhận là kim chỉ nam cho các mối quan hệ nhân loại. Tuy nhiên, để hiểu thấu đáo chiều sâu thần học và sự cách mạng trong lời dạy này, chúng ta cần phải nghiên cứu nó trong bối cảnh Kinh Thánh, khám phá ngữ nghĩa gốc và ứng dụng nó một cách thiết thực vào đời sống đức tin.

Quy Tắc Vàng được Chúa Giê-xu công bố cách rõ ràng nhất trong Bài Giảng Trên Núi: “Ấy vậy, hễ điều chi mà các ngươi muốn người ta làm cho mình, thì cũng hãy làm điều đó cho họ, vì ấy là luật pháp và lời tiên tri” (Ma-thi-ơ 7:12, Kinh Thánh Tin Lành Việt Ngữ 1925).

Cụm từ “luật pháp và lời tiên tri” là một cách diễn đạt của người Do Thái để chỉ toàn bộ Cựu Ước. Chúa Giê-xu tuyên bố rằng nguyên tắc này chính là tinh túy, là sự hàm chứa (trong tiếng Hy Lạp là πληρόω plēroō, có nghĩa “làm cho đầy trọn, hoàn thành”) của mọi điều được dạy trong Kinh Thánh. Nó không phải là một điều răn mới, mà là ánh sáng chiếu rọi và quy tụ mọi điều răn khác vào một trọng tâm.

Một bản ghi tương tự nhưng ở thể phủ định cũng được tìm thấy trong Lu-ca 6:31: “Các ngươi muốn người ta làm cho mình thể nào, hãy làm cho người ta thể ấy.” Sự khác biệt giữa thể khẳng định (“hãy làm”) và thể phủ định (“đừng làm”) trong văn hóa cổ đại là đáng chú ý. Nhiều tôn giáo và triết gia (như Khổng Tử, Hillel) đã dạy một phiên bản phủ định: “Điều gì ngươi ghét, đừng làm cho kẻ khác”. Lời dạy của Chúa Giê-xu mang tính chủ động, tích cực và sáng tạo. Ngài kêu gọi chúng ta không chỉ tránh gây hại, mà còn chủ động tìm kiếm cơ hội để làm điều tốt, điều mà chính chúng ta khao khát được nhận lãnh.

Để hiểu tại sao đây là “luật pháp và lời tiên tri”, chúng ta phải quay về Cựu Ước. Lời dạy yêu thương tha nhân đã có từ sách Lê-vi ký: “Ngươi chớ báo thù, chớ giữ sự báo thù cùng con cháu dân sự mình; nhưng hãy yêu thương kẻ lân cận như mình: Ta là Đức Giê-hô-va” (Lê-vi ký 19:18). Từ “yêu thương” ở đây trong tiếng Hê-bơ-rơ là אָהַב ’ahav, diễn tả một tình yêu mang tính cam kết, hành động, không chỉ là cảm xúc. “Kẻ lân cận” ban đầu được hiểu là người đồng bào Ít-ra-ên, nhưng ngay trong chương đó (câu 34) đã mở rộng cho kiều dân.

Tuy nhiên, vấn đề nằm ở cụm từ “như mình”. Bản tính sa ngã của con người thường khiến chúng ta yêu bản thân một cách ích kỷ, hoặc ngược lại, có cái nhìn hạ thấp về giá trị bản thân. Chúa Giê-xu đã đặt Quy Tắc Vàng trên một nền tảng mới. Ngài không chỉ rao giảng nó, mà còn sống trọn vẹn nó. Sứ đồ Phao-lô viết: “Hãy có đồng một tâm tình như Đấng Christ đã có, Ngài vốn có hình Đức Chúa Trời… song đã tự bỏ mình đi, lấy hình tôi tớ… hạ mình xuống, vâng phục cho đến chết, thậm chí chết trên cây thập tự” (Phi-líp 2:5-8).

Chúa Giê-xu đã làm điều Ngài muốn chúng ta làm: Ngài muốn sự cứu rỗi, sự tha thứ, sự sống dư dật, và Ngài đã chủ động ban tất cả những điều đó cho chúng ta qua thập tự giá. Quy Tắc Vàng, do đó, được bắt rễ trong Ân Điển. Chúng ta có thể yêu thương và đối xử tốt với người khác vì Chúa Christ đã làm điều đó cho chúng ta trước. Nó trở thành một sự đáp lại tình yêu của Đấng Christ, chứ không phải một nỗ lực để tự mình được xưng công bình.

Chúng ta hãy phân tích câu Kinh Thánh Ma-thi-ơ 7:12 một cách sâu hơn:

• “Hễ điều chi mà các ngươi muốn…” (ὅσα ἐὰν θέλητε – hosa ean thelēte): Động từ “muốn” (θέλω thelō) không chỉ là một ước mơ thoáng qua. Nó diễn tả ý chí, sự khao khát, ý định. Đây là lời kêu gọi chúng ta suy ngẫm nghiêm túc: Tôi thực sự khao khát điều gì từ người khác? Có phải là sự tôn trọng, thấu hiểu, kiên nhẫn, tha thứ, giúp đỡ chân thành?

• “… người ta làm cho mình…” (ἵνα ποιῶσιν ὑμῖν οἱ ἄνθρωποι – hina poiōsin hymin hoi anthrōpoi): “Người ta” (ἄνθρωποι anthrōpoi) ở đây là một từ rộng, chỉ tất cả mọi người, không phân biệt bạn hay thù, người thân hay kẻ xa lạ, người dễ thương hay khó chịu.

• “… thì cũng hãy làm điều đó cho họ…” (οὕτως καὶ ὑμεῖς ποιεῖτε αὐτοῖς – houtōs kai hymeis poieite autois): Đây là mệnh lệnh, một hành động có ý thức. “Làm” (ποιέω poieō) là một động từ hành động mạnh mẽ. Chúa không nói “hãy cảm thấy điều đó cho họ”, mà là “hãy LÀM”. Tình yêu thương phải được thể hiện bằng hành động cụ thể (1 Giăng 3:18).

Quy Tắc Vàng không phải là lý thuyết suông, mà là kim chỉ nam cho mọi mối quan hệ:

1. Trong Gia Đình:
- Vợ chồng: Người chồng muốn vợ tôn trọng mình? Hãy chủ động yêu thương, hy sinh cho vợ như Chúa Christ yêu Hội Thánh (Ê-phê-sô 5:25). Người vợ muốn chồng thấu hiểu? Hãy chủ động bày tỏ sự tôn trọng (Ê-phê-sô 5:33).
- Cha mẹ và con cái: Con cái muốn cha mẹ lắng nghe và kiên nhẫn? Cha mẹ hãy làm điều đó trước. Cha mẹ muốn con cái vâng lời? Hãy đối xử với chúng bằng sự công bằng và yêu thương, không chọc giận chúng (Cô-lô-se 3:21).

2. Trong Hội Thánh (Sự Cảm Thông Của Thánh Đồ):
- Bạn muốn được tha thứ khi vấp ngã? Hãy sẵn sàng tha thứ cho anh chị em mình (Ma-thi-ơ 6:14-15).
- Bạn muốn được khích lệ trong lúc khó khăn? Hãy chủ động đến an ủi, nâng đỡ người khác (1 Tê-sa-lô-ni-ca 5:11).
- Bạn muốn người khác quan tâm đến nhu cầu mình? Hãy sốt sắng nhìn thấy và đáp ứng nhu cầu của anh em (Phi-líp 2:4).

3. Trong Xã Hội và Công Việc:
- Bạn muốn đối tác, đồng nghiệp trung thực và công bằng? Chính bạn hãy trung thực tuyệt đối, dù phải chịu thiệt thòi.
- Bạn muốn được đối xử tử tế bởi người lạ, người phục vụ? Hãy chủ động nói lời cảm ơn, nhã nhặn và rộng rãi.
- Bạn muốn người khác nhìn nhận giá trị của mình? Hãy trân trọng và tôn vinh người khác (Rô-ma 12:10).

4. Với Kẻ Thù và Người Làm Hại Mình: Đây là đỉnh cao của Quy Tắc Vàng. Bạn muốn được đối xử thế nào khi bạn là người sai? Bạn muốn cơ hội sửa sai? Hãy làm điều đó cho kẻ thù mình. Chúa Giê-xu dạy: “Hãy yêu kẻ thù nghịch mình, và cầu nguyện cho kẻ bắt bớ mình” (Ma-thi-ơ 5:44). Ngài đã làm gương khi cầu xin Cha tha thứ cho những kẻ đóng đinh Ngài (Lu-ca 23:34).

Quy Tắc Vàng của Chúa Giê-xu Christ không phải là một công thức đạo đức khô khan hay một gánh nặng luật pháp. Nó là sự bày tỏ của một đời sống mới được biến đổi bởi Thánh Linh. Chúng ta không thể sống theo nguyên tắc này bằng sức riêng của xác thịt. Chính Thánh Linh, Đấng đổ tình yêu của Đức Chúa Trời vào lòng chúng ta (Rô-ma 5:5), mới ban cho chúng ta năng lực để yêu thương cách chủ động và hy sinh.

Do đó, việc thực hành Quy Tắc Vàng bắt đầu từ mối tương giao mật thiết với Chúa Giê-xu – Đấng đã sống trọn vẹn nguyên tắc ấy. Khi chúng ta càng ở trong Ngài, chiêm ngưỡng thập tự giá, và để Lời Chúa dưỡng nuôi, thì khát khao và năng lực để “làm cho người ta” sẽ tuôn trào một cách tự nhiên. Nó trở thành dấu ấn của một Cơ Đốc nhân chân chính: “Ta ban cho các ngươi một điều răn mới, nghĩa là các ngươi phải yêu nhau; như Ta đã yêu các ngươi thể nào, thì các ngươi cũng hãy yêu nhau thể ấy. Nếu các ngươi yêu nhau, thì ấy là tại điều đó mà thiên hạ sẽ nhận biết các ngươi là môn đồ Ta” (Giăng 13:34-35).

Ước mong mỗi chúng ta, mỗi ngày, đều hỏi lòng mình: “Hôm nay, điều tôi khao khát nhất nơi người khác là gì?” Và rồi, được thúc đẩy bởi tình yêu của Christ, chúng ta chủ động bước ra và LÀM ĐIỀU ẤY TRƯỚC cho những người Chúa đặt để xung quanh mình. Đó chính là cách chúng ta sống “luật pháp và lời tiên tri” cách trọn vẹn nhất.