Đức Chúa Trời Siêu Việt
Trong hành trình đức tin, một trong những chân lý nền tảng và vĩ đại nhất mà Cơ Đốc nhân cần thấu hiểu chính là bản tính siêu việt của Đức Chúa Trời. Thuật ngữ này không chỉ mô tả một thuộc tính, mà là chìa khóa để mở ra cái nhìn đúng đắn về Đấng chúng ta thờ phượng, từ đó định hình mọi khía cạnh trong đời sống thuộc linh. Vậy, "Đức Chúa Trời siêu việt" có nghĩa là gì? Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khai phá chân lý này qua lăng kính của Kinh Thánh, giải nghĩa nguyên văn Hê-bơ-rơ và Hy Lạp, và rút ra những áp dụng thiết thực cho đời sống đức tin.
Trong thần học Cơ Đốc, siêu việt (từ Latinh *transcendere* - vượt lên trên, vượt qua) nói lên rằng Đức Chúa Trời hoàn toàn tách biệt, vượt trỗi, và cao hơn mọi tạo vật của Ngài. Ngài không bị giới hạn bởi không gian, thời gian, vật chất, hay bất kỳ điều kiện nào của vũ trụ Ngài dựng nên. Ngài là Đấng khác biệt tuyệt đối. Trái ngược với điều này là thuộc tính nội tại - Đức Chúa Trời hiện diện gần gũi, ở cùng và hoạt động bên trong thế giới và con người. Kinh Thánh trình bày một Đức Chúa Trời vừa siêu việt vừa nội tại cách trọn vẹn, và sự cân bằng này là độc nhất vô nhị của Cơ Đốc giáo. Nếu chỉ nhấn mạnh sự siêu việt, chúng ta có một "Thần" xa cách; nếu chỉ nhấn mạnh sự nội tại, chúng ta dễ rơi vào thuyết phiếm thần. Sự mặc khải trọn vẹn trong Chúa Giê-xu Christ chính là đỉnh điểm của cả hai thuộc tính: Ngôi Lời siêu việt đã trở nên xác thịt và ở giữa chúng ta (Giăng 1:14).
Kinh Thánh, từ Cựu Ước đến Tân Ước, đều tôn cao và làm chứng hùng hồn về sự siêu việt của Đức Chúa Trời. Chúng ta sẽ khảo sát qua bốn phương diện chính.
1. Siêu Việt Trong Bản Chất: Đấng Tự Hữu Hằng Hữu (YAHWEH)
Danh xưng quan trọng nhất Đức Chúa Trời bày tỏ cho Môi-se tại bụi gai cháy là YAHWEH (từ gốc Hê-bơ-rơ הָיָה, *hayah* - "là", "hiện hữu"). Ngài phán: "TA LÀ ĐẤNG TỰ HỮU HẰNG HỮU" (Xuất Ê-díp-tô Ký 3:14). Cụm từ này trong tiếng Hê-bơ-rơ, "Ehyeh Asher Ehyeh", mang ý nghĩa sâu xa hơn "Ta là Đấng Ta là". Nó diễn tả một sự hiện hữu tuyệt đối, độc lập, tự có, không do ai sinh ra và không lệ thuộc vào bất cứ điều gì ngoài chính Ngài. Đối lập với tạo vật là "hữu hạn, được tạo dựng, lệ thuộc", Đức Chúa Trời là Vô Hạn, Tự Hữu, Tuyệt Đối. Tiên tri Ê-sai cũng tuyên bố: "Đức Giê-hô-va, Vua và Đấng Chuộc của Y-sơ-ra-ên, tức Đức Giê-hô-va vạn quân, phán như vầy: Ta là đầu tiên và cuối cùng, ngoài ta không có Đức Chúa Trời nào khác" (Ê-sai 44:6). Sự hiện hữu độc nhất vô nhị này đặt Ngài hoàn toàn bên ngoài và trên hết mọi chuỗi nhân quả của vũ trụ.
2. Siêu Việt Trong Quyền Năng: Đấng Sáng Tạo và Duy Trì
Sự siêu việt được bày tỏ rõ ràng nhất trong công trình sáng tạo. Đức Chúa Trời không phải là một thợ gốm nhào nặn từ vật chất có sẵn; Ngài sáng tạo từ hư không (*creatio ex nihilo*) bằng Lời phán quyền năng của Ngài. "Ban đầu Đức Chúa Trời dựng nên trời đất" (Sáng Thế Ký 1:1). Ngài đứng bên ngoài và trên hết công trình của Ngài. Tiên tri Ê-sai chất vấn: "Các ngươi há chẳng biết, há chẳng nghe sao? Đức Giê-hô-va là Đức Chúa Trời hằng sống, là Đấng đã dựng nên các đầu cùng đất, chẳng mỏi mệt, chẳng thiếu sức; trí khôn Ngài không thể dò xét được" (Ê-sai 40:28). Trong Tân Ước, sứ đồ Phao-lô xác nhận Chúa Giê-xu Christ chính là Đấng Sáng Tạo siêu việt ấy: "Vì muôn vật đã được dựng nên trong Ngài, bất luận trên trời, dưới đất, vật thấy được, vật không thấy được, hoặc ngôi vị, hoặc quyền cai trị, hoặc chấp chánh, hoặc cầm quyền, đều là bởi Ngài và vì Ngài mà được dựng nên" (Cô-lô-se 1:16). Không chỉ sáng tạo, Ngài còn duy trì muôn vật bằng quyền năng của Lời Ngài (Hê-bơ-rơ 1:3).
3. Siêu Việt Trong Tri Thức và Ý Định: Ý Chỉ Đời Đời
Trí tuệ và sự khôn ngoan của Đức Chúa Trời hoàn toàn vượt trên sự hiểu biết của con người. Ý định của Ngài là đời đời và không thể cản trở. "Vì ý tưởng ta không phải ý tưởng các ngươi, đường lối các ngươi không phải đường lối ta. Đức Giê-hô-va phán: Vì các từng trời cao hơn đất bao nhiêu, thì đường lối ta cao hơn đường lối các ngươi, ý tưởng ta cao hơn ý tưởng các ngươi cũng bấy nhiêu" (Ê-sai 55:8-9). Sứ đồ Phao-lô thốt lên trong sự thán phục: "Ôi! Sâu nhiệm thay là sự giàu có, khôn ngoan và thông biết của Đức Chúa Trời! Sự phán xét của Ngài nào ai thấu được, đường nẻo của Ngài nào ai hiểu được!" (Rô-ma 11:33). Từ ngữ Hy Lạp được dùng cho "sâu nhiệm" ở đây là bathos, chỉ về chiều sâu vô hạn, không thể dò được. Ý định cứu rỗi của Ngài đã được lập từ trước sáng thế (Ê-phê-sô 1:4), chứng tỏ Ngài đứng ngoài dòng thời gian tuyến tính của con người.
4. Siêu Việt Trong Sự Thánh Khiết: Sự Tách Biệt Tuyệt Đối Khỏi Tội Lỗi
Khía cạnh quan trọng nhất của sự siêu việt trong mối quan hệ với tạo vật sa ngã chính là sự thánh khiết. Từ Hê-bơ-rơ qadosh (thánh) hàm ý "được biệt riêng ra, tách biệt". Các thiên sứ trên trời không ngừng reo lên: "Thánh thay, Thánh thay, Thánh thay là Đức Giê-hô-va vạn quân!" (Ê-sai 6:3). Sự lặp lại ba lần nhấn mạnh mức độ tối thượng và tuyệt đối của thuộc tính này. Đức Chúa Trời thánh khiết đến nỗi ngay cả những sinh vật trên trời cũng phải che mặt, che chân trước sự vinh hiển của Ngài (Ê-sai 6:2). Sự thánh khiết này không chỉ là đạo đức luân lý hoàn hảo, mà còn là sự khác biệt tuyệt đối về bản thể. Ánh sáng và sự vinh hiển của Ngài là điều con người tội lỗi không thể chịu nổi (Xuất Ê-díp-tô Ký 33:20). Đây là lý do sâu xa đòi hỏi phải có sự chuộc tội – một Đấng Trung Bảo vừa siêu việt (thánh khiết) vừa nội tại (trở nên con người) để có thể giao hòa con người với Đức Chúa Trời.
Mầu nhiệm lớn nhất của đức tin Cơ Đốc là sự nhập thể. Chúa Giê-xu Christ là hiện thân hoàn hảo của một Đức Chúa Trời vừa siêu việt vừa nội tại. Ngài là "Đấng có trước muôn vật, và muôn vật đứng vững trong Ngài" (Cô-lô-se 1:17) – đó là sự siêu việt. Nhưng Ngài cũng là "Ngôi Lời đã trở nên xác thịt, ở giữa chúng ta" (Giăng 1:14) – đó là sự nội tại. Trong Ngài, chúng ta thấy được "sự vinh hiển của Con một đến từ nơi Cha" (Giăng 1:14), tức là vinh hiển của Đức Chúa Trời siêu việt. Chính Chúa Giê-xu tuyên bố: "Ta với Cha là một" (Giăng 10:30), khẳng định bản thể thần linh siêu việt của Ngài. Và cũng chính Ngài đã khóc trước mộ La-xa-rơ (Giăng 11:35), bày tỏ sự đồng cảm nội tại sâu sắc. Sự chết và sống lại của Ngài là phương cách duy nhất của Đức Chúa Trời siêu việt để giải quyết vấn đề tội lỗi và đem con người trở lại mối tương giao với Ngài.
Hiểu biết về sự siêu việt của Đức Chúa Trời không phải là một bài học thần học khô khan, mà phải biến đổi cách chúng ta sống và tin.
1. Thờ Phượng trong Sự Kính Sợ và Tôn Cao
Nhận biết Chúa chúng ta thờ phượng là Đấng Siêu Việt, chúng ta đến với Ngài không phải với thái độ suồng sã, tầm thường, mà với lòng kính sợ thánh (Ê-sai 8:13). Sự thờ phượng phải tập trung tôn cao Ngài, ca ngợi các thuộc tính vĩ đại của Ngài, chứ không chỉ xoay quanh cảm xúc và nhu cầu của chúng ta. "Hãy tôn cao Giê-hô-va Đức Chúa Trời chúng tôi, Và thờ lạy trước bệ chân Ngài. Ngài là thánh!" (Thi Thiên 99:5).
2. Cầu Nguyện với Sự Tin Cậy Tuyệt Đối vào Quyền Tể Trị
Chúng ta cầu nguyện với Đấng ngự trên trời, Đấng nắm giữ mọi quyền phép. Điều này đem lại sự bình an và tin cậy sâu xa. Dù hoàn cảnh có vượt quá tầm hiểu biết của chúng ta, nhưng không vượt quá tầm kiểm soát và sự khôn ngoan của Ngài. Sự siêu việt của Đức Chúa Trời là nền tảng cho đức tin nơi sự quan phòng của Ngài (Rô-ma 8:28).
3. Sống Khiêm Nhường và Vâng Phục
Khi đối diện với Đấng hoàn toàn Thánh Khiết và Khôn Ngoan, thái độ duy nhất phù hợp là sự khiêm nhường và vâng phục. Gióp, sau khi được Chúa chất vấn về sự siêu việt trong quyền tể trị và sự sáng tạo của Ngài, đã thốt lên: "Tôi lấy làm gớm ghê tôi, Và ăn năn trong tro bụi" (Gióp 42:6). Sự vâng phục chúng ta dành cho Lời Ngài không phải là mù quáng, mà là sự nhận biết khôn ngoan rằng đường lối Ngài cao hơn đường lối ta.
4. Rao Truyền Phúc Âm với Quyền Năng và Sự Khẩn Thiết
Sứ điệp chúng ta rao giảng không phải là lời khuyên đạo đức hay triết lý nhân loại, mà là Lời của Đấng Sáng Tạo siêu việt, Đấng phán xét mọi người, và đã ban Con Một của Ngài làm của lễ chuộc tội. Điều này đem lại thẩm quyền và sự khẩn thiết cho công tác truyền giáo.
Đức Chúa Trời của Kinh Thánh là Đấng Siêu Việt: Tự Hữu Hằng Hữu, Toàn Năng Sáng Tạo, Khôn Ngoan Vô Hạn, và Thánh Khiết Tuyệt Đối. Chân lý này đập tan mọi thứ thần tượng, mọi quan niệm giới hạn, và mọi sự kiêu ngạo của con người muốn tạo ra một "thần" theo hình ảnh mình. Nhưng ân điển lạ lùng chính là Đấng Siêu Việt ấy, trong Chúa Giê-xu Christ, đã vượt qua vực thẳm ngăn cách để đến với chúng ta, chịu chết và phục sinh để đem chúng ta trở về cùng Ngài. Do đó, sự hiểu biết về Đức Chúa Trời siêu việt không đẩy chúng ta ra xa trong sự sợ hãi tuyệt vọng, mà kéo chúng ta đến gần trong sự thờ phượng, tin cậy, yêu mến và vâng phục. Ước gì mỗi chúng ta, giống như tiên tri Ê-sai, luôn được kinh nghiệm về sự hiện diện của Đấng Chí Thánh và thốt lên: "Khốn nạn cho tôi! Xong đời tôi rồi! Vì tôi là người có môi dơ dáy… bởi mắt tôi đã thấy Vua, tức là Đức Giê-hô-va vạn quân" (Ê-sai 6:5), và rồi sẵn sàng đáp lời kêu gọi phục vụ Ngài. A-men.