Làm thế nào để vượt qua sự kiệt sức trong chức vụ?

Chức vụ là một đặc ân lớn lao khi chúng ta được cộng tác với Đức Chúa Trời trong công việc của Ngài. Tuy nhiên, nhiều tôi tớ Chúa – từ những mục sư, nhà lãnh đạo cho đến các tình nguyện viên – đều có lúc trải qua cảm giác kiệt sức. Sự kiệt sức (burnout) không chỉ là mệt mỏi thể chất thông thường mà còn là tình trạng cạn kiệt cảm xúc, tinh thần và thuộc linh sau một thời gian dài gánh vác gánh nặng. Nó khiến chúng ta mất đi niềm vui, giảm sút hiệu quả, và đôi khi hoài nghi về ơn gọi của mình. Rất may, Kinh Thánh không lảng tránh hiện tượng này. Chúng ta thấy những đầy tớ trung tín như Môi-se, Ê-li, Phao-lô cũng từng đối diện với sự kiệt quệ. Chính Chúa Giê-xu cũng dạy và làm gương về việc tìm kiếm sự nghỉ ngơi. Bài viết này sẽ khảo sát nguyên nhân, những nguyên tắc Kinh Thánh và các bước thực tiễn giúp chúng ta vượt qua và phòng ngừa sự kiệt sức trong chức vụ.

Sự kiệt sức được định nghĩa là trạng thái mệt mỏi toàn diện do căng thẳng kéo dài, dẫn đến giảm năng lượng, giảm động lực, cảm giác bất lực và thậm chí thái độ tiêu cực đối với công việc. Trong bối cảnh chức vụ Cơ Đốc, nó còn có thể đi kèm với cảm giác xa cách Chúa, cảm thấy tội lỗi vì không làm đủ, hoặc hoài nghi về hiệu quả của công tác mình đang làm. Nhiều người phục vụ âm thầm chịu đựng vì cho rằng "tôi tớ Chúa phải luôn mạnh mẽ", nhưng thực tế Chúa biết giới hạn của chúng ta và Ngài muốn chúng ta tìm sự nâng đỡ nơi Ngài và nơi cộng đồng.

Môi-se: Gánh nặng quá lớn

Xuất Ê-díp-tô Ký 18:13-23 kể lại việc Môi-se một mình xét xử mọi vụ việc giữa dân Y-sơ-ra-ên từ sáng đến tối. Cha vợ ông là Giê-trô khi quan sát đã nhận xét: "Công việc ngươi nặng nề quá, một mình ngươi gánh chẳng nổi." (câu 18). Giê-trô khuyên Môi-se chọn những người tài đức để chia sẻ trách nhiệm, chỉ giữ lại những việc quan trọng nhất. Đây là bài học về giới hạn bản thân và sự cần thiết của ủy thác.

Ê-li: Sau chiến thắng là cơn suy sụp

Trong I Các Vua 19, tiên tri Ê-li vừa có một chiến thắng vang dội trên núi Cạt-mên (chương 18), nhưng khi nghe lời đe dọa của Giê-sa-bên, ông hoảng sợ bỏ chạy vào đồng vắng. Ê-li kiệt sức đến mức cầu xin Chúa cất mạng sống mình (câu 4). Đức Chúa Trời không quở trách ông, nhưng cho ông ngủ, cung cấp bánh và nước, rồi sau đó phán với ông trong tiếng gió nhẹ nhàng. Chúa đã phục hồi Ê-li cả thể chất lẫn tinh thần và bày tỏ cho ông biết rằng ông không cô đơn (còn 7.000 người chưa hề quì lạy Ba-anh).

Chúa Giê-xu: Tấm gương về sự nghỉ ngơi và cầu nguyện

Dù là Con Đức Chúa Trời, Chúa Giê-xu cũng trải qua những lúc mệt mỏi. Ngài thường xuyên rút lui đến nơi thanh vắng để cầu nguyện (Lu-ca 5:16). Sau khi các môn đồ trở về sau chuyến truyền giáo, Chúa bảo: "Hãy đến tẻ ra với ta trong nơi vắng vẻ, nghỉ ngơi một chút" (Mác 6:31). Chúa Giê-xu hiểu nhu cầu nghỉ ngơi của con người và Ngài đặt ra khuôn mẫu cho chúng ta.

Phao-lô: Trông cậy vào sức Chúa trong yếu đuối

Trong II Cô-rinh-tô 1:8-9, sứ đồ Phao-lô chia sẻ: "Vì chúng tôi không muốn anh em không biết về sự khốn khó của chúng tôi xảy đến tại A-si, rằng chúng tôi bị đè nén quá sức, quá khả năng chịu đựng, đến nỗi chúng tôi tuyệt vọng về sự sống. Nhưng ấy là để chúng tôi không cậy mình, mà cậy Đức Chúa Trời là Đấng khiến kẻ chết sống lại." Và trong II Cô-rinh-tô 12:9, Chúa phán với ông: "Ân điển Ta đủ cho ngươi rồi, vì sức mạnh của Ta nên trọn vẹn trong sự yếu đuối." Phao-lô nhận ra rằng chính khi ông yếu đuối nhất thì quyền năng Chúa càng được bày tỏ.

Để vượt qua và phòng ngừa kiệt sức, trước hết cần nhận diện những nguyên nhân phổ biến:

• Làm việc quá sức: Không biết dừng, không có ranh giới giữa công việc và đời sống riêng, thường do tâm lý "càng làm nhiều càng tốt".
• Kỳ vọng không thực tế: Từ bản thân hoặc từ người khác, đặc biệt là mong muốn hoàn hảo hoặc so sánh với người khác.
• Thiếu sự ủy thác và làm việc nhóm: Muốn ôm đồm mọi việc, không tin tưởng người khác hoặc không đào tạo họ.
• Bỏ bê đời sống cá nhân và gia đình: Khi chức vụ trở thành ưu tiên duy nhất, các mối quan hệ thân thiết bị tổn hại, dẫn đến cô đơn và căng thẳng thêm.
• Thiếu thời gian tĩnh nguyện: Lơ là mối tương giao với Chúa, không lấy lại năng lượng thuộc linh.
• Không chăm sóc sức khỏe thể chất: Ngủ không đủ, ăn uống không điều độ, ít vận động.
• Cố gắng tự lực: Nương cậy vào sức riêng thay vì trông cậy Chúa, dẫn đến gánh nặng tâm lý nặng nề.

a. Nghỉ ngơi theo ý Chúa

Đức Chúa Trời thiết lập ngày Sa-bát như một mạng lệnh (Xuất 20:8-11) để dân sự Ngài được nghỉ ngơi và nhớ ơn Ngài. Chúa Giê-xu phán: "Ngày Sa-bát lập ra vì loài người, chớ chẳng phải loài người vì ngày Sa-bát" (Mác 2:27). Nghĩa là Chúa muốn chúng ta dành thời gian nghỉ ngơi để phục hồi thể chất, tinh thần và tâm linh. Nghỉ ngơi không phải là tội lỗi, mà là sự vâng lời.

b. Mang gánh nặng cho Chúa

Chúa Giê-xu mời gọi: "Hỡi những kẻ mệt mỏi và gánh nặng, hãy đến cùng Ta, Ta sẽ cho các ngươi được an nghỉ. Ta có lòng nhu mì, khiêm nhường; hãy gánh lấy ách của Ta, và học theo Ta; thì linh hồn các ngươi sẽ được an nghỉ. Vì ách Ta dễ chịu và gánh Ta nhẹ nhàng." (Ma-thi-ơ 11:28-30). Khi chúng ta trao mọi lo âu cho Ngài, chúng ta tìm được sự bình an. I Phi-e-rơ 5:7 cũng dạy: "Hãy trao mọi sự lo lắng của mình cho Ngài, vì Ngài hay săn sóc anh em."

c. Sức mạnh trong sự yếu đuối

Như đã thấy qua cuộc đời Phao-lô, Chúa không hứa sẽ loại bỏ mọi khó khăn, nhưng Ngài hứa ban ân điển đủ để chúng ta đứng vững. "Quyền năng của Ta nên trọn vẹn trong sự yếu đuối" (II Cô-rinh-tô 12:9). Khi nhận ra giới hạn của mình và phó thác cho Chúa, chúng ta sẽ kinh nghiệm sức mạnh siêu nhiên của Ngài.

d. Trông cậy vào Chúa là nguồn sức lực

Ê-sai 40:28-31 hứa: "Ngài là Đấng... chẳng hề mệt nhọc, không hề kiệt sức... Nhưng ai trông đợi Đức Giê-hô-va thì được sức mới; cất cánh bay cao như chim ưng, chạy mà không mệt nhọc, đi mà không mòn mỏi." Sức mới đến từ việc trông đợi Chúa, tức là đặt hy vọng nơi Ngài, kiên nhẫn trong sự cầu nguyện và tin cậy.

e. Sự khích lệ từ cộng đồng

Ga-la-ti 6:2 dạy: "Hãy mang gánh nặng cho nhau, như vậy anh em sẽ làm trọn luật pháp của Đấng Christ." Cộng đồng Cơ Đốc là nơi chúng ta được chia sẻ, được nâng đỡ và khích lệ. Truyền đạo 4:9-12 cũng nói về giá trị của sự đồng công: "Hai người hơn một... nếu một người ngã, người kia sẽ đỡ bạn dậy."

f. Sử dụng ân tứ và sự giúp đỡ

Môi-se học cách ủy thác; các sứ đồ trong Công vụ 6:1-7 đã chọn bảy người đầy dẫy Đức Thánh Linh để phục vụ bàn, còn mình thì chuyên lo cầu nguyện và giảng dạy. Việc nhận biết ân tứ và phân công hợp lý sẽ giảm bớt áp lực cho cá nhân và khiến cả thân thể Đấng Christ hoạt động lành mạnh.

Dựa trên những nguyên tắc Kinh Thánh, chúng ta có thể áp dụng các bước cụ thể sau:

a. Thiết lập ranh giới lành mạnh

Học cách nói "không" với những công việc không phù hợp với ơn gọi hoặc vượt quá khả năng. Bảo vệ thời gian nghỉ ngơi, thời gian cho gia đình, và đừng để chức vụ xâm lấn mọi khía cạnh đời sống. Hãy nhớ: bạn là con cái Chúa trước khi là đầy tớ. Một thời khóa biểu cân bằng sẽ giúp bạn bền lâu.

b. Duy trì thời gian tĩnh nguyện

Dành thời gian mỗi ngày đọc Kinh Thánh, cầu nguyện, lắng nghe tiếng Chúa. Đây không chỉ là nhiệm vụ mà là nguồn sống. Chúa Giê-xu thường tĩnh lặng trước mặt Cha; chúng ta cũng cần như vậy để được tái tạo thuộc linh.

c. Chăm sóc sức khỏe thể chất

Thân thể là đền thờ của Đức Thánh Linh (I Cô-rinh-tô 6:19). Hãy ngủ đủ giấc, ăn uống điều độ, tập thể dục đều đặn. Những điều tưởng chừng đơn giản lại có tác động lớn đến năng lượng và tâm trạng của bạn.

d. Nuôi dưỡng mối quan hệ

Đầu tư vào gia đình, bạn bè, và những mối quan hệ trong Hội Thánh. Có một người cố vấn tâm linh (mentor) hoặc một nhóm nhỏ để chia sẻ và cầu thay. Đừng cô lập chính mình; sự kiệt sức thường đi kèm với cảm giác cô đơn.

e. Ủy thác công việc

Như Môi-se và các sứ đồ, hãy tìm kiếm và huấn luyện những người có khả năng, sẵn sàng giao việc cho họ. Làm việc nhóm không chỉ giảm gánh nặng mà còn phát triển thân thể Đấng Christ. Hãy nhớ rằng chức vụ là của Chúa, Ngài có nhiều người khác cùng dự phần.

f. Đánh giá lại mục tiêu và ưu tiên

Thỉnh thoảng dừng lại để xem xét liệu những công việc bạn đang làm có phải là điều Chúa muốn hay không. Có thể một số hoạt động tốt nhưng không cần thiết cho bạn vào lúc này. Hãy tập trung vào những điều Chúa đã kêu gọi bạn cách rõ ràng, và đừng ngại từ bỏ những thứ không thuộc về mình.

g. Tìm sự giúp đỡ chuyên môn nếu cần

Nếu bạn đã trong tình trạng kiệt sức trầm trọng, đừng ngần ngại tìm đến các chuyên gia tư vấn tâm lý hoặc tư vấn mục vụ. Đức Chúa Trời có thể dùng họ để chữa lành bạn. Việc chăm sóc sức khỏe tâm thần không mâu thuẫn với đức tin.

h. Luôn nhớ rằng chức vụ thuộc về Chúa

Cuối cùng, chúng ta chỉ là dụng cụ trong tay Chúa. Kết quả thuộc về Ngài. Áp lực phải thành công, phải có nhiều người theo, phải làm mọi thứ hoàn hảo... là những áp lực không đến từ Chúa. Hãy để Chúa làm Chủ và cứ trung tín với phần việc Ngài giao. Câu Kinh Thánh Cô-lô-se 3:23 nhắc nhở: "Hễ làm việc gì, hãy hết lòng mà làm, như làm cho Chúa, chớ không phải làm cho người ta."

Sự kiệt sức trong chức vụ là thực tế mà nhiều người phục vụ phải đối mặt. Tuy nhiên, Chúa biết rõ giới hạn của chúng ta và Ngài đã cung ứng những phương cách để chúng ta vượt qua. Qua gương của Môi-se, Ê-li, Phao-lô và đặc biệt là Chúa Giê-xu, chúng ta học được tầm quan trọng của sự nghỉ ngơi, ủy thác, cầu nguyện và nương cậy Chúa. Bằng việc áp dụng những nguyên tắc Kinh Thánh và những bước thực tiễn, chúng ta có thể tìm lại sự tươi mới, hồi phục và tiếp tục chức vụ cách hiệu quả với niềm vui lâu dài. Hãy nhớ lời hứa của Chúa trong Ê-sai 40:31: "Nhưng ai trông đợi Đức Giê-hô-va thì được sức mới; cất cánh bay cao như chim ưng, chạy mà không mệt nhọc, đi mà không mòn mỏi."

Nếu bạn đang cảm thấy kiệt sức, hãy dừng lại, tìm đến Chúa và cộng đồng của Ngài. Chúa yêu bạn và muốn bạn sống một đời sống dư dật cả về thuộc linh lẫn thể chất. Hãy để Ngài mang gánh nặng thay cho bạn.