Việc Buôn Bán Trong Nhà Thờ Qua Lăng Kính Kinh Thánh
Trong bối cảnh xã hội hiện đại, các hoạt động gây quỹ, bán hàng hay kinh doanh nhỏ trong khuôn viên nhà thờ đôi khi trở thành đề tài thảo luận và thậm chí là tranh cãi. Điều này đặt ra câu hỏi căn bản và thần học quan trọng: Kinh Thánh nói gì về việc buôn bán trong nhà thờ? Để trả lời, chúng ta cần quay về sự kiện then chốt trong chức vụ Chúa Giê-xu và khảo sát các nguyên tắc nền tảng của Kinh Thánh về bản chất của nơi thờ phượng, sự thánh khiết, và động cơ của lòng người.
Sự kiện mang tính biểu tượng và giáo lý nhất liên quan trực tiếp đến chủ đề này được ghi lại trong cả bốn sách Phúc Âm (Ma-thi-ơ 21:12-13, Mác 11:15-17, Lu-ca 19:45-46, Giăng 2:13-16). Chúng ta sẽ tập trung vào phân đoạn trong Giăng 2:13-16 (Kinh Thánh Tin Lành Việt Ngữ 1925):
"13 Lễ Vượt Qua của dân Giu-đa gần đến, Đức Chúa Jêsus lên thành Giê-ru-sa-lem. 14 Ngài thấy trong đền thờ có những kẻ bán bò, chiên, bồ câu, và có người ngồi đổi bạc. 15 Ngài bèn lấy dây làm roi, đuổi hết thảy khỏi đền thờ, chiên và bò nữa; vải tiền của những người đổi bạc, và đổ bàn của họ. 16 Ngài phán cùng những kẻ bán bồ câu rằng: Hãy cất bỏ đồ đó khỏi đây, đừng làm cho nhà Cha ta thành ra cái chợ."
Trong nguyên ngữ Hy Lạp, từ được dùng cho "đền thờ" ở đây là hieron (ἱερόν), chỉ toàn bộ khuôn viên đền thờ, bao gồm sân dân ngoại (Court of the Gentiles) – nơi diễn ra các hoạt động buôn bán. Điều quan trọng cần hiểu là việc buôn bán này, thoạt nhìn có vẻ hợp lý: khách hành hương từ xa đến cần mua các con vật không tì vết để dâng tế lễ, và họ cần đổi tiền từ đồng La Mã (có khắc hình hoàng đế, bị xem là ô uế) sang đồng shekel của đền thờ để đóng thuế và dâng hiến. Vậy, tại sao Chúa Giê-xu lại phản ứng dữ dội đến vậy?
Lời tuyên bố của Chúa Giê-xu trong Mác 11:17 cho chúng ta chìa khóa giải nghĩa: "Ngài dạy rằng: Có lời chép: Nhà ta sẽ được gọi là nhà cầu nguyện của mọi dân tộc; nhưng các ngươi đã làm thành cái hang trộm cướp." Ngài trích dẫn Ê-sai 56:7, nhấn mạnh mục đích nguyên thủy của Đền Thờ là nơi gặp gỡ Đức Chúa Trời, nơi mọi dân tộc (kể cả dân ngoại) có thể đến cầu nguyện. Sân dân ngoại vốn là không gian duy nhất dành cho họ, nhưng đã bị chiếm dụng bởi hoạt động thương mại ồn ào, khiến sự thờ phượng trở nên bất khả thi.
Hơn nữa, Chúa gọi đó là "hang trộm cướp" (σπήλαιον λῃστῶν). Từ "trộm cướp" (lēstēs) không chỉ đơn thuần là kẻ trộm mà thường ám chỉ những kẻ cướp có vũ trang, bạo lực. Điều này cho thấy Ngài lên án hệ thống bóc lột và tham lam đằng sau những gian hàng đó. Các thầy tế lễ thượng phẩm thời đó (gia đình An-ne) được cho là độc quyền kiểm soát việc buôn bán này, đặt ra giá cả cắt cổ và tỉ giá đổi tiền bất lợi, biến lòng mộ đạo của dân chúng thành nguồn lợi nhuận cá nhân. Họ đã biến một sự tiện lợi (convenience) thành một sự ép buộc bóc lột (coercive exploitation).
Cách Chúa Giê-xu gọi đền thờ là "nhà Cha ta" (Giăng 2:16) và "nhà ta" (Mác 11:17) vô cùng quan trọng. Trong tiếng Hy Lạp, từ oikos (οἶκος) - "nhà" - ở đây mang ý nghĩa gia đình, nơi ở, và đặc biệt là nơi hiện diện của Đức Chúa Trời. Hành động của Ngài không phải là một cải cách kinh tế đơn thuần, mà là một sự tuyên bố thẩm quyền thiên thượng và một sự phục hồi sự thánh khiết. Sự hiện diện của Đức Chúa Trời đòi hỏi sự tôn kính và thanh sạch. Khi các hoạt động vị kỷ, tham lam xâm phạm vào không gian thiêng liêng đó, chúng làm ô uế mục đích thật của nó.
Nguyên tắc này bắt nguồn từ Cựu Ước. Xa-cha-ri 14:21 tiên tri về thời kỳ cuối cùng: "Phải, trong ngày đó sẽ chẳng còn có kẻ buôn bán trong đền thờ Đức Giê-hô-va vạn quân nữa." Sự hiện diện của Đức Giê-hô-va tuyệt đối sẽ loại bỏ mọi thương mại trần tục trong nơi thánh của Ngài.
Sứ đồ Phao-lô dạy rằng, dưới thời Tân Ước, thân thể của tín đồ và Hội Thánh tập thể trở thành đền thờ của Đức Chúa Trời. I Cô-rinh-tô 3:16 chép: "Anh em há chẳng biết mình là đền thờ của Đức Chúa Trời, và Thánh Linh Đức Chúa Trời ở trong anh em sao?" Và I Cô-rinh-tô 6:19-20 nhấn mạnh: "...thân thể của anh em là đền thờ của Đức Thánh Linh... vậy hãy lấy thân thể mình làm sáng danh Đức Chúa Trời."
Do đó, nguyên tắc về sự thánh khiết của "nhà Đức Chúa Trời" không còn bị giới hạn trong một tòa nhà vật chất, mà áp dụng cho cộng đồng tín hữu và đời sống cá nhân. Câu hỏi then chốt cho Hội Thánh ngày nay là: Những hoạt động nào có nguy cơ biến Hội Thánh – là đền thờ thiêng liêng – thành một "cái chợ" hay một "hang trộm cướp" theo nghĩa thuộc linh?
Điều này không tự động lên án mọi hình thức gây quỹ hay bán sách Cơ Đốc trong khuôn viên nhà thờ. Nhưng nó đặt ra những tiêu chuẩn nghiêm ngặt để xem xét:
- Động cơ: Hoạt động đó có phục vụ cho mục đích thờ phượng, môn đồ hóa, và truyền giáo không, hay chủ yếu nhằm thu lợi nhuận cá nhân hoặc cho một nhóm nhỏ?
- Phương thức: Có sự công bằng, minh bạch, tránh sự ép buộc hay lợi dụng lòng mộ đạo của tín hữu không? Giá cả có phải chăng và hợp lý không?
- Vị trí và ưu tiên: Hoạt động thương mại có làm gián đoán, che khuất, hay làm giảm giá trị sự thờ phượng, cầu nguyện và sự hiệp một không? Nó có chiếm chỗ của sự rao giảng Lời Chúa và mối tương giao không?
- Sự quản lý: Tiền thu được có được quản lý cách trung tín, minh bạch và dâng lại để phục vụ Chúa không (xem Công vụ 4:34-35)?
Kinh Thánh không phủ nhận nhu cầu tài chính cho chức vụ. Chúa Giê-xu và các sứ đồ được những người nữ mộ đạo chu cấp (Lu-ca 8:1-3). Phao-lô dạy rằng người rao giảng Tin Lành đáng được Hội Thánh chu cấp (I Cô-rinh-tô 9:14, Ga-la-ti 6:6). Tuy nhiên, có một sự khác biệt lớn giữa sự dâng hiến tự nguyện để hỗ trợ chức vụ và việc thiết lập một hệ thống thương mại tạo ra lợi nhuận từ chính sự thờ phượng.
Lời cảnh báo nghiêm khắc nhất đến từ sự kiện Si-môn, người muơn mua quyền năng của Đức Thánh Linh (Công vụ 8:18-20), đã bị Phi-e-rơ quở trách: "Tiền bạc ngươi hãy hư mất với ngươi, vì ngươi tưởng lấy tiền bạc mua được sự ban cho của Đức Chúa Trời!" Hành động này, sau được gọi là "tội buôn thần bán thánh" (simony), chính là thứ Chúa Giê-xu đã lên án trong đền thờ: biến ân điển thiêng liêng và sự tiếp cận với Đức Chúa Trời thành một món hàng để mặc cả.
1. Đối Với Cá Nhân Tín Đồ:
Mỗi chúng ta cần xét lòng mình: Có khi nào tôi tiếp cận mối quan hệ với Chúa với tinh thần "mua bán" không? (VD: dâng hiến để đòi hỏi phước lành, cầu nguyện như một giao dịch?). Hãy giữ cho đền thờ tâm linh cá nhân (thân thể và tâm trí) khỏi sự tham lam và chủ nghĩa vật chất (Cô-lô-se 3:5).
2. Đối Với Người Lãnh Đạo Hội Thánh:
Cần cẩn trọng và cầu nguyện nhiều khi đưa ra bất kỳ hoạt động gây quỹ nào. Ưu tiên tối thượng phải là giữ gìn sự thánh khiết, sự cầu nguyện và rao giảng Lời Chúa trong các buổi nhóm. Nên có những nguyên tắc rõ ràng, sự giám sát và tính minh bạch tài chính tuyệt đối. Tốt hơn hết là khích lệ tín hữu dâng hiến cách vui lòng và tin cậy Chúa chu cấp (II Cô-rinh-tô 9:7).
3. Đối Với Cộng Đồng Hội Thánh:
Hội Thánh nên là nơi thể hiện vương quốc khác biệt của Đức Chúa Trời, nơi tình yêu thương và sự cho đi vô vị lợi được đề cao. Thay vì tập trung vào các hoạt động thương mại, hãy phát triển văn hóa chia sẻ, cho mượn, và hỗ trợ lẫn nhau trong tình yêu thương (Công vụ 2:44-45).
4. Trong Việc Lựa Chọn Và Ủng Hộ Các Chức Vụ:
Hãy tỉnh táo trước những chức vụ hay cá nhân biến sự phục vụ thuộc linh thành một ngành kinh doanh thịnh vượng, đề cao của cải vật chất như dấu hiệu của phước hạnh, và sử dụng những chiêu trò bán hàng gây áp lực. Hãy ủng hộ những người phục vụ với lòng trung tín, thanh liêm và sự đơn sơ trong lối sống.
Kinh Thánh không cấm mọi hoạt động kinh tế liên quan đến đức tin, nhưng nghiêm khắc cảnh báo chống lại việc biến nơi thờ phượng và mối quan hệ với Đức Chúa Trời thành đối tượng của thương mại, lợi nhuận và sự tham lam. Hành động của Chúa Giê-xu trong đền thờ là một hồi chuông cảnh tỉnh cho mọi thời đại: Nhà của Cha phải luôn là nhà cầu nguyện. Ưu tiên tối cao của Hội Thánh là sự thờ phượng, môn đồ hóa và tương giao trong Đức Thánh Linh.
Là đền thờ sống động của Đức Chúa Trời, chúng ta được kêu gọi gìn giữ sự thánh khiết cho cộng đồng đức tin, bảo vệ nó khỏi sự xâm lấn của tinh thần thế gian là "mua và bán". Hãy để Hội Thánh là nơi ân điển được ban cho cách nhưng không, và lòng biết ơn được đáp lại bằng sự dâng hiến vui lòng, xuất phát từ một tấm lòng yêu mến Chúa, chứ không phải từ một giao dịch tính toán.
"Vì chưng sự tham tiền bạc là cội rễ mọi điều ác... ấy là vì cớ đó mà có kẻ đã lìa bỏ đức tin, chịu lấy nhiều điều đau đớn" (I Ti-mô-thê 6:10). Hãy cẩn trọng để cội rễ độc hại này không đâm vào và làm ô uế khu vườn Hội Thánh của Chúa.