Thánh Cyril và Thánh Methodius
Trong lịch sử Hội Thánh, có những cá nhân được Đức Chúa Trời dấy lên trong những thời điểm then chốt để đem ánh sáng Phúc Âm đến cho các dân tộc. Trong số đó, hai anh em Cyril (hay Constantine) và Methodius đóng một vai trò không thể phủ nhận trong việc truyền bá Cơ Đốc giáo và văn hóa cho các dân tộc Slav. Từ góc nhìn của một nhà nghiên cứu Kinh Thánh Tin Lành, chúng ta không tôn kính các thánh theo nghĩa giáo hội học, nhưng chúng ta có thể học hỏi và ghi nhận công lao của những người đã cống hiến cả đời để Lời Đức Chúa Trời được thông hiểu bởi muôn dân, đúng theo tinh thần của Ma-thi-ơ 28:19: “Vậy, hãy đi dạy dỗ muôn dân, hãy nhân danh Đức Cha, Đức Con, và Đức Thánh Linh mà làm phép báp-têm cho họ.”
Thánh Cyril (khoảng 827-869) và Thánh Methodius (khoảng 815-885) là hai anh em sinh ra tại thành phố Thessalonica, thuộc Đế quốc Byzantine. Họ xuất thân từ một gia đình quý tộc và được đào tạo bài bản. Cyril, tên khai sinh là Constantine, là một học giả xuất sắc, thông thạo nhiều ngôn ngữ bao gồm tiếng Hy Lạp, Latinh, Do Thái, Ả Rập. Methodius ban đầu theo đuổi con đường chính trị, nhưng sau đó từ bỏ để trở thành một tu sĩ.
Đỉnh cao sứ mạng của họ bắt đầu vào năm 863, khi Hoàng tử Rastislav của Đại Moravia (một vùng thuộc Séc và Slovakia ngày nay) yêu cầu Hoàng đế Byzantine cử những nhà truyền giáo có thể giảng dạy bằng ngôn ngữ bản địa của dân chúng, thay vì tiếng Latinh từ các giáo sĩ người Đức. Đây là một yêu cầu mang tính cách mạng, phản ánh khát khao được nghe Lời Chúa bằng tiếng mẹ đẻ.
Hai anh em đã đáp lại sứ mạng này với một quyết tâm phi thường. Để thực hiện, Cyril đã sáng tạo ra bảng chữ cái Glagolitic (tiền thân của bảng chữ Cyril sau này), dựa trên phương ngữ Slav cổ đại được nói ở quê hương Thessalonica của họ. Công cụ này cho phép họ dịch Kinh Thánh, các văn bản phụng vụ và giáo lý sang ngôn ngữ mà người dân thường có thể hiểu được.
Công việc chính yếu và vĩ đại nhất của Cyril và Methodius là dịch Kinh Thánh sang tiếng Slav cổ. Điều này hoàn toàn phù hợp với một nguyên tắc trọng tâm trong Kinh Thánh: Lời Đức Chúa Trời phải được thông hiểu bởi mọi người.
Chúng ta thấy nguyên tắc này trong sự kiện Lễ Ngũ Tuần (Công vụ 2:1-12). Đức Thánh Linh giáng xuống và các môn đồ nói được nhiều thứ tiếng khác nhau, khiến cho “ai nấy đều nghe họ nói tiếng riêng của mình” (Công vụ 2:6). Đức Chúa Trời phá bỏ rào cản ngôn ngữ để Phúc Âm được truyền thông cách trực tiếp và rõ ràng. Hành động của Cyril và Methodius chính là hiện thực hóa nguyên tắc này trong lịch sử. Họ không muốn dân chúng chỉ nghe những nghi thức xa lạ, mà muốn họ “nghe Lời Đức Chúa Trời, giữ lấy và kết quả” (Lu-ca 8:15).
Trong tiếng Hy Lạp, từ “dịch” hay “giải nghĩa” là ἑρμηνεύω (hermēneuō), cũng mang nghĩa làm cho sáng tỏ, thông hiểu. Công việc của họ chính là hermēneuō Lời Chúa cho một dân tộc. Sứ đồ Phao-lô cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của sự thông hiểu trong sự thờ phượng: “Vì nếu tôi cầu nguyện bằng tiếng lạ, thì tâm thần tôi cầu nguyện, nhưng trí khôn tôi lơ lửng không... Tôi thà nói năm lời bằng trí khôn mình, để được dạy bảo kẻ khác, hơn là nói một vạn lời bằng tiếng lạ.” (1 Cô-rinh-tô 14:14, 19). Cyril và Methodius đã đặt “trí khôn” – sự hiểu biết – của người Slav lên hàng đầu.
Con đường của hai nhà truyền giáo không hề bằng phẳng. Họ đối mặt với sự chống đối quyết liệt từ giáo sĩ Latinh, những người cho rằng chỉ có ba ngôn ngữ “thánh” (Hy Lạp, Latinh, Do Thái) mới xứng đáng dùng trong việc thờ phượng, dựa trên câu Giăng 19:20 ghi về tấm bảng trên thập tự giá. Họ buộc tội Cyril và Methodius là dị giáo.
Tại đây, chúng ta thấy một sự đối chiếu thú vị. Các giáo sĩ Latinh đã biến một ghi chép lịch sử thành một giáo điều cứng nhắc. Trong khi đó, Cyril và Methodius đã bảo vệ quyền được nghe Lời Chúa bằng tiếng mẹ đẻ của dân chúng. Họ đã phải đến Roma để trình bày với Đức Giáo hoàng. Điều đáng chú ý là họ mang theo hài cốt của Thánh Clement – một cử chỉ cho thấy sự khôn ngoan và hiểu biết văn hóa. Cuối cùng, họ đã được ủng hộ.
Sự kiện này nhắc nhở chúng ta về cuộc chiến không ngừng giữa truyền thống con người và chân lý của Đức Chúa Trời. Chúa Giê-xu đã quở trách những người Pha-ri-si: “Các ngươi bỏ điều răn của Đức Chúa Trời, mà giữ lời truyền khẩu của loài người!” (Mác 7:8). Nguyên tắc “ngôn ngữ thánh” mà các giáo sĩ Latinh dựa vào thực chất là một “lời truyền khẩu” làm cản trở việc rao truyền Phúc Âm.
Cái chết của Cyril tại Roma năm 869 và sự tiếp nối công việc của Methodius cho đến khi qua đời năm 885 để lại một di sản vĩ đại: Một bản dịch Kinh Thánh hoàn chỉnh, một bộ chữ viết, và một nền tảng văn hóa - tôn giáo cho toàn bộ thế giới Slav (bao gồm Nga, Ukraine, Bulgaria, Serbia...). Họ được tôn vinh là “Các Sứ đồ của người Slav”.
Từ câu chuyện của hai anh em này, chúng ta rút ra được những bài học quý báu cho đời sống Cơ Đốc hôm nay:
1. Tầm Quan Trọng Của Kinh Thánh Bằng Ngôn Ngữ Mẹ Đẻ: Là tín hữu Tin Lành, chúng ta biết ơn các nhà cải cách như Martin Luther, William Tyndale, hay chính Cyril và Methodius, những người đã đấu tranh để Kinh Thánh thuộc về quần chúng. Chúng ta phải trân quyển và SIÊNG NĂNG ĐỌC Kinh Thánh bằng tiếng Việt mỗi ngày. Đó là lương thực thiêng liêng (Ma-thi-ơ 4:4).
2. Sự Khôn Ngoan và Sáng Tạo Trong Truyền Giáo: Cyril đã không áp đặt chữ viết Hy Lạp hay Latinh, mà sáng tạo một bảng chữ cái phù hợp với ngữ âm Slav. Trong công tác truyền giáo hoặc làm chứng ngày nay, chúng ta cần sự khôn ngoan từ Đức Thánh Linh để tìm cách trình bày Phúc Âm một cách dễ hiểu, phù hợp với văn hóa và ngữ cảnh của người nghe, mà không làm sai lệch nội dung chân lý. “Hãy lấy lòng khiêm nhường mà tôn trọng kẻ khác hơn mình” (Phi-líp 2:3).
3. Lòng Can Đảm Đối Diện Với Chống Đối: Đứng trước áp lực từ các thế lực tôn giáo và chính trị, hai anh em vẫn kiên định với sứ mạng. Họ nhờ cậy Chúa, chứ không phải thế lực con người. Điều này nhắc nhở chúng ta hãy can đảm bênh vực cho chân lý, cho việc rao giảng Phúc Âm thuần túy, dù có thể phải trả giá. “Vả, Đức Chúa Trời chẳng ban cho chúng ta tâm thần nhút sợ, bèn là tâm thần mạnh mẽ, có tình yêu thương và dè giữ.” (2 Ti-mô-thê 1:7).
4. Tinh Thần Hy Sinh Cả Đời Cho Mục Đích Lớn Hơn: Cả hai đều từ bỏ địa vị và cuộc sống tiện nghi để dấn thân vào một sứ mạng đầy gian khổ. Đời sống Cơ Đốc nhân là một cuộc chạy đua, đòi hỏi sự hy sinh và tập trung. “Anh em há chẳng biết những kẻ chạy đua trong trường đua, thì cùng chạy cả, nhưng chỉ một người được thưởng sao? Vậy, anh em hãy chạy cách nào cho được thưởng.” (1 Cô-rinh-tô 9:24).
Xét từ góc độ lịch sử và nguyên tắc Kinh Thánh, công lao của Cyril và Methodius là đáng ghi nhận. Họ là những công cụ được Đức Chúa Trời dùng để mở cánh cửa hiểu biết cho một dân tộc rộng lớn. Tuy nhiên, là tín hữu Tin Lành, chúng ta nhớ rằng sự cứu rỗi chỉ bởi đức tin nơi Chúa Giê-xu Christ, chứ không bởi công đức của bất kỳ “thánh” nào. Danh hiệu “thánh” (trong tiếng Hy Lạp: ἅγιος, hagios) theo Tân Ước dành cho mọi người tin Chúa (Rô-ma 1:7, 1 Cô-rinh-tô 1:2).
Hãy để câu chuyện của họ thúc giục chúng ta:
Cảm tạ Chúa vì chúng ta có Kinh Thánh tiếng Việt.
Quyết tâm đọc, học, và suy ngẫm Lời Chúa mỗi ngày.
Cầu nguyện và tìm cơ hội để chia sẻ Phúc Âm bằng ngôn ngữ gần gũi, dễ hiểu với người xung quanh.
Sống can đảm và trung tín với sứ mạng Chúa giao, dẫu có đối diện khó khăn.
Cuối cùng, mục đích của mọi công việc không phải để tôn vinh con người, mà để “hầu cho Đức Chúa Trời được sáng danh” (1 Phi-e-rơ 4:11). Ước mong mỗi chúng ta trở thành những “Cyril và Methodius” thời đại mới, nhiệt thành đem Lời Hằng Sống đến cho thế hệ mình bằng mọi cách có thể.