Khi Nào Một Giáo Lý Được Xem Là Thật Sự Theo Kinh Thánh?
Trong một thời đại với vô vàn tiếng nói và giáo huấn (1 Giăng 4:1), một câu hỏi căn cốt mà mọi Cơ Đốc nhân cần đặt ra là: Làm thế nào để chúng ta biết một giáo lý có thật sự theo Kinh Thánh hay không? Đây không chỉ là vấn đề học thuật, mà là vấn đề sống còn cho đức tin và sự thuộc linh của chúng ta. Kinh Thánh cảnh báo rõ ràng về sự hiện diện của những "tiên tri giả", "giáo sư giả" sẽ đem đến những sự dối trá hư hoại (2 Phi-e-rơ 2:1). Vì vậy, việc "thử các thần" (1 Giăng 4:1) hay "xét đoán" (1 Cô-rinh-tô 14:29) các lời dạy dỗ là mệnh lệnh thiết yếu và là dấu hiệu của sự trưởng thành thuộc linh.
Bài viết này sẽ nghiên cứu chuyên sâu các tiêu chuẩn Kinh Thánh để đánh giá tính chính thống của một giáo lý, dựa trên nguyên tắc giải kinh (hermeneutics) lành mạnh, được soi sáng bởi lịch sử tín điều của Hội Thánh.
I. Nền Tảng: Kinh Thánh Là Tiêu Chuẩn Tối Thượng (Sola Scriptura)
Nguyên tắc cốt lõi đầu tiên của Cải Chánh Tin Lành là Sola Scriptura - chỉ duy Kinh Thánh. Điều này khẳng định Kinh Thánh là thẩm quyền tối cao, đầy đủ và rõ ràng cho mọi vấn đề đức tin và sự thực hành. Một giáo lý chân chính phải tìm thấy nền tảng rõ ràng và trực tiếp từ Lời Chúa.
- 2 Ti-mô-thê 3:16-17: "Cả Kinh Thánh đều là bởi Đức Chúa Trời soi dẫn, có ích cho sự dạy dỗ, bẻ trách, sửa trị, dạy người trong sự công bình, hầu cho người thuộc về Đức Chúa Trời được trọn vẹn và sắm sẵn để làm mọi việc lành." Câu Kinh Thánh then chốt này xác lập nguồn gốc thần thượng (theopneustos - "được Đức Chúa Trời hà hơi") và sự đầy đủ của Kinh Thánh.
- Khải Huyền 22:18-19: Lời cảnh báo nghiêm khắc về việc thêm bớt Lời tiên tri này cho thấy tính đóng lại và trọn vẹn của mặc khải.
Do đó, tiêu chuẩn đầu tiên: Giáo lý đó có được Kinh Thánh dạy một cách rõ ràng và trực tiếp không, hay chỉ dựa trên truyền thống, cảm xúc, hoặc kinh nghiệm cá nhân?
II. Nguyên Tắc Giải Kinh: Sự Hài Hòa Của Toàn Bộ Kinh Thánh (Analogia Scripturae)
Một giáo lý chân chính không chỉ dựa trên một câu Kinh Thánh riêng lẻ được giải nghĩa cách cô lập (một lối giải kinh sai lầm gọi là "nhổ câu"). Thay vào đó, nó phải hài hòa với toàn bộ sứ điệp của Kinh Thánh. Đây là nguyên tắc Analogia Scripturae (Kinh Thánh tự giải nghĩa Kinh Thánh).
- 2 Phi-e-rơ 1:20: "Trước hết, hãy biết rõ rằng chẳng có lời tiên tri nào trong Kinh Thánh lấy ý riêng giải nghĩa được." Chữ "giải nghĩa" trong nguyên văn Hy Lạp (epilysis) hàm ý sự "cởi trói" hay "giải thích". Lời tiên tri không đến bởi ý riêng của tiên tri, và cũng không được giải thích một cách tùy tiện, biệt lập.
- Lu-ca 24:27, 44: Chính Chúa Giê-xu đã dùng "Môi-se và hết thảy các đấng tiên tri" và "trong Kinh Luật, Kinh Tiên Tri và Thi Thiên" để giải thích về chính Ngài, chứng minh sự thống nhất của toàn bộ Cựu Ước.
Tiêu chuẩn thứ hai: Giáo lý đó có phù hợp và được hỗ trợ bởi toàn bộ hệ thống chân lý trong Kinh Thánh không, hay nó mâu thuẫn với những giáo lý nền tảng khác? Ví dụ, một giáo lý về sự cứu rỗi phải hài hòa với cả sự dạy dỗ về tội lỗi (Rô-ma 3:23), ân điển (Ê-phê-sô 2:8-9), và sự xưng công bình bởi đức tin (Rô-ma 5:1).
III. Trung Tâm Là Đấng Christ (Christocentric)
Toàn bộ Kinh Thánh đều làm chứng về Chúa Cứu Thế Giê-xu (Giăng 5:39). Một giáo lý chân chính phải tôn cao, tôn vinh Đấng Christ và công trình cứu chuộc của Ngài trên thập tự giá. Nó phải chỉ về Ngài là Con Đức Chúa Trời, là Đấng Cứu Rỗi duy nhất, là Chúa và là Đấng Trung Bảo.
- Cô-lô-se 1:18: "Ấy chính Ngài là đầu của thân thể, tức là đầu Hội thánh; Ngài là ban đầu, là trước nhất từ trong kẻ chết, hầu cho trong mọi vật, Ngài đứng đầu hàng." Mọi giáo lý phải đặt Đấng Christ vào vị trí trung tâm này.
- 1 Cô-rinh-tô 2:2: Sứ đồ Phao-lô tóm gọn sứ điệp của mình: "Vì tôi đã đoán định rằng ở giữa anh em, tôi chẳng biết sự gì khác ngoài Đức Chúa Jêsus Christ, và Đức Chúa Jêsus Christ bị đóng đinh trên cây thập tự."
Tiêu chuẩn thứ ba: Giáo lý đó có làm sáng danh Chúa Giê-xu Christ, có chỉ ra sự cần thiết và sự vinh hiển của sự chết và sự sống lại của Ngài không, hay nó đề cao con người, công đức, hoặc một kinh nghiệm nào khác hơn là Đấng Christ?
IV. Được Lịch Sử Tín Điều Của Hội Thánh Xác Nhận
Chúng ta không sống trong chân không. Hội Thánh trải qua 2000 năm đã đối diện với các tà thuyết và qua sự soi dẫn của Đức Thánh Linh, đã đúc kết các chân lý nền tảng trong những Tín Điều (Creeds) và Tín Lý (Confessions). Một giáo lý chân chính thường sẽ được xác nhận bởi sự đồng thuận của Hội Thánh phổ thông qua các thời đại, đặc biệt là trong các tín điều như Tín Điều Các Sứ Đồ, Tín Điều Nicea.
- Ê-phê-sô 2:19-20: Tín hữu được xây dựng trên "nền của các sứ đồ cùng các đấng tiên tri". Điều này chỉ về nền tảng giáo lý được các sứ đồ thiết lập.
- Ga-la-ti 1:8-9: Phao-lô rủa sả cả đến thiên sứ trên trời nếu rao giảng một phúc âm khác. Điều này cho thấy đã có một "phúc âm" chân thật, được xác định và công nhận ngay từ ban đầu.
Tiêu chuẩn thứ tư: Giáo lý đó có phù hợp với những giáo lý căn bản đã được Hội Thánh chân chính công nhận qua các thế kỷ không, hay nó là một điều "mới mẻ", "đặc biệt" chưa từng được biết đến? Sự mới lạ thường là dấu hiệu của sự sai lạc.
V. Sản Sinh Bông Trái Thuộc Linh Và Sự Hiệp Nhất
Chúa Giê-xu dạy rằng cây tốt sinh trái tốt (Ma-thi-ơ 7:16-20). Một giáo lý chân chính, khi được dạy dỗ và đón nhận, sẽ sản sinh ra bông trái của Đức Thánh Linh (Ga-la-ti 5:22-23) và gây dựng sự hiệp nhất trong Hội Thánh. Ngược lại, giáo lý sai lầm thường gây ra sự chia rẽ, kiêu ngạo, rối loạn và những việc làm của xác thịt.
- 1 Cô-rinh-tô 14:33: "Vì Đức Chúa Trời chẳng phải là Chúa sự loạn mà thôi, bèn là Chúa sự hòa bình." Giáo lý thật đem lại trật tự và bình an.
- Ê-phê-sô 4:11-13: Mục đích của các chức vụ là để "các thánh đồ được trọn vẹn về công việc của chức dịch và sự gây dựng thân thể Đấng Christ, cho đến chừng chúng ta thảy đều hiệp một trong đức tin và trong sự hiểu biết Con Đức Chúa Trời". Giáo lý thật dẫn đến sự trưởng thành và hiệp nhất trong đức tin.
Tiêu chuẩn thứ năm: Giáo lý đó có đem lại sự khiêm nhường, yêu thương, thánh khiết và hiệp nhất trong thân thể Đấng Christ không, hay nó nuôi dưỡng sự kiêu căng, phe phái, và sự thỏa hiệp với tội lỗi?
Áp Dụng Thực Tế Trong Đời Sống Cơ Đốc Nhân
- Học Kinh Thánh Có Hệ Thống: Không thể phân biệt thật giả nếu không biết Lời thật. Hãy cam kết học Kinh Thánh cách trọn bộ, theo ngữ cảnh, và cầu xin Đức Thánh Linh soi sáng (Thi Thiên 119:18).
- Sử Dụng Các Công Cụ Hỗ Trợ: Tra khảo từ điển Kinh Thánh, sách chú giải (commentary) từ các học giả tin kính, và so sánh các bản dịch khác nhau để hiểu rõ ý nghĩa nguyên văn.
- Kiểm Tra Với Các Tín Điều Căn Bản: Hãy làm quen với Bài Tín Điều Các Sứ Đồ và Tín Điều Nicea. Đây là "thước đo" nhanh cho các giáo lý về Đức Chúa Trời Ba Ngôi và về thân vị, công tác của Chúa Giê-xu Christ.
- Tham Vấn Các Nhà Lãnh Đạo Thuộc Linh Trưởng Thành: Đức Chúa Trời ban cho Hội Thánh các mục sư, giáo sư (Ê-phê-sô 4:11). Hãy khiêm nhường thảo luận và kiểm tra những điều mình nghe với những người có kinh nghiệm và hiểu biết Kinh Thánh sâu sắc.
- Cầu Nguyện Với Thái Độ Khiêm Nhường: Luôn cầu xin Chúa ban cho tấm lòng muốn vâng theo lẽ thật hơn là khẳng định quan điểm riêng (Gia-cơ 1:5).
Kết Luận
Phân biệt giáo lý không phải là công việc dành riêng cho các học giả, mà là trách nhiệm và đặc quyền của mọi tín hữu được kêu gọi vào "chức tế lễ nhà vua" (1 Phi-e-rơ 2:9). Một giáo lý thật sự theo Kinh Thánh phải: (1) Dựa trên thẩm quyền tối thượng của Kinh Thánh, (2) Hài hòa với toàn bộ sứ điệp Kinh Thánh, (3) Tôn cao Chúa Giê-xu Christ và thập tự giá, (4) Được lịch sử tín điều của Hội Thánh xác nhận, và (5) Sản sinh bông trái thuộc linh và sự hiệp nhất.
Hãy như người Bê-rê cao quý, "ngày ngày tra xem Kinh Thánh, để xét xem lời giảng có thật chăng" (Công vụ 17:11). Trong thế giới đầy dẫy tiếng ồn ào hôm nay, chúng ta hãy vững vàng xây dựng đời sống mình trên Lời hằng sống và bất biến của Đức Chúa Trời, hầu cho chúng ta "không như trẻ con, bị người ta lừa đảo, bị mưu chước dỗ dành làm cho lầm lạc" (Ê-phê-sô 4:14), nhưng được vững vàng trong đức tin chân thật, để tôn vinh Chúa và gây dựng Hội Thánh Ngài.