Sách của Gát, Đấng Tiên Kiến
Trong kho tàng lịch sử và lời tiên tri của Cựu Ước, có những nhân vật được Đức Chúa Trời dấy lên với những chức vụ đặc biệt để hướng dẫn dân sự Ngài. Một trong những nhân vật ấy là Gát, được gọi là “đấng tiên kiến” (chozeh). Mặc dù không có sách nào trong 66 sách Kinh Thánh mang tên ông, nhưng Kinh Thánh nhiều lần nhắc đến “sách của Gát, đấng tiên kiến”. Nghiên cứu về nhân vật này và những ghi chép của ông mở ra cho chúng ta cái nhìn sâu sắc về sự quan phòng của Đức Chúa Trời trong việc ghi chép lịch sử thánh, vai trò của tiên tri, và những bài học thuộc linh vượt thời gian.
Gát lần đầu tiên xuất hiện trong Kinh Thánh vào một thời điểm quan trọng trong cuộc đời vua Đa-vít. Sau cái chết của Sa-mu-ên, Đa-vít, lúc này vẫn đang chạy trốn vua Sau-lơ, cần một người hướng dẫn thuộc linh. Kinh Thánh chép: “Đa-vít bèn trốn khỏi Nai-ốt tại Ra-ma, và đến nói trước mặt Gát rằng: Tôi phải làm điều chi? Hãy chỉ bảo cho.” (1 Sa-mu-ên 22:5). Điều này cho thấy Gát đã là một đấng tiên tri được biết đến và kính trọng, đủ để vị vua tương lai của Y-sơ-ra-ên tìm kiếm sự chỉ dẫn.
Gát sau đó trở thành “đấng tiên kiến của vua Đa-vít” (2 Sử ký 29:25), một chức vụ thân cận và có ảnh hưởng lớn. Ông đồng hành với Đa-vít qua những thăng trầm, từ lúc lẩn trốn cho đến khi lên ngôi và mắc phải tội lỗi nghiêm trọng. Mối quan hệ của ông với Đa-vít không phải là mối quan hệ của một triều thần xu nịnh, mà là của một đầy tớ trung thực của Đức Chúa Trời, can đảm nói ra lời phán của Chúa.
1. Chỉ Dẫn Cho Đa-vít Trong Thời Kỳ Chạy Trốn (1 Sa-mu-ên 22): Như đã nói, Gát khuyên Đa-vít rời khỏi nơi ẩn náu tại xứ Mô-áp và trở về xứ Giu-đa (1 Sa-mu-ên 22:5). Lời khuyên này vừa khôn ngoan về mặt chiến lược (để được sự ủng hộ từ bộ tộc mình), vừa thể hiện sự tín nhiệm vào sự bảo vệ của Đức Giê-hô-va.
2. Truyền Lệnh Dựng Bàn Thờ Trên Sân Đạp Lúa Của Ọt-nan (1 Sử ký 21, 2 Sa-mu-ên 24): Đây là sự kiện quan trọng nhất liên quan đến Gát. Sau khi Đa-vít phạm tội kiểm tra dân số vì lòng kiêu ngạo và tự cậy vào quân đội, Đức Chúa Trời giáng ôn dịch xuống Y-sơ-ra-ên. Gát, với tư cách là đấng tiên tri, được sai đến để trình cho Đa-vít ba sự lựa chọn hình phạt từ Đức Giê-hô-va. Sau khi dân chúng bị hại, chính Gát là người nhận được lệnh từ Đức Chúa Trời truyền cho Đa-vít: “Hãy đi lên, dựng một bàn thờ cho Đức Giê-hô-va tại nơi sân đạp lúa của Ọt-nan, người Giê-bu-sít.” (1 Sử ký 21:18). Việc vâng lời dẫn đến sự ngưng ôn dịch và sau đó, chính tại nơi này, Đền Thờ đầu tiên của Sa-lô-môn đã được xây dựng. Sự kiện này cho thấy Gát là phương tiện để bày tỏ cả sự đoán phạt lẫn ân điển, sự ăn năn và sự phục hồi của Đức Chúa Trời.
3. Thiết Lập Chức Vụ Ca Hát Trong Đền Tạm (2 Sử ký 29:25): Sau này, dưới thời vua Ê-xê-chia, khi vua này khôi phục sự thờ phượng chân chính, Kinh Thánh ghi nhận: “Người cũng đặt những người Lê-vi trong đền Đức Giê-hô-va cầm chập chỏa, đờn cầm, đờn sắt, tùy theo lệnh của Đa-vít, của Gát, đấng tiên kiến của vua, và của Na-than, đấng tiên tri; vì lệnh ấy do bởi Đức Giê-hô-fa mà đến bởi các đấng tiên tri của Ngài.” (2 Sử ký 29:25). Điều này chứng tỏ Gát, cùng với Na-than, đã đóng vai trò quan trọng trong việc thiết lập trật tự thờ phượng theo ý chỉ Đức Chúa Trời dưới thời vua Đa-vít. Ông không chỉ là người nói tiên tri về những sự kiện chính trị hay hình phạt, mà còn là người tổ chức sự thờ phượng thánh khiết.
Danh hiệu “đấng tiên kiến” là chìa khóa để hiểu chức vụ của Gát. Trong tiếng Hê-bơ-rơ, từ được dùng là “chozeh” (חֹזֶה), xuất phát từ động từ “chazah” (חָזָה), có nghĩa là “nhìn thấy”, “chiêm kiến”, “nhận thức một cách sống động”. Trong khi từ thông dụng hơn cho “nhà tiên tri” là “nabi” (נָבִיא) – người được gọi, người công bố – thì “chozeh” nhấn mạnh hơn đến khía cạnh “người nhìn thấy”, “người có khải tượng”.
Sự phân biệt này không phải lúc nào cũng cứng nhắc (A-mốt 7:12 cũng gọi A-mốt là “người tiên kiến”), nhưng nó gợi ý về một ân tứ đặc biệt trong việc nhận lấy và diễn giải các khải tượng từ Đức Chúa Trời. Gát là đôi mắt thuộc linh cho vua Đa-vít, người “thấy” được ý chỉ của Đức Chúa Trời trong những tình huống phức tạp.
Về “sách của Gát, đấng tiên kiến”, Kinh Thánh nhắc đến hai lần:
- 1 Sử ký 29:29: “Các công sự khác của vua Đa-vít, từ đầu đến cuối, đều đã chép trong sách của Sa-mu-ên, đấng tiên kiến, trong sách của Na-than, đấng tiên tri, và trong sách của Gát, đấng tiên kiến.”
- 2 Sử ký 9:29: “Các công sự khác của Sa-lô-môn, từ đầu đến cuối, đều đã chép trong sách của Na-than, đấng tiên tri, trong lời tiên tri của A-hi-gia, người Si-lô, và trong sách dị tượng của Giê-đô, đấng tiên kiến, nghịch cùng Giê-rô-bô-am, con trai của Nê-bát.” (Giê-đô có lẽ là một tên khác của Gát, hoặc một đấng tiên kiến khác).
Những “sách” này không còn tồn tại đến ngày nay và không được Đức Chúa Trời bảo tồn trong Kinh Thánh. Chúng thuộc về thể loại văn chương được gọi là “thư tịch tham khảo” – những tài liệu lịch sử đáng tin cậy được Đức Chúa Trời dùng để soi dẫn các trước giả Kinh Thánh (như trước giả sách Sử ký) viết nên Lời Ngài. Điều này dạy chúng ta nguyên tắc về “sự soi dẫn” (inspiration) của Kinh Thánh: Đức Thánh Linh đã siêu nhiên hướng dẫn các trước giả trong việc lựa chọn, tổng hợp và ghi chép từ các nguồn tài liệu đáng tin cậy, để tạo nên bản văn không sai lầm và đầy đủ thẩm quyền của Ngài. Chúng ta tin cậy 66 sách Kinh Thánh hiện có là đầy đủ cho đức tin và sự sống (2 Ti-mô-thê 3:16-17).
1. Lòng Can Đảm và Tính Trung Thực: Gát không ngần ngại đối diện với vua để công bố sự đoán phạt (1 Sử ký 21:9-13). Một đầy tớ Chúa thật phải trung thành với lời của Đấng sai phái mình hơn là tìm cách làm hài lòng người nghe.
2. Sự Kết Hợp Giữa Lời Tiên Tri và Sự Thờ Phượng: Chức vụ của Gát bao gồm cả việc tuyên bố sự phán xét lẫn việc thiết lập sự ca ngợi. Điều này nhắc nhở chúng ta rằng lời tiên tri chân chính không chỉ vạch trần tội lỗi mà cuối cùng phải dẫn đưa con người trở về với sự thờ phượng chân thật. Âm nhạc và sự thờ phượng không phải là thứ yếu, mà là trung tâm của đời sống dân Chúa, được thiết lập bởi chính mạng lệnh của Đức Chúa Trời.
3. Vai Trò Cố Vấn Thuộc Linh: Gát là “đấng tiên kiến của vua”. Ông đại diện cho nguyên tắc rằng những người lãnh đạo cần có những cố vấn thuộc linh trung thực, kính sợ Chúa, những người có thể “thấy” và nói ra chân lý từ quan điểm của Đức Chúa Trời, ngay cả khi nó trái ngược với ý muốn hay kế hoạch của nhà lãnh đạo.
1. Tìm Kiếm và Vâng Theo Sự Hướng Dẫn Thuộc Linh Trung Thực: Giống như Đa-vít tìm đến Gát, chúng ta cần tìm kiếm sự dạy dỗ từ những mục sư, giáo sư Kinh Thánh trung thành với Lời Chúa (Ê-phê-sô 4:11-12). Hãy đánh giá mọi lời dạy dỗ dựa trên Kinh Thánh – tiêu chuẩn duy nhất và đầy đủ thẩm quyền của chúng ta.
2. Can Đảm Nói Lời Chân Lý Trong Tình Yêu Thương: Trong gia đình, Hội Thánh hay xã hội, chúng ta được kêu gọi sống thật và nói sự thật trong tình yêu thương (Ê-phê-sô 4:15). Điều này đòi hỏi sự can đảm và khôn ngoan, luôn mong muốn sự phục hưng và phục hòa, giống như Gát chỉ cho Đa-vít con đường dựng bàn thờ để được phục hòa với Chúa.
3. Sống Với “Tầm Nhìn” (Khải Tượng) Thuộc Linh: Mỗi tín hữu ngày nay đều có Đức Thánh Linh ngự trị, Đấng dẫn chúng ta vào mọi lẽ thật (Giăng 16:13). Chúng ta cần cầu xin Chúa ban cho mình “đôi mắt của sự hiểu biết” (Ê-phê-sô 1:18) để nhìn thấy thế giới, hoàn cảnh và cuộc đời mình từ góc nhìn của Ngài – đó chính là tinh thần của một “tiên kiến” thời Tân Ước.
4. Ghi Chép Hành Trình Thuộc Linh: Mặc dù “sách của Gát” không còn, nhưng việc ghi chép lại những lời hứa, sự giải cứu, sự sửa phạt và bài học từ Chúa trong cuộc đời chúng ta là một kỷ luật thuộc linh quý giá. Nó trở thành một chứng tích cho cá nhân, gia đình và cho thế hệ sau về sự thành tín của Đức Chúa Trời.
5. Xây Dựng Đời Sống Thờ Phượng Làm Trung Tâm: Gát giúp thiết lập chức vụ ca hát. Đời sống chúng ta phải là một của lễ thờ phượng không ngừng (Rô-ma 12:1). Hãy để sự ca ngợi, cảm tạ và vâng phục Lời Chúa làm trung tâm của đời sống cá nhân và gia đình.
Gát, đấng tiên kiến, có thể là một nhân vật ít được chú ý trong số các tiên tri Cựu Ước, nhưng chức vụ trung thành của ông để lại một dấu ấn sâu sắc. Ông là cây cầu nối giữa sự đoán phạt thánh khiết và ân điển phục hồi của Đức Chúa Trời, giữa lời tiên tri và sự thờ phượng, giữa vị vua và Đức Chúa Trời của vua. “Sách của Gát” nhắc nhở chúng ta về sự quan phòng của Đức Chúa Trời trong việc bảo tồn lẽ thật và lịch sử của Ngài.
Ngày nay, dưới giao ước mới trong huyết Chúa Giê-xu Christ, chúng ta có Lời Chúa đầy đủ và trọn vẹn. Hãy trân quý Kinh Thánh, sống với tầm nhìn thuộc linh được Đức Thánh Linh ban cho, can đảm bước đi trong chân lý, và xây dựng một đời sống thờ phượng làm trung tâm. Hãy để đời sống chúng ta trở nên một “cuốn sách” sống động, ghi chép lại sự thành tín và vinh quang của Đức Chúa Trời cho thế hệ chúng ta và các thế hệ sau.
“Cả Kinh Thánh đều là bởi Đức Chúa Trời soi dẫn, có ích cho sự dạy dỗ, bẻ trách, sửa trị, dạy người trong sự công bình, hầu cho người thuộc về Đức Chúa Trời được trọn vẹn và sắm sẵn để làm mọi việc lành.” (2 Ti-mô-thê 3:16-17).