Siêu Tự Sự
Trong thế giới ngày nay, chúng ta bị bao vây bởi vô vàn những câu chuyện: từ truyền thông, văn hóa đại chúng, triết lý sống, đến những kỳ vọng cá nhân. Chúng tranh giành quyền định hình cách chúng ta hiểu về bản thân, về thế giới, về ý nghĩa và mục đích cuộc đời. Giữa muôn vàn tiếng nói ấy, Kinh Thánh trình bày một “Siêu Tự Sự” (Meta-narrative) – một câu chuyện lớn, toàn diện và có thẩm quyền, giải thích nguồn gốc, hiện trạng và tương lai của vạn vật. Đối với Cơ Đốc nhân, việc hiểu và đặt đời sống mình vào trong dòng chảy của Siêu Tự Sự này không phải là một lựa chọn tri thức thuần túy, mà là nền tảng của đức tin và thực tại.
Định Nghĩa Siêu Tự Sự Theo Lăng Kính Kinh Thánh
Trong ngữ cảnh thần học, Siêu Tự Sự đề cập đến câu chuyện trọn vẹn, có chủ đích mà Đức Chúa Trời đang kể qua dòng lịch sử. Đó là câu chuyện của Ngài, với Ngài là tác giả, nhân vật chính và mục tiêu tối hậu (Khải Huyền 21:6). Nó không phải là một huyền thoại hay một biểu tượng tâm linh, mà là lịch sử cứu chuộc (Heilsgeschichte) diễn ra trong không gian và thời gian thực, đạt đến đỉnh điểm trong sự nhập thể, chịu chết và sống lại của Chúa Giê-xu Christ.
Siêu Tự Sự của Kinh Thánh thường được tóm tắt trong bốn chương lớn: Sáng Tạo (Creation), Sa Ngã (Fall), Cứu Chuộc (Redemption), và Phục Hồi (Restoration). Đây là khung sườn giải kinh giúp chúng ta đọc toàn bộ Kinh Thánh như một tác phẩm thống nhất, chứ không phải là tập hợp những câu chuyện rời rạc.
Chương 1: Sáng Tạo – Khởi Đầu Tốt Lành Tuyệt Đối
Mọi câu chuyện đều có khởi đầu, và Siêu Tự Sự của Đức Chúa Trời bắt đầu với sự tốt lành trọn vẹn. Sách Sáng Thế Ký mở đầu bằng sự khẳng định quyền năng sáng tạo tuyệt đối và chủ quyền của Đức Chúa Trời: “Ban đầu Đức Chúa Trời dựng nên trời đất” (Sáng Thế Ký 1:1). Từ ngữ Hê-bơ-rơ được dùng cho “dựng nên” là בָּרָא (bārā’) , một động từ đặc biệt chỉ dành cho hành động sáng tạo của Đức Chúa Trời, ngụ ý sự tạo dựng từ hư không (ex nihilo).
Đỉnh cao của công trình sáng tạo là con người: “Đức Chúa Trời dựng nên loài người như hình Ngài… loài người có nam có nữ” (Sáng Thế Ký 1:27). Con người được tạo dựng trong mối quan hệ ba chiều: Hướng thượng (với Đức Chúa Trời – được tự do, có trách nhiệm và giao ước), hướng nội (với chính mình – mang hình ảnh Ngài) và hướng ngoại (với thế giới – cai quản, chăm sóc). Mọi sự “rất tốt lành” (Sáng Thế Ký 1:31). Đây là thực tại nguyên thủy, phản ánh ý định tốt đẹp của Đấng Tạo Hóa.
Chương 2: Sa Ngã – Sự Xâm Nhập Của Tội Lỗi Và Sự Rạn Nứt
Tuy nhiên, câu chuyện chuyển sang một khúc quanh bi thảm. Sáng Thế Ký chương 3 ghi lại sự sa ngã của loài người. Con người, được tạo dựng để tin cậy và vâng lời Đức Chúa Trời, đã chọn nghe theo tiếng nói của kẻ cám dỗ (con rắn), nghi ngờ lời và ý chỉ tốt lành của Đức Chúa Trời. Họ muốn “được như Đức Chúa Trời” một cách độc lập, tách rời khỏi Ngài (Sáng Thế Ký 3:5). Hậu quả thật thảm khốc:
- Mối quan hệ hướng thượng bị cắt đứt: Sự thông công bị phá vỡ, con người sợ hãi và trốn tránh Đức Chúa Trời (Sáng Thế Ký 3:8-10).
- Mối quan hệ hướng nội bị bóp méo: Sự xấu hổ và tội lỗi xuất hiện. Hình ảnh Đức Chúa Trời trong con người bị làm cho hư hoại, dù không bị tiêu diệt hoàn toàn.
- Mối quan hệ hướng ngoại bị nguyền rủa: Đất đai trở nên chống đối, công việc trở nên nhọc nhằn, và sự chết xâm nhập vào thế giới (Sáng Thế Ký 3:17-19; Rô-ma 5:12).
Toàn bộ thế giới, từ cá nhân đến xã hội, từ tâm linh đến vật chất, đều rơi vào tình trạng hư hoại (Rô-ma 8:20-22). Đây là lời giải thích Kinh Thánh cho mọi bất công, đau khổ, bệnh tật và sự chết mà chúng ta thấy ngày nay. Nó không phải là ý định ban đầu của Đấng Tạo Hóa, mà là hậu quả của tội lỗi.
Chương 3: Cứu Chuộc – Kế Hoạch Cứu Rỗi Trong Chúa Cứu Thế Giê-xu
Nhưng Đức Chúa Trời không bỏ mặc thế giới trong sự hư mất. Ngay trong lời tuyên án sau sự sa ngã, đã có lời hứa đầu tiên về Đấng Cứu Chuộc: “Ta sẽ làm cho mầy cùng người nữ, dòng dõi mầy cùng dòng dõi người nữ nghịch thù nhau. Người sẽ giày đạp đầu mầy, còn mầy sẽ cắn gót chân người” (Sáng Thế Ký 3:15). Đây được xem là Protoevangelium – “Tin Lành đầu tiên”, hứa về Đấng sẽ đến từ dòng dõi người nữ để đánh bại kẻ thù.
Toàn bộ Cựu Ước là câu chuyện về việc Đức Chúa Trời thiết lập một dân tộc (Y-sơ-ra-ên), qua các giao ước và luật pháp, để chuẩn bị cho sự đến của Đấng Mê-si. Tất cả những của lễ, nghi lễ và hình bóng đều chỉ về một thực tại duy nhất: Chúa Giê-xu Christ.
Siêu Tự Sự tìm thấy trung tâm và đỉnh cao của nó trong Chúa Giê-xu. Ngài là Ngôi Lời (Λόγος, Logos) đã hiện thân (Giăng 1:1, 14). Trong Ngài, bốn mối quan hệ bị đổ vỡ được bắt đầu phục hồi một cách quyết định:
1. Với Đức Chúa Trời: Chúa Giê-xu là Con Đức Chúa Trời trọn vẹn, luôn vâng phục và thông công trọn vẹn với Cha. Qua sự chết thế của Ngài, Ngài trở nên của lễ chuộc tội trọn vẹn, “hòa giải chúng ta với Đức Chúa Trời” (Rô-ma 5:10; 2 Cô-rinh-tô 5:18-19).
2. Với chính mình: Chúa Giê-xu là “hình ảnh của Đức Chúa Trời không thấy được” (Cô-lô-se 1:15). Nơi Ngài, chúng ta thấy hình ảnh thật của con người được phục hồi. Tin nơi Ngài, chúng ta được biến đổi để trở nên giống như hình ảnh Ngài (Rô-ma 8:29).
3. Với tha nhân: Chúa Giê-xu phá đổ bức tường ngăn cách, tạo nên một nhân loại mới trong Ngài (Ê-phê-sô 2:14-16). Tình yêu thương và sự tha thứ Ngài dạy trở nên nguyên tắc cho các mối quan hệ.
4. Với thế giới: Chúa Giê-xu là Chúa của muôn vật (Cô-lô-se 1:16-17). Quyền năng phục sinh của Ngài là của đầu mùa cho sự phục hồi cả vũ trụ.
Sự phục sinh của Chúa Giê-xu là bằng chứng tối hậu rằng quyền lực của tội lỗi và sự chết đã bị đánh bại (1 Cô-rinh-tô 15:54-57). Đây là sự đảo người của “Sa Ngã”.
Chương 4: Phục Hồi – Sự Hoàn Tất Và Tân Thiên Tân Địa
Siêu Tự Sự không kết thúc với thập tự giá và mộ trống, mà hướng đến một tương lai huy hoàng. Kinh Thánh hứa về một sự phục hồi trọn vẹn, không chỉ cho linh hồn, mà cho cả thân thể và toàn bộ vũ trụ. Sứ đồ Phao-lô gọi đây là sự “giải cứu” (ἀπολύτρωσις, apolytrōsis) của thân thể chúng ta và cả tạo vật (Rô-ma 8:23).
Sách Khải Huyền vẽ nên bức tranh cuối cùng: “Kìa, trời mới đất mới… Đức Chúa Trời sẽ ở với loài người, Ngài sẽ ở với chúng, và chúng sẽ làm dân Ngài… Ngài sẽ lau hết nước mắt khỏi mắt chúng, sẽ không có sự chết, cũng không có than khóc, kêu ca, hay là đau đớn nữa” (Khải Huyền 21:1-4). Đây là sự phục hồi toàn diện của mọi mối quan hệ. Vườn Ê-đen bị mất sẽ được thay thế bằng Thành Thánh Giê-ru-sa-lem mới, nơi sự hiện diện của Đức Chúa Trời là trọn vẹn và vĩnh cửu.
Ứng Dụng Thực Tiễn: Sống Trong Siêu Tự Sự Của Đức Chúa Trời
Hiểu Siêu Tự Sự không phải chỉ để thỏa mãn trí óc, mà để định hướng và biến đổi đời sống. Dưới đây là những ứng dụng thực tiễn:
1. Tìm Được Ý Nghĩa và Căn Tính Thật: Chúng ta thường tự hỏi “Tôi là ai?”. Siêu Tự Sự cho chúng ta câu trả lời: Bạn là một thọ tạo quý giá được dựng nên theo hình ảnh Đức Chúa Trời, dù bị hư hoại bởi tội lỗi, nhưng đã được Chúa Cứu Thế Giê-xu cứu chuộc bằng giá rất cao, và đang được biến đổi để một ngày được hoàn toàn phục hồi trong vinh quang. Căn tính của bạn không dựa trên thành tích, tài sản hay lời người đời, mà dựa trên vị trí của bạn trong câu chuyện của Đức Chúa Trời (Ê-phê-sô 2:10).
2. Hiểu và Đối Diện Với Đau Khổ: Siêu Tự Sự giải thích nguồn gốc của đau khổ (Sa Ngã) nhưng không dừng lại ở đó. Nó cho chúng ta thấy Đức Chúa Trời không đứng ngoài cuộc, nhưng đã bước vào trong nỗi đau của thế gian qua Chúa Giê-xu. Nó cũng cho chúng ta hy vọng rằng đau khổ là tạm thời, và một ngày kia “Ngài sẽ lau hết nước mắt” (Khải Huyền 21:4). Điều này cho phép chúng ta “vui mừng trong sự hi vọng” ngay giữa hoàn cảnh khó khăn (Rô-ma 12:12).
3. Định Hướng Đạo Đức và Ứng Xử: Làm sao chúng ta biết điều gì là đúng? Hành vi của chúng ta nên hướng đến việc phản ánh và tham gia vào sự phục hồi các mối quan hệ: tôn kính Đức Chúa Trời (thờ phượng), yêu thương và xây dựng người khác, chăm sóc thân thể và thế giới Chúa giao, và theo đuổi sự thánh khiết như một sự chuẩn bị cho Tân Thiên Tân Địa.
4. Có Cái Nhìn Đúng Về Công Việc và Ơn Gọi: Công việc không phải là lời nguyền hay chỉ là phương tiện kiếm sống. Trong khuôn khổ Sáng Tạo – Sa Ngã – Cứu Chuộc – Phục Hồi, công việc là một phần của ơn gọi nguyên thủy để cai quản và chăm sóc thế giới (Sáng Thế Ký 1:28). Dù bị méo mó bởi sự sa ngã, trong Chúa Cứu Thế, công việc của chúng ta có thể trở thành một phương tiện để phục vụ người khác, gìn giữ và phát triển thế giới, và tham gia vào công trình phục hồi của Đức Chúa Trời (Cô-lô-se 3:23-24).
5. Truyền Giáo và Môn Đồ Hóa Một Cách Có Ngữ Cảnh: Tin Lành không chỉ là công thức “bốn thuộc linh” hay giải pháp cho những vấn đề cá nhân. Đó là tin tức tốt lành rằng Vua của vũ trụ đã đến trong thế gian sa ngã để khởi động sự phục hồi mọi vật, và Ngài mời gọi mọi người ăn năn, tin nhận và gia nhập vào công trình này. Truyền giáo là kể lại câu chuyện lớn này và mời người ta tìm thấy vai trò của họ trong đó.
Kết Luận
Siêu Tự Sự của Kinh Thánh là câu chuyện vĩ đại nhất từng được kể. Nó cho chúng ta một khuôn khổ để hiểu toàn bộ thực tại. Khi chúng ta đọc Kinh Thánh, cầu nguyện, ra quyết định, đối diện với thử thách, hay đơn giản là thức dậy mỗi sáng, chúng ta được mời gọi sống với nhận thức rằng mình đang ở đâu đó trong dòng chảy của câu chuyện này: đã được cứu chuộng, đang được biến hóa, và sẽ được phục hồi hoàn toàn.
“Ấy chính Ngài là Đấng vì chúng ta đã dự bị những sự đó, và Đức Chúa Trời đã ban Ngài làm Đấng cầm giữ chúng ta. Ấy là để chúng ta khen ngợi sự vinh hiển Ngài” (Ê-phê-sô 1:11-12, nhấn mạnh thêm).
Mục đích tối hậu của Siêu Tự Sự không phải chỉ là sự cứu rỗi chúng ta, mà là vinh hiển của Đức Chúa Trời. Khi chúng ta tìm thấy căn tính, hy vọng và mục đích của mình trong câu chuyện của Ngài, cuộc đời chúng ta trở thành một bài ca ngợi khen, một phần trong bản giao hưởng vĩ đại tôn vinh Đấng Tạo Hóa và Cứu Chúa. Hãy sống mỗi ngày với sự thấm nhuần chân lý này.