Thuyết Bất Định
Trong một thế giới luôn tìm kiếm sự chắc chắn và kiểm soát, khái niệm “thuyết bất định” xuất hiện như một lời nhắc nhở sâu sắc về những giới hạn trong sự hiểu biết và năng lực của con người. Đối với Cơ Đốc nhân, sự bất định không phải là dấu hiệu của sự hỗn loạn vô ý thức, mà là một không gian thần học nơi đức tin, sự quan phòng của Đức Chúa Trời và trách nhiệm của con người gặp gỡ. Bài viết này sẽ khám phá thuyết bất định từ góc độ khoa học, triết học, và quan trọng nhất là dưới ánh sáng của Lời Đức Chúa Trời, để tìm ra một nền tảng vững chắc cho đời sống đức tin giữa những điều không chắc chắn.
Trong vật lý lượng tử, “Nguyên lý bất định Heisenberg” phát biểu rằng chúng ta không thể đồng thời xác định chính xác vị trí và động lượng (tốc độ) của một hạt. Điều này không phải do giới hạn của dụng cụ đo lường, mà là một đặc tính cơ bản của tự nhiên. Sự quan sát của chúng ta can thiệp vào hệ thống. Điều này gợi ý một mức độ không thể đoán định cố hữu trong cấp độ vi mô của vũ trụ.
Mở rộng ra, trong triết học và cuộc sống, “thuyết bất định” nói đến thực tế rằng tương lai là không thể tiên đoán chính xác. Dù chúng ta có nhiều dữ liệu và mô hình phức tạp đến đâu, vẫn luôn tồn tại những yếu tố không lường trước được, những tương tác phức tạp và những lựa chọn tự do dẫn đến những kết quả bất ngờ. Con người khao khát sự chắc chắn, nhưng cuộc sống lại thường được đan dệt bởi những sợi chỉ của sự bất định.
Kinh Thánh không sử dụng thuật ngữ “thuyết bất định,” nhưng tràn ngập những lời dạy về sự giới hạn của con người và sự toàn tri, toàn tại của Đức Chúa Trời. Đây là mấu chắn then chốt để chúng ta hiểu đúng về sự bất định.
1. Giới Hạn Của Sự Hiểu Biết Con Người:
- Châm Ngôn 27:1 cảnh báo: “Chớ khoe khoang về ngày mai; Vì con chẳng biết ngày mai sẽ sanh ra điều gì.” Từ “biết” trong tiếng Hê-bơ-rơ là “yada”, chỉ sự hiểu biết thấu đáo, kinh nghiệm. Con người không có khả năng này về tương lai.
- Gia-cơ 4:13-15 phản ánh chính xác thái độ của chúng ta trước sự bất định: “Hỡi anh em, là kẻ nói rằng: Ngày nay hoặc ngày mai, ta sẽ đi đến thành kia, ở đó một năm, buôn bán và phát tài; – kẻ chẳng biết sự ngày mai của mình sẽ ra thể nào! Vì sự sống của anh em là chi? Chẳng qua như hơi nước, hiện ra một chút rồi lại tan ngay.” Gia-cơ khuyên: “Anh em nên nói: Nếu Chúa muốn, thì ta sẽ sống và làm việc nầy hay việc khác.” Cụm “nếu Chúa muốn” trong tiếng Hy Lạp là “ἐὰν ὁ κύριος θελήσῃ” (ean ho Kyrios thelese), thừa nhận ý chỉ tối cao của Đức Chúa Trời trong mọi kế hoạch của chúng ta.
2. Sự Quan Phòng Và Chủ Quyền Tuyệt Đối Của Đức Chúa Trời:
Trong khi tương lai bất định với chúng ta, nó hoàn toàn mở ra trước mặt Đức Chúa Trời. Ngài không bị giới hạn bởi thời gian hay sự thiếu hiểu biết.
- Ê-sai 46:9-10 tuyên bố: “Ta là Đức Chúa Trời, chẳng có Chúa nào khác… Ta rao sự cuối cùng từ lúc ban đầu, và từ thuở xưa những sự chưa làm ra. Ta phán rằng: Mưu của Ta sẽ lập, và Ta sẽ làm ra mọi sự Ta đẽp ý.” Đức Chúa Trời tuyên bố sự hiểu biết tuyệt đối về dòng thời gian, từ khởi đầu đến kết thúc.
- Thi Thiên 139:4, 16 ca ngợi: “Khi lời tôi chưa ở trên lưỡi, Thì hỡi Đức Giê-hô-va, Ngài đã biết trọn rồi… Mắt Ngài đã thấy thể chất vô hình của tôi; Số các ngày định cho tôi, Đã biên vào sổ Ngài trước khi chưa có một ngày trong các ngày ấy.”
Điều này tạo nên một nghịch lý thần học sâu sắc: Tương lai vừa mở (đối với kinh nghiệm và lựa chọn của con người) vừa được biết trước (đối với Đức Chúa Trời). Sự “bất định” mà chúng ta đối mặt không có nghĩa là vũ trụ đang chạy tự do khỏi bàn tay của Đấng Tạo Hóa. Như Châm Ngôn 16:33 dạy: “Người ta bắt thăm trong vạt áo; Song sự nhứt định do nơi Đức Giê-hô-va.” Ngay cả những hành động tưởng chừng ngẫu nhiên nhất cũng nằm trong sự chủ quyền tối cao của Ngài.
Câu chuyện Giô-sép (Sáng Thế Ký 37-50) là một minh họa hoàn hảo. Đối với Giô-sép, cuộc đời là một chuỗi những biến cố bất định, đau đớn và tưởng chừng như ngẫu nhiên: bị anh em bán làm nô lệ, bị vu oan, bị bỏ tù. Mỗi bước ngoặt đều không thể đoán trước và đầy khổ sở. Tuy nhiên, tại điểm cao trào, Giô-sép đã tuyên bố lẽ thật thần học vĩ đại: “Các anh toan hại tôi, nhưng Đức Chúa Trời lại toan làm điều ích cho tôi… đặng cứu sự sống cho nhiều người” (Sáng Thế Ký 50:20).
Chữ “toan” ở đây trong tiếng Hê-bơ-rơ là “chashab”, có nghĩa là “tính toán, suy xét, có ý định.” Ý định độc ác của con người và ý định tốt lành của Đức Chúa Trời đan xen trong cùng một sự kiện. Điều bất định và xấu xa trong mắt con người lại là công cụ để Đức Chúa Trời thực hiện kế hoạch cứu rỗi lớn lao của Ngài. Điều này không biện minh cho tội lỗi, nhưng cho thấy quyền năng tối thượng của Đức Chúa Trời trong việc định hướng mọi sự cho mục đích tối hậu của Ngài.
Làm thế nào để chúng ta, với tư cách là Cơ Đốc nhân, sống một cách khôn ngoan và bình an giữa một thế giới đầy bất định?
1. Thay Đổi Trọng Tâm Từ “Kiểm Soát” Sang “Tin Cậy”:
Sự lo lắng thường xuất phát từ nỗ lực kiểm soát những điều chúng ta không thể. Chúa Giê-xu dạy trong Ma-thi-ơ 6:25-34: “Chớ vì sự sống mà lo đồ ăn… Cha các ngươi ở trên trời biết các ngươi cần dùng những đồ đó rồi. Nhưng trước hết, hãy tìm kiếm nước Đức Chúa Trời và sự công bình của Ngài, thì Ngài sẽ cho thêm các ngươi mọi điều ấy nữa.” Chìa khóa là tin cậy vào Cha Thiên Thượng, Đấng biết rõ nhu cầu chúng ta và quan phòng.
2. Sống Với Thái Độ “Nếu Chúa Muốn” (Gia-cơ 4:15):
Điều này không phải là một câu nói máy móc, mà là một thái độ của lòng khiêm nhường, thừa nhận sự phụ thuộc của chúng ta vào Đức Chúa Trời. Nó cho phép chúng ta lập kế hoạch và nỗ lực hết mình (như khuyên bảo trong Châm Ngôn), nhưng luôn giữ tấm lòng mở ra cho ý muốn tốt lành hơn của Ngài.
3. Tìm Kiếm Sự Khôn Ngoan Từ Đức Chúa Trời Để Ra Quyếtết Định:
Gia-cơ 1:5 hứa: “Ví bằng trong anh em có kẻ kém khôn ngoan, hãy cầu xin Đức Chúa Trời, là Đấng ban cho mọi người cách rộng rãi, không trách móc ai, thì kẻ ấy sẽ được ban cho.” Sự khôn ngoan của Đức Chúa Trời (“sophia” trong tiếng Hy Lạp) giúp chúng ta đưa ra những lựa chọn phù hợp với Lời Ngài trong những tình huống không rõ ràng.
4. An Nghỉ Trong Sự Hiện Diện Và Lời Hứa Của Chúa:
Đức Chúa Trời không hứa sẽ tiết lộ mọi chi tiết tương lai cho chúng ta, nhưng Ngài hứa sẽ không bao giờ lìa bỏ chúng ta (Hê-bơ-rơ 13:5). Rô-ma 8:28 là lời hứa nền tảng: “Vả, chúng ta biết rằng mọi sự hiệp lại làm ích cho kẻ yêu mến Đức Chúa Trời, tức là cho kẻ được gọi theo ý muốn Ngài đã định.” Dù tương lai có bất định thế nào, kết cuộc cuối cùng cho những ai ở trong Đấng Christ là tốt lành và chắc chắn.
Sự bất định lớn nhất của nhân loại là sự chết và điều gì xảy ra sau đó. Tin Lành – Tin Mừng của Đức Chúa Trời – chính là câu trả lời dứt khoát cho sự bất định tối hậu này. Trên thập tự giá, Chúa Giê-xu Christ đã gánh lấy mọi hậu quả của tội lỗi và sự ngẫu nhiên của sự dữ. Sự phục sinh của Ngài là sự xác nhận vĩ đại rằng sự chủ quyền và kế hoạch cứu chuộc của Đức Chúa Trời sẽ chiến thắng mọi sự hỗn loạn và bất định.
Vì vậy, thuyết bất định không đẩy Cơ Đốc nhân vào sự hoài nghi hay sợ hãi. Ngược lại, nó dẫn chúng ta đến chỗ khiêm nhường hơn, phụ thuộc nhiều hơn vào Đấng Tạo Hóa, và sống với một đức tin năng động. Chúng ta có thể bước vào tương lai không phải với một bản đồ chi tiết, nhưng với một Hướng Dẫn Viên thành tín, là chính Chúa Giê-xu Christ, “Đấng hôm qua, ngày nay, và cho đến đời đời không hề thay đổi” (Hê-bơ-rơ 13:8). Trong Ngài, ngay cả những điều bất định cũng nằm trong vòng tay quan phòng yêu thương của Cha Thiên Thượng.