Làm thế nào chúng ta có thể quan tâm đến lợi ích của người khác (Phi-líp 2:4)?

Trong một thế giới thúc đẩy chủ nghĩa cá nhân và việc "tự lo cho bản thân trước tiên", lời kêu gọi của sứ đồ Phao-lô trong thư Phi-líp dội lại như một sự sửa trị thiêng liêng: "Mỗi người trong anh em chớ chăm về lợi riêng mình, nhưng phải chăm về lợi kẻ khác nữa" (Phi-líp 2:4, Kinh Thánh Tin Lành Việt Ngữ 1925). Đây không phải là một lời khuyên đạo đức chung chung, mà là một mệnh lệnh căn bản, xuất phát từ chính bản tính và gương mẫu của Đấng Christ, dành cho đời sống của Hội Thánh. Bài nghiên cứu chuyên sâu này sẽ khai triển ý nghĩa thần học, bối cảnh Kinh Thánh và những ứng dụng thiết thực của nguyên tắc nền tảng này.

Câu Kinh Thánh này không đứng riêng lẻ. Nó nằm trong một lập luận thần học sâu sắc và thực tế mà sứ đồ Phao-lô trình bày cho Hội Thánh tại thành Phi-líp. Để hiểu trọn vẹn, chúng ta phải xem xét từ đầu chương 2.

Phi-líp 2:1-4 đưa ra một lập luận "nếu... thì..." mạnh mẽ:
"Vậy, nếu trong Đấng Christ có điều yên ủi nào, nếu có điều yêu thương trong lòng nào, nếu có sự thông công của Thánh Linh nào, nếu có lòng thương xót và xót thương nào, thì anh em hãy hiệp ý với nhau, đồng tình yêu thương, đồng tâm, đồng tư tưởng mà làm cho tôi vui mừng trọn vẹn. Chớ làm sự chi vì lòng tranh cạnh hoặc vì hư vinh, nhưng hãy khiêm nhường, coi người khác như tôn trọng hơn mình. Mỗi người trong anh em chớ chăm về lợi riêng mình, nhưng phải chăm về lợi kẻ khác nữa."

Phao-lô kết nối động lực (các phước hạnh thuộc linh trong Đấng Christ - câu 1) với thái độ (hiệp một, khiêm nhường - câu 2-3) và dẫn đến hành động cụ thể (chăm về lợi kẻ khác - câu 4). Động từ Hy Lạp được dùng cho "chăm về" là σκοπέω (skopeō), có nghĩa là "quan sát kỹ lưỡng", "chú ý đến", "dò xét", "nhắm đến một mục tiêu". Nó gợi ý một sự chú tâm có chủ ý, một sự tập trung có tính mục tiêu, chứ không phải chỉ là một suy nghĩ thoáng qua.

Lý do tối hậu cho mệnh lệnh này không nằm ở triết lý sống, mà nằm trong chính Chúa Cứu Thế Giê-xu. Ngay sau câu 4, Phao-lô đưa ra gương mẫu trọn vẹn: "Hãy có đồng một tâm tình như Đấng Christ đã có" (Phi-líp 2:5).

Phân đoạn tiếp theo (câu 6-11) là một thánh thi tuyệt vời về sự tự hạ (kenosis) và tôn cao của Chúa Giê-xu. Chúng ta hãy phân tích kỹ:

• Bản thể Ngài: "Vốn có hình Đức Chúa Trời... không coi sự bình đẳng với Đức Chúa Trời là sự nên nắm giữ" (câu 6). Từ Hy Lạp ἁρπαγμός (harpagmos) - "sự nên nắm giữ" - cho thấy Ngài không xem địa vị cao trọng của mình là thứ để khư khư giữ lấy cho riêng mình.
• Sự Tự Hạ: "Song đã tự bỏ mình đi, lấy hình tôi tớ..." (câu 7). Ngài "tự làm trống mình" (ἐκένωσεν - ekenōsen), từ bỏ vinh quang thiên thượng.
• Đỉnh điểm của sự hy sinh: "...hạ mình xuống, vâng phục cho đến chết, thậm chí chết trên cây thập tự" (câu 8). Đây là sự "chăm về lợi kẻ khác" ở cấp độ vũ trụ: Chúa của sự sống chết thay cho tội nhân.

Như vậy, việc "chớ chăm về lợi riêng mình" bắt nguồn từ chính bản tính của Đức Chúa Trời, được bày tỏ trọn vẹn nơi Chúa Giê-xu. Đây là đạo đức học của thập tự giá. Thần học gia John Stott từng nói: "Sự ích kỷ là bản chất của tội lỗi, và thập tự giá là sự kết án tối hậu đối với sự ích kỷ."

Từ "lợi" trong tiếng Việt ("lợi riêng" và "lợi kẻ khác") trong nguyên ngữ Hy Lạp là τὰ ἑαυτῶν / τὰ ἑτέρων (ta heautōn / ta heterōn), nghĩa đen là "những điều của chính mình / những điều của người khác". Nó bao hàm rộng hơn lợi ích vật chất. Trong văn mạch Kinh Thánh, "lợi ích" của người khác có thể bao gồm:

1. Lợi ích thuộc linh: Sự cứu rỗi, sự tăng trưởng trong ân điển, sự hiểu biết Chúa (1 Cô-rinh-tô 10:33 - "Tôi chẳng tìm ích lợi cho mình, nhưng cho nhiều người, để họ được cứu").
2. Lợi ích đạo đức và tâm linh: Sự khích lệ, sự gây dựng, sự nên thánh (Rô-ma 15:2 - "Mỗi người trong chúng ta nên làm đẹp lòng kẻ lân cận mình, đặng làm điều ích cho người và nên gây dựng").
3. Lợi ực vật chất và thực tế: Nhu cầu hàng ngày (1 Giăng 3:17 - "Nếu ai có của cải đời này, thấy anh em mình đang cùng túng mà chặt dạ thì tình yêu mến Đức Chúa Trời thể nào ở trong người ấy được!").
4. Lợi ích trong mối quan hệ: Sự hòa thuận, hòa giải, và hòa bình (Ma-thi-ơ 5:9).

Phao-lô chính là một hình mẫu sống động. Ông tuyên bố: "Vì dẫu tôi được tự do đối với mọi người, tôi đã tự ép mình làm tôi mọi đặng cho nhiều người được" (1 Cô-rinh-tô 9:19). Ông "trở nên mọi cách cho mọi người" với một mục đích duy nhất: "để cứu chuộc nhiều người" (1 Cô-rinh-tô 9:22).

Làm thế nào để sống nguyên tắc Phi-líp 2:4 một cách cụ thể? Dưới đây là những áp dụng thiết thực cho các mối quan hệ của chúng ta:

1. Trong Gia Đình:
Đời sống hôn nhân và gia đình là "học viện" đầu tiên để thực hành điều này. Ê-phê-sô 5:25 kêu gọi người chồng yêu vợ như Christ yêu Hội Thánh, tức là hy sinh cho lợi ích của vợ. Phi-líp 2:4 đảo ngược xu hướng tự nhiên là đòi hỏi quyền lợi của mình ("Tại sao anh/em không làm điều đó cho tôi?"). Thay vào đó, chúng ta chủ động hỏi: "Tôi có thể làm gì để phục vụ và gây dựng vợ/chồng/con cái tôi hôm nay?" Điều này thể hiện qua những việc nhỏ: lắng nghe mà không phán xét, chia sẻ gánh nặng công việc nhà, dành thời gian chất lượng cho con cái thay vì chỉ thư giãn riêng mình.

2. Trong Hội Thánh Địa Phương:
Hội Thánh là thân thể Đấng Christ, nơi mà sự "chăm về lợi kẻ khác" là huyết mạch của sự hiệp một. Điều này có nghĩa là:
- Đến nhóm lại với tấm lòng cho đi: Không chỉ hỏi "Tôi được gì từ buổi nhóm?", mà hỏi "Tôi có thể khích lệ ai hôm nay?" (Hê-bơ-rơ 10:24-25).
- Sử dụng ân tứ để gây dựng: Mọi ân tứ Thánh Linh ban đều là "cho sự gây dựng chung" (1 Cô-rinh-tô 14:26). Chúng ta phát triển ân tứ không phải để được tôn vinh, mà để phục vụ hiệu quả hơn.
- Giải quyết xung đột theo cách của Phúc Âm: Khi có mâu thuẫn, thay vì bảo vệ cái tôi, hãy tự hỏi: "Làm thế nào để giải pháp này đem lại lợi ích thuộc linh cho anh chị em và cho danh Chúa?"

3. Trong Cộng Đồng và Xã Hội:
Chúa Giê-xu dạy về việc "yêu người lân cận" (Lu-ca 10:27). Quan tâm đến lợi ích người khác vượt ra ngoài vòng an toàn của Hội Thánh. Điều này bao gồm:
- Tính liêm chính trong công việc: Làm việc chăm chỉ, trung thực, vì lợi ích của ông chủ, khách hàng và đồng nghiệp, không chỉ vì lương (Cô-lô-se 3:23).
- Tấm lòng với người thiếu thốn: Chủ động tìm hiểu nhu cầu trong cộng đồng và đóng góp cách thích hợp (Ga-la-ti 2:10).
- Làm chứng về Phúc Âm: Mối quan tâm tối thượng của chúng ta là lợi ích đời đời của người khác. Lối sống quan tâm, phục vụ chính là bản tuyên ngôn sống động cho tình yêu của Christ, mở ra cánh cửa để chia sẻ niềm hy vọng trong chúng ta.

4. Trong Đời Sống Cá Nhân Với Chúa:
Chúng ta không thể cho đi những gì mình không có. Việc "chăm về lợi kẻ khác" bắt nguồn từ một đời sống được nuôi dưỡng bởi sự hy sinh của Christ dành cho chính mình. Khi chúng ta chiêm ngưỡng thập tự giá, nơi Chúa Giê-xu đã đặt lợi ích của chúng ta lên trên hết, chúng ta được biến đổi để sống như vậy. Sự cầu nguyện, suy gẫm Lời Chúa và thờ phượng định kỳ giúp chúng ta được lấp đầy bởi Thánh Linh, Đấng ban cho chúng ta năng lực và ước muốn để vượt qua tính ích kỷ tự nhiên.

Thực hành Phi-líp 2:4 không dễ dàng. Kẻ thù lớn nhất là tính xác thịt (Ga-la-ti 5:17) và nỗi sợ thiếu thốn ("Nếu tôi cho đi, tôi sẽ mất mát"). Tuy nhiên, Kinh Thánh đưa ra lời hứa và sự đảm bảo:

• Chúa sẽ chu cấp: Khi chúng ta tìm kiếm Nước Đức Chúa Trời và sự công bình của Ngài trước, những nhu cầu của chúng ta sẽ được Ngài thêm cho (Ma-thi-ơ 6:33).
• Luật gieo và gặt: Chúa không chịu nợ ai. "Hãy nhớ lại lời chúa Jêsus có phán rằng: Ban cho thì có phước hơn là nhận lãnh" (Công vụ 20:35). Sự ban cho vì lợi ích người khác mở ra dòng chảy phước hạnh từ ngôi Cha.
• Phần thưởng đời đời: Chúa hứa rằng sự phục vụ khiêm nhường, vì lợi ích anh em sẽ không bị quên lãng (Hê-bơ-rơ 6:10).

Phi-líp 2:4 không phải là một kỹ thuật xây dựng mối quan hệ; đó là một lời kêu gọi nên giống Đấng Christ. Nó đòi hỏi một sự thay đổi triệt để từ trung tâm là "cái tôi" sang trung tâm là "Christ và tha nhân". Đây chính là "tâm tình" của Đấng Christ (câu 5) – một tâm trí khiêm nhường, một ý chí sẵn sàng vâng phục, và một tình yêu sẵn sàng hy sinh.

Khi Hội Thánh sống bởi nguyên tắc này, thế giới sẽ thấy một sự khác biệt không thể giải thích được bằng lý thuyết đạo đức thông thường. Họ sẽ thấy sự phản chiếu của Chúa Giê-xu – Đấng đã không tìm tư lợi, nhưng vui lòng trở nên nghèo vì chúng ta, để chúng ta được trở nên giàu có bởi sự nghèo khó của Ngài (2 Cô-rinh-tô 8:9). Ước gì mỗi chúng ta, bởi ân điển và quyền năng của Thánh Linh, ngày càng học biết và thực hành lẽ thật biến đổi này: chớ chăm về lợi riêng mình, nhưng phải chăm về lợi kẻ khác nữa.

"Rốt lại, hết thảy anh em phải đồng lòng, thương xót, yêu anh em, có lòng nhơn từ, đức khiêm nhường" (1 Phi-e-rơ 3:8).