Sự Phân Chia Năm Quyển Của Sách Thi Thiên
Trong hành trình đọc và suy ngẫm Kinh Thánh, nhiều tín hữu nhận thấy sách Thi Thiên (Thánh Vịnh) không phải là một tuyển tập thơ ca hỗn độn, mà mang một cấu trúc có chủ ý sâu sắc. Sự phân chia thành năm quyển (books) không chỉ là một bố cục biên tập thuần túy, nhưng là một bản giao hưởng thần học được sắp xếp cẩn thận, phản ánh hành trình đức tin của dân sự Đức Chúa Trời. Bài nghiên cứu này sẽ đào sâu vào ý nghĩa, nền tảng và mục đích của cấu trúc độc đáo này.
Sách Thi Thiên, trong nguyên bản tiếng Hê-bơ-rơ (תְּהִלִּים - Tehillim, nghĩa là "Những bài ca ngợi"), gồm 150 bài. Truyền thống Do Thái giáo và sau này là Cơ Đốc giáo đã công nhận sự phân chia rõ ràng thành năm phần, được đánh dấu bằng một lời chúc tụng kết thúc (doxology) ở cuối mỗi quyển. Cấu trúc cụ thể như sau:
- Quyển I: Thi Thiên 1-41 (Kết thúc bằng "A-men, A-men" trong Thi 41:13)
- Quyển II: Thi Thiên 42-72 (Kết thúc bằng "A-men, A-men" trong Thi 72:19-20)
- Quyển III: Thi Thiên 73-89 (Kết thúc bằng "A-men" và "A-men" trong Thi 89:52)
- Quyển IV: Thi Thiên 90-106 (Kết thúc bằng "A-men! Ha-lê-lu-gia!" trong Thi 106:48)
- Quyển V: Thi Thiên 107-150 (Kết thúc bằng toàn bộ Thi 150 như một lời ngợi khen vĩ đại)
Một số học giả cho rằng sự phân chia này có chủ ý tương ứng với Ngũ Kinh (năm sách của Môi-se: Sáng-thế-ký, Xuất-Ê-díp-tô-ký, Lê-vi-ký, Dân-số-ký, Phục-truyền Luật-lệ-ký), biến Thi Thiên thành "Ngũ Kinh của sự thờ phượng" hoặc "Ngũ Kinh của lòng người". Mỗi quyển kể lại một chương trong câu chuyện cứu chuộc và phản ánh mối tương giao giữa Đức Chúa Trời với dân Ngài.
Quyển I (Thi 1-41): Giao Ước & Vị Vua Được Xức Dầu. Phần lớn các Thi Thiên trong quyển này được gán cho Đa-vít. Chủ đề chính xoay quanh giao ước của Đức Giê-hô-va với vua và dân Ngài. Chúng ta thấy hình ảnh của một cá nhân (thường là vua Đa-vít) đối diện với kẻ thù, kêu cầu sự giải cứu, xưng nhận tội lỗi, và tìm kiếm sự bảo vệ của Đức Chúa Trời. Danh xưng chính cho Đức Chúa Trời trong quyển này là יְהוָה (YHWH - Danh Riêng của Giao Ước), được sử dụng áp đảo so với אֱלֹהִים (Elohim - Đức Chúa Trời). Thi Thiên 1 và 2 đóng vai trò như lời giới thiệu cho toàn bộ sách, đặt nền tảng về phước hạnh cho người công bình và sự cai trị của Đấng Mê-si. Kết thúc quyển I nhấn mạnh sự chúc tụng Đức Chúa Trời là "Đức Giê-hô-va, Đức Chúa Trời của Y-sơ-ra-ên" (Thi 41:13), khẳng định mối quan hệ giao ước.
Quyển II (Thi 42-72): Sự Sụp Đổ & Lời Cầu Xin Cho Sự Phục Hồi. Quyển này mở đầu bằng các bài của con cháu Cô-rê và kết thúc với "Các bài cầu nguyện của Đa-vít" (Thi 72:20). Có một sự chuyển dịch rõ rệt: YHWH được dùng ít hơn, còn Elohim xuất hiện nhiều hơn. Bối cảnh dường như phản ánh thời kỳ vương quốc bị phân chia hoặc thậm chí lưu đày. Cảm xúc chủ đạo là nỗi khao khát được ở trong đền thánh (Thi 42-43), sự thất vọng trước tội lỗi và sự phản bội (Thi 51), và những lời cầu nguyện cho vị vua (Thi 72). Thi Thiên 72 kết thúc với lời cầu xin cho vương quốc của vua được bền vững và phước hạnh, hướng về vương quốc phổ quát và vĩnh cửu của Đấng Mê-si.
Quyển III (Thi 73-89): Khủng Hoảng Đức Tin & Lời Than Vãn Tập Thể. Đây là quyển ngắn nhất và có lẽ là đen tối nhất. Phần lớn các bài thuộc về A-sáp và con cháu Cô-rê, tập trung vào những câu hỏi hóc búa về sự công bình của Đức Chúa Trời khi dân Ngài chịu khổ (Thi 73), sự tàn phá của đền thờ (Thi 74), và sự thất bại của vương triều Đa-vít (Thi 89). Thi Thiên 89 đặc biệt gay gắt khi chất vấn lời hứa giao ước với Đa-vít: "Chúa từ chối giao ước với kẻ tôi tớ Chúa... Các kẻ thù người đều sỉ nhục người" (Thi 89:39,51). Lời kết thúc quyển III là một tiếng kêu đau đớn: "A-men!" – vừa như một lời tuyên xưng đức tin trong đau khổ, vừa như một dấu chấm hỏi lớn.
Quyển IV (Thi 90-106): Đức Chúa Trời Vĩnh Cửu Là Nơi Nương Tựa. Sau sự khủng hoảng của Quyển III, Quyển IV đáp lại bằng một sự chuyển hướng thần học mạnh mẽ. Nó mở đầu bằng "Bài cầu nguyện của Môi-se" (Thi 90), nhắc nhở rằng trước khi có vua, đền thờ, hay quốc gia, thì Đức Chúa Trời vĩnh hằng chính là nơi ở của dân sự Ngài qua mọi thời đại. Chủ đề chính là Vua thật của Y-sơ-ra-ên chính là Đức Giê-hô-va (Thi 93, 95-99). Danh xưng YHWH trở lại áp đảo. Các Thi Thiên này tôn cao sự cai trị của Đức Chúa Trời trên muôn dân, khích lệ sự thờ phượng và tin cậy vào Ngài là Đấng Tạo Hóa và là Vua. Lịch sử được nhắc lại (Thi 105-106) để nhấn mạnh sự thành tín của Đức Chúa Trời bất chấp sự bất trung của dân Ngài.
Quyển V (Thi 107-150): Lời Đáp Lại Trọn Vẹn - Sự Ngợi Khen Và Sự Cứu Rỗi Cuối Cùng. Đây là quyển của sự ngợi khen và sự cứu chuộc viên mãn. Nó mở đầu bằng lời kêu gọi những người được chuộc hãy cảm tạ Chúa (Thi 107). Quyển V chứa đựng các nhóm Thi Thiên đặc biệt: Bài Ca Lên Đường (Thi 120-134), thể hiện hành trình thuộc linh tiến về Giê-ru-sa-lem; Các Thi Thiên Ha-lê-lu-gia (Thi 111-118, 146-150) tôn vinh Chúa về mọi phương diện. Đặc biệt, Thi Thiên 119 – bài thơ dài nhất – là bản tình ca dành cho Lời Chúa, chỉ ra rằng trong thời kỳ chờ đợi Đấng Mê-si, Lời của Đức Chúa Trời là ánh sáng và nguồn dẫn dắt. Toàn bộ quyển dẫn đến một cao trào vĩ đại trong Thi Thiên 150, kêu gọi mọi loài thở hãy dùng mọi nhạc khí mà ngợi khen Đức Giê-hô-va. Sự kết thúc này không còn là một lời chúc tụng đơn lẻ, mà là cả một dàn hợp xướng vũ trụ.
Các học giả đưa ra một số lý do chính cho cấu trúc năm quyển:
- Mô Phỏng Ngũ Kinh (Torah): Đây là lý do được chấp nhận rộng rãi nhất. Người Do Thái xem Ngũ Kinh là Lời hướng dẫn tối cao cho đời sống. Bằng cách chia Thi Thiên thành năm phần, các biên tập viên (truyền thống cho là Ê-xơ-ra và Hội Đồng Hiền Nhân) muốn tạo ra một "Torah thiêng liêng" hướng dẫn cho đời sống tâm linh, cảm xúc và thờ phượng. Nếu Ngũ Kinh dạy về luật pháp và lịch sử, thì "Ngũ Kinh Thi Thiên" dạy về sự đáp lại của con người trước những chân lý đó.
- Phản Ánh Hành Trình Lịch Sử và Thuộc Linh: Cấu trúc năm quyển kể lại một câu chuyện: Từ mối tương giao cá nhân và vương quyền (Q.I), đến sự sụp đổ và mong đợi (Q.II), khủng hoảng sâu sắc (Q.III), tìm lại nền tảng nơi chính Đức Chúa Trời (Q.IV), và cuối cùng đạt đến sự phục hồi, cứu chuộc và ngợi khen trọn vẹn (Q.V). Đây chính là hành trình của mỗi cá nhân và của Hội Thánh.
- Mục Đích Phụng Vụ và Giáo Dục: Việc phân chia giúp dễ dàng sử dụng trong các nghi lễ tại đền thờ và hội đường. Mỗi quyển có thể đại diện cho một chủ đề hoặc một mùa lễ nhất định (ví dụ, các Thi Thiên Vượt Qua tập trung ở Q.V-VI). Đồng thời, nó cung cấp một giáo trình hoàn chỉnh để dạy dỗ về đức tin, từ căn bản đến trưởng thành.
- Chỉ Về Đấng Christ: Quan trọng nhất, toàn bộ hành trình này tìm thấy sự ứng nghiệm trọn vẹn trong Chúa Giê-xu Christ. Ngài là Vị Vua được xức dầu của Q.I, là Đấng chịu khổ nạn và cầu thay của Q.II, là Tiếng kêu than trên thập tự giá của Q.III ("Đức Chúa Trời tôi ôi! sao Ngài lìa bỏ tôi?" – Thi 22:1), là Đức Chúa Trời vĩnh hằng là nơi nương náu của Q.IV, và là Lý do cho sự ngợi khen cuối cùng của Q.V. Lu-ca 24:44 chép Chúa Giê-xu phán: "...các lời đã chép về ta trong luật pháp Môi-se, các đấng tiên tri, cùng các thi thiên phải được ứng nghiệm." Ở đây, "các thi thiên" được nhắc đến như một bộ phận ngang hàng với Ngũ Kinh và các Tiên Tri, cho thấy vị trí và sự trọn vẹn của nó trong kế hoạch cứu chuộc.
Hiểu cấu trúc năm quyển của Thi Thiên không chỉ là kiến thức học thuật, mà còn mang lại sự phong phú sâu sắc cho đời sống đức tin:
1. Một Bản Đồ Cho Hành Trình Thuộc Linh Cá Nhân: Khi trải qua những giai đoạn khác nhau, chúng ta có thể tìm thấy "quyển" Thi Thiên phù hợp. Khi gặp khủng hoảng đức tin sâu sắc (như Q.III), ta biết rằng mình không cô đơn – ngay trong Kinh Thánh cũng có chỗ cho những tiếng kêu than chất vấn. Khi cần tìm lại nền tảng, ta có thể đắm mình trong Q.IV để nhớ rằng Chúa là Vua đời đời. Khi lòng tràn ngập sự biết ơn, Q.V cung cấp ngôn ngữ để ngợi khen.
2. Hướng Dẫn Cầu Nguyện và Thờ Phượng: Thi Thiên dạy chúng ta cầu nguyện cách trung thực. Cấu trúc năm quyển cho thấy lời cầu nguyện chân thật bao gồm mọi cảm xúc (vui mừng, sợ hãi, giận dữ, nghi ngờ, hy vọng) và luôn dẫn đến sự tuyên xưng đức tin và ngợi khen. Hãy sử dụng Thi Thiên không chỉ để đọc, mà như những lời cầu nguyện mẫu, dẫn dắt chúng ta từ tâm trạng hiện tại hướng về lẽ thật về Chúa.
3. Nuôi Dưỡng Cái Nhìn Cứu Sử Quan (Biblical Theology): Đọc Thi Thiên theo từng quyển giúp chúng ta nhìn thấy bức tranh lớn của Kinh Thánh: Tạo dựng, Sa ngã, Cứu chuộc, và Sự phục hồi cuối cùng. Nó gắn kết trải nghiệm cá nhân với câu chuyện cứu chuộc vĩ đại của Đức Chúa Trời, giúp chúng ta thấy vị trí của mình trong chương trình của Ngài.
4. Tìm Kiếm và Gặp Gỡ Đấng Christ: Như Chúa Giê-xu đã dạy, toàn bộ Thi Thiên nói về Ngài (Lu-ca 24:27,44). Khi đọc mỗi quyển, chúng ta có thể hỏi: "Bài Thi Thiên này chỉ về Đấng Christ như thế nào? Nó bày tỏ nhu cầu cần một Đấng Cứu Thế ra sao? Nó ứng nghiệm trong cuộc đời, sự chết, sự sống lại và vương quyền của Chúa Giê-xu thế nào?" Cách đọc này biến Thi Thiên từ một tuyển tập cảm xúc thành một sách mặc khải về Chúa Cứu Thế.
Sự phân chia năm quyển của sách Thi Thiên không phải là một sự sắp xếp ngẫu nhiên hay tiện lợi, nhưng là một kiệt tác biên tập được Đức Thánh Linh soi dẫn. Nó phản chiếu Ngũ Kinh, kể lại câu chuyện cứu chuộc, và dẫn dắt người đọc từ mọi nẻo đường của cuộc sống – từ đỉnh cao vui mừng đến vực thẳm tuyệt vọng – về với cùng một đích đến: sự thờ phượng và ngợi khen Đức Giê-hô-va, Đấng là Vua, là Nơi Nương Náu, và là Đấng Cứu Chuộc. Khi chúng ta đọc, nghiên cứu và cầu nguyện qua từng quyển, chúng ta không chỉ hiểu hơn về tấm lòng của Đa-vít, của A-sáp, hay của dân Y-sơ-ra-ên, mà chúng ta đang được dạy dỗ, an ủi, sửa trị và dẫn dắt vào mối tương giao sâu nhiệm hơn với Chính Chúa Giê-xu Christ, Đấng làm ứng nghiệm mọi lời hứa và là Trung tâm của mọi sự ngợi khen. Hãy để hành trình năm quyển Thi Thiên trở thành hành trình của chính linh hồn bạn, cuối cùng hòa vào bài ca vĩ đại: "Mọi vật chi thở hãy ngợi khen Đức Giê-hô-va! Ha-lê-lu-gia!" (Thi 150:6).