Tại sao để hiểu được Kinh Thánh lại khó khăn đến thế?

Đối với nhiều Cơ Đốc nhân, việc mở Kinh Thánh ra đọc có thể vừa là một đặc ân thiêng liêng, vừa là một thách thức không nhỏ. Chúng ta thường đối diện với những phân đoạn dường như mâu thuẫn, những câu chuyện lịch sử xa lạ, hay những lời tiên tri phức tạp khiến chúng ta tự hỏi: "Tại sao Lời của Đức Chúa Trời, vốn dành cho mọi người, lại có thể khó hiểu đến thế?". Câu hỏi này không mới, và chính Kinh Thánh cũng đề cập đến những khó khăn trong việc hiểu biết các lẽ thật thuộc linh. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu vào các nguyên nhân căn bản, dựa trên nền tảng Kinh Thánh, để giúp chúng ta có cái nhìn đúng đắn và tìm ra phương cách tiếp cận Lời Chúa một cách hiệu quả và được ban phước.

Trước hết, chúng ta phải khẳng định một chân lý nền tảng: Kinh Thánh không phải là một quyển sách thuần túy của loài người. Sứ đồ Phi-e-rơ xác nhận: "Ấy chẳng phải bởi ý một người nào mà lời tiên tri đã đến, nhưng bởi Đức Thánh Linh cảm động mà người ta đã nói bởi Đức Chúa Trời" (2 Phi-e-rơ 1:21). Sứ đồ Phao-lô cũng viết: "Cả Kinh Thánh đều là bởi Đức Chúa Trời soi dẫn" (2 Ti-mô-thê 3:16). Từ ngữ "soi dẫn" trong tiếng Hy Lạp là "theopneustos" (θεόπνευστος), có nghĩa đen là "Đức Chúa Trời thở ra". Điều này có nghĩa Kinh Thánh mang trong mình bản chất và tâm trí của Đức Chúa Trời, vốn siêu việt, vô hạn và thánh khiết.

Chính vì bản chất siêu nhiên này, một tâm trí thuần túy tự nhiên, chưa được tái sinh, sẽ không thể nào lĩnh hội trọn vẹn. Phao-lô giải thích rõ ràng: "Vả, người có tánh xác thịt thì không nhận được những sự thuộc về Thánh Linh của Đức Chúa Trời; bởi chưng người đó coi sự ấy như là sự dồ dại, và không có thể hiểu được, vì phải xem xét cách thiêng liêng" (1 Cô-rinh-tô 2:14). Từ "xem xét cách thiêng liêng" trong nguyên văn là "pneumatikōs anakrinetai" (πνευματικῶς ἀνακρίνεται). Động từ anakrinō mang nghĩa thẩm tra, điều tra kỹ lưỡng. Như vậy, để thẩm tra, điều tra Kinh Thánh một cách đúng đắn, cần phải có một công cụ thiêng liêng (pneumatikōs) – đó chính là sự dẫn dắt của Đức Thánh Linh, Đấng đã soi dẫn nên Kinh Thánh. Khó khăn đầu tiên và lớn nhất xuất phát từ việc chúng ta cố gắng dùng trí tuệ hữu hạn, bị ảnh hưởng bởi tội lỗi, để tiếp cận Lời vô hạn và thánh khiết của Đấng Tạo Hóa.

Dù có nguồn gốc siêu nhiên, Kinh Thánh đã được truyền đạt qua những phương tiện tự nhiên: con người, ngôn ngữ, văn hóa và lịch sử cụ thể. Điều này tạo nên những lớp "khoảng cách" mà người đọc hiện đại cần vượt qua.

1. Khoảng cách Văn Hóa và Lịch Sử: Kinh Thánh được hình thành trong khoảng 1500 năm, qua nhiều nền văn hóa (Hê-bơ-rơ, Ba-by-lôn, La Hy...), chế độ xã hội (du mục, nông nghiệp, quân chủ, lưu đày...) hoàn toàn khác biệt với thế kỷ 21. Khi đọc về các nghi lễ trong sách Lê-vi, tập tục kết ước trong sáng thế ký, hay cấu trúc xã hội thời Tân Ước, nếu không tìm hiểu bối cảnh, chúng ta dễ hiểu sai hoặc áp dụng một cách máy móc.

2. Khoảng cách Ngôn Ngữ: Kinh Thánh Cựu Ước được viết chủ yếu bằng tiếng Hê-bơ-rơ (và một ít tiếng A-ram), còn Tân Ước bằng tiếng Hy Lạp _Koine_ (thông dụng). Mỗi ngôn ngữ có cách diễn đạt, thành ngữ và cấu trúc tư duy riêng. Ví dụ, từ "lòng" (heart) trong tiếng Hê-bơ-rơ (lev - לֵב) không chỉ chỉ cảm xúc mà còn là trung tâm của ý chí, tư tưởng và sự hiểu biết (Châm Ngôn 4:23). Hay từ "yêu" trong tiếng Hy Lạp có nhiều từ khác nhau: agapē (tình yêu hy sinh, thuộc linh), philia (tình bạn, tình huynh đệ), eros (tình yêu nhục dục). Việc chỉ đọc bản dịch mà không tham chiếu ý nghĩa nguyên thủy có thể làm mất đi sự phong phú của thông điệp.

3. Sự Đa Dạng Văn Thể (Thể Loại Văn Học): Kinh Thánh là một thư viện gồm 66 cuốn sách với đa dạng thể loại: lịch sử, luật pháp, thơ ca (Thi Thiên), châm ngôn, lời tiên tri ẩn dụ, thư tín, sách khải huyền. Mỗi thể loại đòi hỏi cách tiếp cận giải kinh (hermeneutics) khác nhau. Chúng ta không thể đọc một khúc thơ (ví dụ: "Các từng trời rao truyền sự vinh hiển của Đức Chúa Trời" - Thi Thiên 19:1) theo nghĩa đen khoa học như đọc một báo cáo lịch sử (ví dụ: "Vua Đa-vít cai trị trên cả Y-sơ-ra-ên" - 2 Sa-mu-ên 5:5). Việc nhầm lẫn văn thể là một nguyên nhân phổ biến dẫn đến hiểu sai và thậm chí hình thành giáo lý lệch lạc.

Kinh Thánh nhiều lần chỉ ra rằng vấn đề không phải lúc nào cũng nằm ở bản văn, mà nằm ở chính tấm lòng và tư tưởng của người đọc.

1. Tấm Lòng Cứng Cỏi và Thành Kiến: Chúa Giê-xu đã quở trách những người Pha-ri-si vì họ để truyền thống và thành kiến của mình che mất ý nghĩa thật của Lời Chúa (Mác 7:9-13). Một tấm lòng kiêu ngạo, tự cho mình đã biết hết, hoặc một tấm lòng chai lì vì tội lỗi không chịu ăn năn, sẽ ngăn trở sự sáng tỏ của Lời Chúa (Hê-bơ-rơ 3:7-8, Ê-phê-sô 4:18).

2. Thiếu Sự Khao Khát và Kỷ Luật Tìm Kiếm: Hiểu biết thuộc linh đòi hỏi sự đầu tư nghiêm túc. Chúa phán với Giô-suê: "Quyển sách luật pháp này chớ xa miệng ngươi, hãy suy gẫm ngày và đêm" (Giô-suê 1:8). Động từ "suy gẫm" (hagah - הָגָה) trong tiếng Hê-bơ-rơ mang hình ảnh một con thú gầm gừ, nhai đi nhai lại thức ăn. Nhiều Cơ Đốc nhân chỉ đọc Kinh Thánh một cách hời hợt, vội vàng, thiếu sự suy gẫm, chiêm nghiệm và tra cứu thì khó lòng thấu hiểu được những lẽ thật sâu nhiệm.

3. Mong Đợi Sai Lầm và Tính Tức Thì: Trong thời đại của thông tin nhanh, chúng ta thường mong đợi hiểu mọi thứ ngay lập tức. Tuy nhiên, sự khôn ngoan thuộc linh giống như một hành trình, một quá trình được Chúa dạy dỗ từng bước. Sứ đồ Phi-e-rơ thừa nhận ngay cả những thư tín của Phao-lô cũng có "một vài điều khó hiểu" (2 Phi-e-rơ 3:16). Sự trưởng thành trong sự hiểu biết cần thời gian, sự nhẫn nại và kinh nghiệm sống với Lời Chúa.

Nhận biết những khó khăn không phải để chúng ta nản lòng, nhưng để chúng ta tìm kiếm phương cách đúng đắn mà Đức Chúa Trời đã thiết lập.

1. Tiếp Cận Với Tấm Lòng Đúng Đắn và Sự Cầu Nguyện: Hãy bắt đầu bằng sự cầu nguyện, xin Đức Thánh Linh, Đấng Soi Dẫn Kinh Thánh, mở mắt thuộc linh cho chúng ta (Thi Thiên 119:18). Hãy đến với Lời Chúa bằng tấm lòng khiêm nhường, sẵn sàng vâng phục và ăn năn (Gia-cơ 1:21). Thưa với Chúa rằng: "Lạy Chúa, con xin gác lại những thành kiến của con. Xin Thánh Linh Chúa dạy dỗ con."

2. Học Hỏi Có Phương Pháp và Sử Dụng Công Cụ Hỗ Trợ:

• Quan Sát Bối Cảnh: Trả lời các câu hỏi: Phân đoạn này nằm trong sách nào? Ai viết? Viết cho ai? Bối cảnh lịch sử, văn hóa là gì?
• So Sánh Kinh Thánh với Kinh Thánh: Kinh Thánh tự giải nghĩa chính nó. Hãy dùng các câu Kinh Thánh khác để làm sáng tỏ câu khó hiểu (1 Cô-rinh-tô 2:13). Sử dụng phần dẫn chiếu (references) trong Kinh Thánh của bạn.
• Sử Dụng Công Cụ: Tận dụng các bản dịch khác nhau (1925, 2011, NIV...), từ điển Kinh Thánh, sách dẫn giải (commentary) đáng tin cậy của các giáo sư Tin Lành để hiểu về ngôn ngữ và văn hóa.

3. Thực Hành và Vâng Giữ Lời: Sự hiểu biết thật đi đôi với sự vâng phục. Chúa Giê-xu phán: "Nếu ai muốn làm theo ý muốn của Đức Chúa Trời, thì sẽ biết đạo ấy có phải là bởi Đức Chúa Trời hay là ta nói theo ý ta" (Giăng 7:17). Khi chúng ta quyết tâm làm theo điều mình đã đọc và hiểu, dù là nhỏ nhất, Chúa sẽ mở rộng thêm sự hiểu biết cho chúng ta. Lời Chúa trở nên sống động qua áp dụng.

4. Học Hỏi Trong Cộng Đồng Hội Thánh: Đức Chúa Trời ban cho Hội Thánh các giáo sư, mục sư để giúp chúng ta hiểu Lời Ngài (Ê-phê-sô 4:11-12). Tham gia các lớp Kinh Thánh, nhóm nhỏ, thảo luận với các anh chị em trưởng thành là một phương cách tuyệt vời để được sáng tỏ. Những góc nhìn khác nhau trong tình yêu thương có thể giúp chúng ta thấy bức tranh toàn cảnh hơn.

Như vậy, sự khó khăn trong việc hiểu Kinh Thánh không phải là một sai sót, mà là một đặc điểm có chủ ý. Nó đòi hỏi chúng ta:

1. Phải Phụ Thuộc Hoàn Toàn Vào Đức Thánh Linh, không cậy vào sự khôn ngoan riêng.
2. Phải Có Tấm Lòng Khiêm Nhường và Khao Khát, sẵn sàng học hỏi như một đứa trẻ.
3. Phải Đầu Tư Thời Gian và Công Sức như đi đào bới kho báu (Châm Ngôn 2:1-5).

Chính trong quá trình nỗ lực tìm kiếm, vượt qua những khó khăn ấy, mối tương giao của chúng ta với Chúa ngày càng sâu đậm hơn. Mỗi lẽ thật được khám phá không phải là một "điểm kiến thức" trí tuệ, mà là một mảnh ghép của chân dung Đức Chúa Trời, giúp chúng ta biết Ngài, yêu Ngài và bước đi với Ngài cách vững vàng hơn. Hãy can đảm bước vào cuộc hành trình tuyệt vời nhưng đầy thách thức này với lời hứa của Chúa: "Ta sẽ dạy dỗ ngươi, chỉ cho ngươi đường phải đi; Mắt ta sẽ săn sóc ngươi mà khuyên dạy ngươi" (Thi Thiên 32:8).