Kinh Thánh nói gì về tính thụ động - hung hăng?

Trong hành trình nên thánh và phát triển nhân cách Cơ Đốc, mỗi tín hữu đều đối diện với thách thức trong cách ứng xử và giao tiếp. Hai thái cực thường thấy là tính thụ động (passivity) và tính hung hăng (aggression). Cả hai đều không phản ánh đúng đắn hình ảnh của Đấng Christ và đều có thể gây tổn hại cho các mối quan hệ, cho chức vụ và cho chính đời sống thuộc linh của chúng ta. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu vào phân tích hai khuynh hướng này dưới ánh sáng của Lời Đức Chúa Trời, tìm kiếm khuôn mẫu quân bình mà Kinh Thánh gọi là “sự nhu mì” hay “sự quyết đoán theo Kinh Thánh” (biblical assertiveness).

Trước khi đối chiếu với Kinh Thánh, chúng ta cần định nghĩa rõ hai khái niệm này trong bối cảnh thuộc linh:

• Tính Thụ Động (Passivity): Là xu hướng tránh né xung đột, không dám bày tỏ ý kiến, nhu cầu hay ranh giới lành mạnh; nhượng bộ cách vô nguyên tắc để giữ sự yên ổn bề ngoài. Người thụ động thường sợ làm mất lòng người khác hơn là sợ không vâng lời Chúa. Trong tiếng Hy Lạp, khái niệm gần với sự oknēros (ὀκνηρός - lười biếng, chậm trễ, do dự – Ma-thi-ơ 25:26) và sự thiếu can đảm (deilia - δειλία, 2 Ti-mô-thê 1:7).
• Tính Hung Hăng (Aggression): Là xu hướng áp đặt ý muốn của mình lên người khác một cách thiếu tôn trọng, thường đi kèm với sự tức giận, lời nói hoặc hành động gây tổn thương. Đây không phải là sự mạnh mẽ cho sự công bình, mà là sự dùng sức mạnh để thống trị hoặc trả đũa. Từ Hy Lạp thymos (θυμός - sự phẫn nộ, giận dữ) và orgē (ὀργή - cơn thịnh nộ) thường mô tả trạng thái này (Ê-phê-sô 4:31).

Cả hai thái độ này thường bắt nguồn từ sự sợ hãi và lòng kiêu ngạo. Thụ động là sợ hãi được ngụy trang, còn hung hăng là kiêu ngạo được bộc lộ. Chúng đều không đẹp lòng Chúa vì chúng làm méo mó cách chúng ta phản ảnh quyền năng và tình yêu của Ngài.

Kinh Thánh không tán thành thái độ thụ động, yếu đuối trong việc đối diện với tội lỗi, sai trật hay trong việc bảo vệ lẽ thật. Sự thụ động thường dẫn đến hậu quả nghiêm trọng:

• A-đam trong vườn Ê-đen: Khi Đức Chúa Trời hỏi, A-đam không hoàn toàn nhận trách nhiệm mà đổ lỗi cho “người đàn bà mà Chúa đã để gần bên tôi” (Sáng Thế Ký 3:12). Sự thụ động ban đầu của ông (đứng yên khi Eva bị cám dỗ) và sau đó là thái độ đổ lỗi cho thấy sự thiếu vắng trách nhiệm và lãnh đạo thuộc linh.
• Môi-se ban đầu: Khi được Đức Chúa Trời kêu gọi tại bụi gai cháy, Môi-se đã thụ động chối từ nhiều lần với những lý do như “tôi là ai?”, “họ sẽ không tin”, “tôi chẳng có tài nói” (Xuất Ê-díp-tô Ký 3-4). Thái độ này, dù cuối cùng được Chúa biến đổi, xuất phát từ sự tự ti và nhìn vào bản thân hơn là nhìn vào quyền năng Đức Chúa Trời.
• Lời cảnh báo trong sách Khải Huyền: Chúa phán với Hội Thánh Lao-đi-xe: “Vì ngươi hâm hẩm, không nóng cũng không lạnh, nên ta sẽ nhả ngươi ra khỏi miệng ta” (Khải Huyền 3:16). Thái độ “hâm hẩm” này mô tả một đời sống thờ ơ, thụ động, thiếu nhiệt tình dứt khoát cho Chúa. Đó là sự thoả hiệp nguy hiểm.

Chúa Giê-su không hề thụ động. Ngài chủ động lên Giê-ru-sa-lem, chủ động đối chất với các thầy thông giáo, và chủ động gánh lấy thập tự giá. Sự “nhu mì” (πραΰς - praÿs) của Ngài (Ma-thi-ơ 11:29) không phải là yếu đuối, mà là sức mạnh được kiềm chế và đầu phục ý muốn Cha.

Trái ngược với thụ động, tính hung hăng cũng bị Kinh Thánh lên án mạnh mẽ. Sự giận dữ của con người thường không sinh ra sự công bình của Đức Chúa Trời (Gia-cơ 1:20).

• Ca-in và sự giận dữ dẫn đến giết người: “Ca-in giận A-bên em mình lắm… Ca-in xông đến A-bên em mình, và giết đi” (Sáng Thế Ký 4:5,8). Cơn giận không được kiểm soát, xuất phát từ lòng ghen tị và bị Chúa từ chối của lễ, đã dẫn đến tội ác đầu tiên giữa loài người.
• Vua Sau-lơ và cơn thịnh nộ ghen tức: Sau-lơ nhiều lần nổi cơn thịnh nộ và tìm cách giết Đa-vít vì ghen tị với những chiến công và sự yêu mến của dân chúng dành cho chàng (1 Sa-mu-ên 18:8-11). Sự hung hăng của ông khiến Thánh Linh lìa khỏi ông và đưa đến sự sụp đổ cuối cùng.
• Lời dạy rõ ràng của Chúa Giê-su: Ngài nâng tiêu chuẩn từ hành động lên tấm lòng: “Phàm ai giận anh em mình thì đáng bị tội trước mặt quan toà… ai mắng anh em mình là đồ điên, thì đáng bị lửa địa ngục hình phạt” (Ma-thi-ơ 5:22). Ngài dạy cách đối xử với kẻ thù bằng tình yêu và cầu nguyện (Ma-thi-ơ 5:44), hoàn toàn đảo ngược logic hung hăng “mắt đền mắt” của thế gian.
• Sự dạy dỗ của các Sứ đồ: “Hỡi kẻ rất yêu dấu của tôi, anh em biết điều đó: người nào cũng phải mau nghe mà chậm nói, chậm giận; vì cơn giận của người ta không làm nên sự công bình của Đức Chúa Trời” (Gia-cơ 1:19-20). Phao-lô cũng khuyên: “Mặc dầu nổi giận, cũng chớ phạm tội; chớ căm giận cho đến khi mặt trời lặn” (Ê-phê-sô 4:26), cho thấy cảm xúc giận có thể có, nhưng không được để nó dẫn đến tội lỗi hoặc kéo dài.

Vậy đâu là con đường thay thế? Kinh Thánh trình bày một phẩm chất gọi là “sự nhu mì” hay “sự mềm mại” (πραΰτης - praÿtēs), thường được dịch là meekness. Đây không phải là sự yếu đuối, mà là sức mạnh được kỷ luật và đặt dưới sự điều khiển của Đức Thánh Linh. Đó là sự quyết đoán dựa trên lẽ thật, với thái độ yêu thương và tôn trọng.

Chúa Giê-su Christ là hình mẫu tối cao: Ngài tuyên bố: “Ta có lòng nhu mì, khiêm nhường” (Ma-thi-ơ 11:29). Sự nhu mì này được thể hiện khi Ngài để người ta bắt, không kêu cứu mười hai đạo thiên sứ (Ma-thi-ơ 26:53). Nhưng sự nhu mì ấy cũng mạnh mẽ khi Ngài quyết đoán đuổi những kẻ buôn bán ra khỏi đền thờ (Giăng 2:13-17), khi Ngài quở trách các thầy thông giáo giả hình (Ma-thi-ơ 23). Ngài luôn nói lẽ thật cách yêu thương.

Môi-se về sau được khen là nhu mì: “Vả, Môi-se là người rất nhu mì hơn mọi người trên mặt đất” (Dân Số Ký 12:3). Sự nhu mì này không ngăn cản ông can đảm đối diện với Pha-ra-ôn, hay quyết đoán xét đoán tội lỗi trong dân chúng. Đó là sức mạnh được Chúa ban và được điều khiển bởi sự vâng phục Chúa.

Phao-lô - quyết đoán vì Phúc Âm: Sứ đồ Phao-lô thể hiện sự quyết đoán thuộc linh khi đối chất với Phi-e-rơ về vấn đề ăn chung với người ngoại (Ga-la-ti 2:11). Ông làm điều đó không vì tư lợi hay giận dữ, mà “vì lẽ thật của Tin Lành”. Ông cũng khuyên Ti-mô-thê: “Vậy, con ta ơi, hãy cầu lấy sức mạnh trong ơn của Đức Chúa Jêsus Christ… hãy cùng ta chịu khổ như một người lính giỏi của Đức Chúa Jêsus Christ” (2 Ti-mô-thê 2:1,3). Đây là lời kêu gọi về sự can đảm quyết đoán, không thụ động.

Làm thế nào để thoát khỏi hai thái cực thụ động và hung hăng để bước đi trong sự quyết đoán nhu mì của Đấng Christ?

1. Xây Dựng Căn Tính Trong Đấng Christ: Cả thụ động và hung hăng đều bắt nguồn từ sự bất an về căn tính. Chúng ta cần thấm nhuần lẽ thật rằng mình được Đức Chúa Trời yêu thương, chấp nhận và ban cho giá trị trong Con Ngài (Ê-phê-sô 1:6). Khi biết mình được an toàn trong Chúa, chúng ta không cần phải hung hăng để tự vệ, cũng không cần thụ động để được chấp nhận.
2. Được Đầy Dẫy Đức Thánh Linh: “Ngài ban cho chúng ta… tinh thần mạnh mẽ, có tình yêu thương và kỷ luật” (2 Ti-mô-thê 1:7). Chính Thánh Linh sản sinh trong chúng ta bông trái “nhân từ, hiền lành, tiết độ” (Ga-la-ti 5:22-23) – những phẩm chất đối lập với hung hăng và thụ động. Hãy sống dưới sự điều khiển của Ngài mỗi ngày.
3. Rèn Luyện Thói Quen Giao Tiếp Theo Kinh Thánh (Ê-phê-sô 4:15, 29):
   • “Lấy lòng yêu thương nói ra lẽ chân thật” (câu 15): Trước khi nói, tự hỏi: Điều tôi sắp nói có phải là chân lý không? Cách tôi nói có xuất phát từ tình yêu thương và mục đích xây dựng không?
   • “Chớ có một lời dữ nào ra từ miệng anh em; nhưng khi đáng nói, hãy nói… để cho ơn đến cho kẻ nghe đến” (câu 29): Lời nói phải có mục đích ban ơn, xây dựng đức tin, chứ không phải để trút giận hay làm tổn thương.
4. Học Cách Thiết Lập Ranh Giới Lành Mạnh Cách Nhu Mì: Chúa Giê-su biết nói “không” khi cần (ví dụ: khi họ muốn tôn Ngài làm vua theo cách trần tục, Giăng 6:15). Chúng ta có quyền và trách nhiệm thiết lập ranh giới để bảo vệ sự kêu gọi, thì giờ với Chúa, và sức khoẻ thuộc linh của mình, nhưng phải làm cách khiêm nhường, rõ ràng và yêu thương.
5. Thực Hành Sự Tha Thứ và Buông Bỏ: Tính hung hăng thường nuôi dưỡng bởi sự oán giữ không buông. Tính thụ động có thể là kết quả của nỗi sợ không được tha thứ. Hãy sống trong sự tự do của sự tha thứ mà Chúa đã ban (Cô-lô-se 3:13).
6. Sống Trong Cộng Đồng Hội Thánh Chân Thật: Hãy tìm những người bạn thuộc linh trưởng thành, có thể nhẹ nhàng khiển trách, khích lệ bạn khi bạn nghiêng về thái cực thụ động hoặc hung hăng. “Sắt mài nhọn sắt” (Châm Ngôn 27:17).

Hành trình từ thụ động hay hung hăng đến sự quyết đoán nhu mì theo Kinh Thánh là một hành trình của sự biến đổi. Nó đòi hỏi chúng ta nhìn vào thập tự giá, nơi Chúa Giê-su thể hiện sức mạnh vĩ đại nhất trong sự vâng phục tuyệt đối và tình yêu hy sinh cao cả nhất. Sự hung hăng của con người đã đóng đinh Ngài, nhưng sự “nhu mì” của Ngài đã chiến thắng tội lỗi và sự chết.

Chúng ta không cần phải chọn giữa việc là “con chiên nhu mì” không có tiếng nói và “con sư tử hung hăng” chà đạp người khác. Trong Đấng Christ, chúng ta được mời gọi để trở nên giống như Ngài: vừa là Chiên Con chịu giết, vừa là Sư Tử của chi phái Giu-đa (Khải Huyền 5:5-6) – kết hợp giữa sự khiêm nhường hy sinh và uy quyền chiến thắng. Hãy để Đức Thánh Linh tiếp tục uốn nắn chúng ta, hầu cho trong mọi mối quan hệ và hoàn cảnh, chúng ta có thể “nói lẽ chân thật trong tình yêu thương” (Ê-phê-sô 4:15), phản chiếu cách trung thực hình ảnh của Cứu Chúa chúng ta.