Tại sao Chúa phán xét Nineveh nghiêm khắc trong sách Nahum?

Trong dòng chảy lịch sử cứu chuộc, thành Nineveh đứng như một biểu tượng đầy nghịch lý: một lần được cứu bởi sự ăn năn (sách Giô-na), và một lần bị hủy diệt bởi sự phán xét cuối cùng (sách Na-hum). Câu hỏi "Tại sao Chúa phán xét Nineveh nghiêm khắc?" không chỉ mở ra cánh cửa hiểu biết về công lý thánh khiết của Đức Chúa Trời, mà còn là lời cảnh tỉnh sâu sắc cho mọi thế hệ về hậu quả của sự cứng lòng và tội ác có hệ thống. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu vào bối cảnh lịch sử, văn hóa, thần học của sách Na-hum để làm sáng tỏ nguyên nhân, bản chất và bài học từ sự phán xét không thể tránh khỏi này.

Sách Na-hum, nằm giữa sách Mi-chê và Ha-ba-cúc trong phần Tiểu Tiên Tri, là một lời tiên tri tập trung hoàn toàn vào sự sụp đổ của Nineveh, thủ đô của đế chế Assyria hùng mạnh. Từ ngữ mở đầu sách (Na-hum 1:1) cho biết đây là "gánh nặng nghịch cùng Nineveh". Từ "gánh nặng" trong tiếng Hê-bơ-rơ là מַשָּׂא (massa'), không chỉ đơn thuần là sứ điệp, mà mang nghĩa một tuyên bố phán xét nặng nề, một gánh nặng của sự đoán phát.

Niên đại của sách được đặt vào khoảng giữa năm 663-612 TCN, sau khi thành Thebes của Ai Cập (Nô-Amon) bị Assyria cướp phá (được nhắc đến trong Na-hum 3:8) và trước khi Nineveh thất thủ vào năm 612 TCN. Đây là thời kỳ đế chế Assyria đang ở đỉnh cao sự tàn bạo và kiêu ngạo, nhưng đồng thời cũng là những thập niên cuối trước khi sụp đổ hoàn toàn dưới tay liên minh Babylon-Media.

Khác với sứ điệp của tiên tri Giô-na khoảng 150 năm trước đó kêu gọi sự ăn năn để được tha thứ, sứ điệp của Na-hum là tuyên bố sự phán xét cuối cùng không thể đảo ngược. Sự tương phản này cho thấy lòng kiên nhẫn và cơ hội ăn năn của Đức Chúa Trời có giới hạn, và khi đã vượt qua điểm không thể quay lại, sự đoán phạt là chắc chắn.

Sự phán xét của Đức Chúa Trời không bao giờ là độc đoán. Sách Na-hum liệt kê chi tiết những tội ác đã làm đầy chén thịnh nộ của Nineveh. Có thể tổng hợp thành ba nhóm tội chính:

1. Tội Chống Nghịch và Kiêu Ngạo Chống Lại Chính Đức Chúa Trời:
Nineveh và đế chế Assyria không chỉ đơn thuần là một thế lực chính trị xấu xa; họ đã trở thành hiện thân của sự chống nghịch Đức Chúa Trời. Na-hum 1:9, 11 phán: "Đức Giê-hô-va phán: Dầu các ngươi toàn là mưu kế nghịch cùng Ngài, chúng nó sẽ bị diệt hết... Ấy là từ nơi ngươi đã ra một kẻ mưu sự dữ nghịch cùng Đức Giê-hô-va, là kẻ bày mưu ác." Từ "mưu kế" (עֵצָה (etsah)) và "mưu ác" (בְלִיַּעַל (beliyya'al)) cho thấy một sự cố ý, có chủ đích và có hệ thống trong việc chống đối đường lối của Chúa. Họ đặt mình lên ngôi vị của Đấng Tạo Hóa.

2. Tội Bạo Lực, Tàn Ác và Giết Người Hàng Loạt:
Assyria nổi tiếng trong lịch sử với sự tàn bạo khủng khiếp. Sách Na-hum miêu tả sống động điều này: "Khốn thay cho thành đổ máu! Thành đầy dẫy những sự dối trá và cường bạo, những sự cướp bóc không thôi!" (Na-hum 3:1). Cụm từ "thành đổ máu" (קִרְיַת דָּמִים (qiryat damim)) nhấn mạnh một thành phố được xây dựng và thịnh vượng trên nền tảng là sự chết chóc của người vô tội. Họ xem chiến tranh và tàn sát như một nghề (Na-hum 3:1 - "sự cướp bóc không thôi"). Các phù điêu Assyria còn lưu lại đến ngày nay mô tả cảnh tra tấn, lột da, xiên người... minh chứng cho lời tiên tri này.

3. Tội Thờ Lạy Hình Tượng, Tà Thuật và Mại Dâm Thuộc Linh:
Na-hum 3:4 tố cáo: "Ấy là vì cớ tà dâm nhiều quá của người nữ gian ác, tốt đẹp của sự làm bợm, tay cầm phù chú, buôn bán các dân tộc bằng tà dâm, và các họ hàng bằng phù chú." Ở đây, "tà dâm" (זְנוּנִים (zenunim)) không chỉ là tội tình dục, mà là ẩn dụ cho sự bất trung trong giao ước với Đức Chúa Trời, tức là thờ lạy thần tượng. Nineveh là trung tâm thờ lạy thần chiến tranh Ashur và nữ thần Ishtar. "Phù chú" (כְּשָׁפִים (keshaphim)) chỉ về ma thuật, bói toán. Họ đã dùng sự mê tín và thờ lạy tà thần để củng cố quyền lực và khủng bố tinh thần các dân tộc khác.

Sự phán xét Nineveh không phải là hành động của một "thần độc ác", nhưng là sự biểu lộ các thuộc tính thánh khiết của Đức Chúa Trời chân thật.

1. Đức Chúa Trời Ghen Tương và Báo Thù (Na-hum 1:2):
Câu mở đầu định tính: "Đức Giê-hô-va là Đức Chúa Trời ghen tương và báo thù; Đức Giê-hô-va báo thù và đầy sự thạnh nộ." Từ "ghen tương" (קַנּוֹא (qanno)) xuất phát từ giao ước. Như người chồng ghen tương vì vợ mình phạm tội tà dâm, Đức Chúa Trời ghen tương vì sự thờ phượng mà chỉ thuộc về Ngài bị dành cho thần tượng. "Báo thù" (נֹקֵם (noqem)) không mang nghĩa trả thù nhỏ nhen, mà là sự thực thi công lý một cách chính đáng, bênh vực kẻ bị áp bức.

2. Đức Chúa Trời Chậm Giận và Có Quyền Năng Lớn (Na-hum 1:3):
Ngay sau đó, Kinh Thánh trình bày sự cân bằng: "Đức Giê-hô-va chậm giận và có quyền năng lớn, nhưng Ngài chẳng cầm kẻ có tội là vô tội." "Chậm giận" (אֶרֶךְ אַפַּיִם (erek appayim) - "dài mũi thở") chỉ về sự kiên nhẫn, khoan dung lâu dài. Chúa đã kiên nhẫn với Nineveh qua sự cảnh báo của Giô-na và hơn 150 năm sau đó. Nhưng sự kiên nhẫn có mục đích để dẫn đến ăn năn (Rô-ma 2:4), không phải là sự bỏ qua tội lỗi vĩnh viễn. "Có quyền năng lớn" khẳng định rằng khi thời điểm đến, không có thế lực nào (dù là đế chế Assyria) có thể cản được sự thi hành công lý của Ngài.

3. Đức Chúa Trời Là Nơi Ẩn Núp Cho Kẻ Tin Cậy Ngài (Na-hum 1:7):
Giữa bức tranh phán xét, có một lời hứa tuyệt vời: "Đức Giê-hô-va là tốt lành, Ngài làm đồn lũy trong ngày hoạn nạn, và biết những kẻ ẩn náu mình trong Ngài." Sách Na-hum được viết cho dân Giu-đa đang chịu áp bức dưới ách Assyria. Thông điệp này cho họ biết rằng Đấng đoán phạt kẻ ác cũng chính là Đấng bảo vệ và giải cứu dân sự Ngài. Sự phán xét kẻ thù của Chúa đồng nghĩa với sự giải cứu cho dân giao ước của Ngài.

Lời tiên tri trong Na-hum được ứng nghiệm một cách chính xác và kinh hoàng. Các sử gia ghi lại rằng vào năm 612 TCN, liên quân Babylon-Media đã bao vây Nineveh. Một trận lụt lớn (ứng với Na-hum 1:8: "Ngài sẽ lấy nước lụt mà trừ diệt chỗ nó") đã làm sập một phần tường thành, mở đường cho quân xâm lược. Thành phố bị cướp phá và thiêu rụi hoàn toàn (Na-hum 2:6, 13; 3:15). Sự hủy diệt triệt để đến nỗi trong nhiều thế kỷ, vị trí của Nineveh bị lãng quên, đúng như Na-hum 1:14 chép: "...Ta sẽ làm cho mồ mả ngươi ra nhớn; vì ngươi là hèn mạt." Đế chế khủng bố nhất thế giới thời đó đã bị xóa sổ.

Sự sụp đổ này minh chứng cho một nguyên tắc thuộc linh không thay đổi: "Chúa chẳng cầm kẻ có tội là vô tội" (Na-hum 1:3). Dù một cá nhân hay một quốc gia có hùng mạnh, giàu có, khôn ngoan đến đâu, nếu sống trong sự chống nghịch lại Đức Chúa Trời và áp bức người khác, sự sụp đổ cuối cùng là không thể tránh khỏi. Công lý của Chúa có thể chậm trễ, nhưng không bao giờ vắng mặt.

Sự phán xét Nineveh không phải là một câu chuyện lịch sử xa xôi, mà chứa đựng những bài học nóng hổi cho Hội Thánh và mỗi tín hữu.

1. Bài Học Về Sự Ăn Năn Thật:
Nineveh thời Giô-na đã ăn năn, nhưng thế hệ sau quay lại với tội ác còn tồi tệ hơn. Điều này cảnh báo chúng ta về sự ăn năn nông cạn, chỉ vì sợ hãi hậu quả chứ không phải vì ghét tội lỗi. Ăn năn thật dẫn đến một đời sống được biến đổi, từ bỏ tội lỗi và vâng theo Chúa (Lu-ca 3:8). Chúng ta cần xét lòng mình: sự thay đổi trong đời sống chúng ta có bền vững và ngày càng giống Chúa Cứu Thế Giê-xu không?

2. Bài Học Về Sự Cảnh Giác Thuộc Linh:
Không ai sinh ra đã là "Nineveh". Sự sa ngã bắt đầu từ những tội "nhỏ", từ sự kiêu ngạo tiềm ẩn, từ sự thỏa hiệp với thế gian. Chúng ta phải cảnh giác với "sự ghen tương của Đức Chúa Trời" đối với bất cứ điều gì chiếm chỗ của Ngài trong lòng mình: công việc, tiền bạc, danh vọng, mối quan hệ. Hãy để Lời Chúa trong 1 Giăng 2:15-17 hướng dẫn chúng ta.

3. Bài Học Về Công Lý và Lòng Thương Xót Trong Xã Hội:
Là con cái của Đức Chúa Trời công bình, chúng ta được kêu gọi quan tâm đến công lý trong xã hội. Chúng ta phải lên tiếng chống lại mọi hình thức bạo lực, áp bức, buôn người, và bóc lột—những tội ác hiện đại của "Nineveh". Đồng thời, chúng ta cũng rao giảng lẽ thật về sự ăn năn và ân điển trong Đấng Christ, là con đường duy nhất để tránh khỏi sự phán xét cuối cùng (Giăng 3:16-18).

4. Bài Học Về Niềm Tin và Sự Bình An:
Giống như dân Giu-đa khi đọc sách Na-hum, chúng ta sống trong một thế giới đầy bất công và bạo lực. Lời Chúa nhắc nhở chúng ta rằng Đức Chúa Trời vẫn nắm quyền tối cao. Sự thịnh vượng của kẻ ác chỉ là tạm thời. Cuối cùng, Ngài sẽ thiết lập sự công bình trọn vẹn. Điều này cho chúng ta niềm hy vọng và sự bình an để tiếp tục sống, phục vụ và làm chứng, biết rằng "Đức Giê-hô-va là đồn lũy trong ngày hoạn nạn" (Na-hum 1:7).

Sự phán xét nghiêm khắc của Đức Chúa Trời trên Nineveh trong sách Na-hum là một hồi chuông cảnh tỉnh vang vọng qua mọi thời đại. Nó cho thấy tội lỗi—đặc biệt là tội kiêu ngạo chống nghịch Chúa, bạo lực có hệ thống và thờ lạy hình tượng—là nghiêm trọng và phải bị trừng phạt. Nhưng đồng thời, nó cũng làm sáng tỏ bản tính thánh khiết, công bình, kiên nhẫn và là nơi ẩn náu của Đức Chúa Trời chúng ta.

Quan trọng hơn hết, câu chuyện Nineveh dẫn chúng ta đến với Đấng Christ. Chúa Giê-xu chính là Đấng đã gánh lấy sự phán xét của Đức Chúa Trời dành cho tội lỗi chúng ta trên thập tự giá. Ngài là sự ứng nghiệm tối thượng của Na-hum 1:7—nơi ẩn náu an toàn duy nhất cho chúng ta trong "ngày thịnh nộ" (Rô-ma 5:9). Đối với những ai tin và ăn năn trong Danh Ngài, sự phán xét đã qua rồi. Đối với những ai khước từ Ngài, họ sẽ tự đặt mình vào vị trí của Nineveh ngày xưa.

Ước mong mỗi chúng ta, được soi sáng bởi Lời Chúa, sống một đời sống khiêm nhường, thánh khiết, công bình và luôn luôn tìm nơi ẩn náu trong Đấng Christ—Đá góc nhà duy nhất cho linh hồn chúng ta.