Vụ Án Khỉ Scopes
Trong dòng chảy lịch sử, có những sự kiện trở thành ngã tư đường, nơi niềm tin tôn giáo, quyền lực chính trị và khám phá khoa học va chạm. Vụ Án Khỉ Scopes (Scopes Monkey Trial) năm 1925 tại Hoa Kỳ là một sự kiện như thế, không chỉ là một phiên tòa đơn thuần mà là một cuộc đối đầu mang tính biểu tượng giữa hai thế giới quan: Thuyết Sáng Tạo dựa trên Kinh Thánh và Thuyết Tiến Hóa của Charles Darwin. Là những Cơ Đốc nhân tin vào Lời Chúa là chân lý tuyệt đối, việc nhìn lại sự kiện này dưới lăng kính Kinh Thánh không chỉ giúp chúng ta hiểu lịch sử, mà còn rút ra những bài học quý báu về đức tin, trách nhiệm và cách chúng ta đối diện với những thách thức cho niềm tin trong một thế giới đang thay đổi.
Để hiểu rõ vụ án, chúng ta cần đặt nó vào bối cảnh nước Mỹ những năm 1920. Sau Thế Chiến thứ nhất, xã hội chứng kiến sự trỗi dậy của chủ nghĩa hiện đại (modernism) trong nhiều lĩnh vực, bao gồm cả thần học và khoa học. Thuyết tiến hóa, được phổ biến rộng rãi hơn, bị nhiều tín hữu Tin Lành bảo thủ xem là mối đe dọa trực tiếp đến thẩm quyền của Kinh Thánh, đặc biệt là sách Sáng Thế Ký.
Phản ứng lại, bang Tennessee đã thông qua Đạo luật Butler (Butler Act) vào tháng 3 năm 1925, cấm giảng dạy bất kỳ lý thuyết nào phủ nhận câu chuyện Sáng Tạo trong Kinh Thánh và khẳng định rằng loài người có nguồn gốc từ một loài động vật cấp thấp hơn. Thị trấn Dayton, Tennessee, đã lên kế hoạch cho một vụ xét xử mang tính biểu tượng để thu hút sự chú ý. John T. Scopes, một giáo viên trẻ, đồng ý nhận tội (dù không chắc chắn mình đã thực sự dạy về tiến hóa hay không) để thách thức đạo luật này.
Phiên tòa trở thành một sự kiện truyền thông toàn quốc với sự tham gia của hai nhân vật nổi tiếng: William Jennings Bryan, một chính trị gia và diễn giả Cơ Đốc nổi tiếng, làm trưởng công tố viên; và Clarence Darrow, một luật sư biện hộ xuất sắc và là người ủng hộ thuyết tiến hóa, bảo vệ cho Scopes. Cuộc đối đầu giữa Bryan và Darrow, đặc biệt là khi Darrow gọi Bryan ra làm nhân chứng chuyên gia về Kinh Thánh, là cao trào của vụ án. Darrow đã chất vấn Bryan về nhiều điểm trong Kinh Thánh (như việc Giô-na trong bụng cá, Gióp-na đứng yên) nhằm mục đích cho thấy Kinh Thánh không thể được hiểu theo nghĩa đen một cách máy móc. Dù cuối cùng Scopes bị kết tội và bị phạt 100 USD (sau đó được hủy bỏ vì lý do kỹ thuật), dư luận rộng rãi xem đây là một chiến thắng về mặt tuyên truyền cho phe ủng hộ thuyết tiến hóa.
Trọng tâm của cuộc xung đột nằm ở những chương đầu tiên của Kinh Thánh. Là Cơ Đốc nhân, chúng ta tin rằng Kinh Thánh là Lời được Đức Chúa Trời soi dẫn (2 Ti-mô-thê 3:16), và sách Sáng Thế Ký là sự mặc khải về nguồn gốc của vũ trụ và loài người.
Sáng Thế Ký 1:1 tuyên bố: “Ban đầu Đức Chúa Trời dựng nên trời đất.” Động từ “dựng nên” trong tiếng Hê-bơ-rơ là “bara” (בָּרָא), một từ đặc biệt chỉ được dùng cho hành động sáng tạo của Đức Chúa Trời, ngụ ý sự tạo dựng từ hư không (ex nihilo). Điều này đối lập hoàn toàn với quan điểm vũ trụ và sự sống là kết quả của các quá trình ngẫu nhiên, vật chất qua hàng tỷ năm.
Đỉnh cao của công trình sáng tạo là loài người: “Đức Chúa Trời dựng nên loài người như hình Ngài... Ngài dựng nên người nam cùng người nữ.” (Sáng Thế Ký 1:27). Từ “loài người” ở đây là “Adam” (אָדָם), chỉ nhân loại nói chung và cũng là tên riêng của A-đam. Con người được tạo dựng theo hình ảnh Đức Chúa Trời (Imago Dei), điều này ban cho con người phẩm giá, giá trị đạo đức, khả năng sáng tạo và mối quan hệ với Đấng Tạo Hóa. Thuyết tiến hóa, khi xem con người chỉ là sản phẩm cuối cùng của một chuỗi đấu tranh sinh tồn từ vật chất vô tri, đã phủ nhận hoàn toàn chân lý căn bản này về phẩm giá và mục đích của con người.
Sáng Thế Ký 2:7 mô tả chi tiết: “Giê-hô-va Đức Chúa Trời bèn lấy bụi đất nắn nên hình người, hà sanh khí vào lỗ mũi; thì người trở nên một loài sanh linh.” Sự sống của con người đến trực tiếp từ “sanh khí” (hơi thở sự sống) của Đức Chúa Trời. Điều này nhấn mạnh sự tách biệt về bản chất giữa con người và các sinh vật khác.
Vụ Án Khỉ Scopes để lại nhiều bài học sâu sắc cho Hội Thánh:
1. Sự Nguy Hiểm Của Việc “Chiến Đấu Trên Mặt Trận Sai Lầm”: William Jennings Bryan, dù có lòng nhiệt thành bảo vệ Kinh Thánh, lại để mình bị dẫn dắt vào việc tranh luận về các chi tiết khoa học trong Kinh Thánh (như tuổi của trái đất, con rắn biết nói) trên sân chơi do đối phương đặt ra. Kinh Thánh không phải là một cuốn sách giáo khoa khoa học theo nghĩa hiện đại; nó là sự mặc khải của Đức Chúa Trời về lịch sử cứu rỗi và mối quan hệ giữa Ngài với con người. Rô-ma 1:20 dạy: “Vì những sự trọn lành của Ngài từ buổi sáng thế vẫn sờ sờ như mắt xem thấy, bởi những vật Ngài đã làm nên, nên họ không thể chữa mình được.” Vũ trụ được sáng tạo là một bằng chứng rõ ràng về quyền năng và thần tính của Đức Chúa Trời, nhưng sự cứu rỗi và hiểu biết đầy đủ về Ngài chỉ đến qua Đấng Christ (Giăng 14:6), chứ không phải qua các cuộc tranh luận khoa học.
2. Tầm Quan Trọng Của Sự Khôn Ngoan & Hiểu Biết: Cô-lô-se 2:8 cảnh báo: “Hãy giữ chừng, kẻo có ai lấy triết học và lời hư không, theo truyền thống của loài người, theo sơ học của thế gian, mà bắt anh em phục chớ không theo Đấng Christ.” Thuyết tiến hóa, với tư cách là một hệ tư tưởng tự nhiên chủ nghĩa (naturalism), đã trở thành một “triết học và lời hư không” của thời đại. Cơ Đốc nhân cần trang bị cho mình không chỉ đức tin thuần khiết mà còn cả sự hiểu biết và khôn ngoan để phân biệt chân lý với sai lầm, và để trình bày niềm tin của mình cách thuyết phục (1 Phi-e-rơ 3:15).
3. Trách Nhiệm Giáo Dục Cơ Đốc: Vụ án cho thấy sự xâm nhập của các tư tưởng trái với Kinh Thánh vào hệ thống giáo dục công. Điều này nhắc nhở các bậc cha mẹ Cơ Đốc về trách nhiệm “dạy cho con cái mình” (Phục Truyền 6:7), xây dựng nền tảng Kinh Thánh vững chắc tại gia đình, và cẩn trọng trong việc lựa chọn môi trường giáo dục cho con em mình.
Hơn một thế kỷ đã trôi qua, nhưng cuộc xung đột giữa thế giới quan Kinh Thánh và thế giới quan thế tục vẫn còn nguyên tính thời sự. Dưới đây là những ứng dụng thực tế:
1. Xây Dựng Nền Tảng Kinh Thánh Vững Chắc: Chúng ta không thể bảo vệ điều mình không biết. Mỗi tín hữu cần nghiên cứu Kinh Thánh cách nghiêm túc, bắt đầu từ sách Sáng Thế Ký. Hiểu biết về sự sáng tạo là nền tảng cho các giáo lý then chốt khác: tội lỗi (vì A-đam sa ngã), sự cứu rỗi (vì cần Chúa Cứu Thế), và sự phục hồi sau cùng (Trời Mới Đất Mới).
2. Sống Với Tư Cách Là Tạo Vật Được Cứu Chuộc: Nhận thức rằng mình được tạo dựng theo hình ảnh Đức Chúa Trời và được Chúa Giê-xu cứu chuộc bằng giá cao nhất phải định hình cách chúng ta đối xử với chính mình (quý trọng thân thể, tâm trí), với người khác (tôn trọng phẩm giá mọi người) và với môi trường (quản lý tốt công trình sáng tạo của Chúa - Sáng Thế Ký 2:15).
3. Tiếp Cận Khoa Học Với Tư Duy Phê Phán Dựa Trên Kinh Thánh: Không bài xích khoa học, nhưng nhận ra rằng khoa học thực nghiệm (quan sát, lặp lại) thì khác với những giải thích triết học về nguồn gốc (như thuyết tiến hóa vĩ mô). Chúng ta có thể đánh giá cao những khám phá khoa học về sự phức tạp kỳ diệu của vũ trụ và sự sống như những bằng chứng cho thấy “Đấng Tạo Hóa” (Rô-ma 1:20). Hãy sử dụng tư duy phê phán, hỏi: “Giả định nào đằng sau lý thuyết này?” và “Nó có phù hợp với sự mặc khải của Đức Chúa Trời trong Kinh Thánh không?”.
4. Trình Bày Chân Lý Cách Khiêm Nhường & Yêu Thương: Khi đối thoại với những người tin theo thuyết tiến hóa, thái độ của chúng ta quan trọng không kém nội dung. Hãy noi gương Chúa Giê-xu, đầy dẫy ân điển và lẽ thật (Giăng 1:14). Thay vì công kích, hãy đặt câu hỏi, lắng nghe, và chia sẻ niềm hy vọng của chúng ta về Đấng Tạo Hóa, Đấng yêu thương và ban mục đích cho đời sống.
Vụ Án Khỉ Scopes là một hồi chuông cảnh tỉnh trong lịch sử Hội Thánh. Nó cho thấy rằng chân lý của Đức Chúa Trời sẽ luôn bị thế gian thách thức, nhưng Lời Chúa vẫn đứng vững đời đời (1 Phi-e-rơ 1:25). Thách thức ngày nay có thể không còn là một phiên tòa công khai, nhưng nó hiện diện trong sách giáo khoa, phương tiện truyền thông, và văn hóa đại chúng.
Lời kêu gọi dành cho chúng ta không phải là rút lui khỏi xã hội hay chỉ dựa vào luật pháp để bảo vệ đức tin, mà là sống động và hữu hiệu trong vai trò là muối và ánh sáng (Ma-thi-ơ 5:13-16). Hãy để đời sống chúng ta – với tình yêu thương, sự chính trực, sự sáng tạo và hy vọng – trở thành một bằng chứng sống động và hùng hồn nhất về Đấng Tạo Hóa, Đấng đã dựng nên chúng ta và cứu chuộc chúng ta qua Chúa Giê-xu Christ. Dù thế gian có tranh cãi về nguồn gốc, thì chúng ta, những người đã kinh nghiệm quyền năng sáng tạo và tái tạo của Đức Chúa Trời, hãy cứ tiếp tục rao truyền sự vinh hiển của Ngài.