Phong trào Mormon có được định nghĩa chính xác là một giáo phái không?

Trong bối cảnh đa dạng tôn giáo và tín ngưỡng ngày nay, việc phân định đâu là cộng đồng đức tin chính thống dựa trên nền tảng Kinh Thánh và đâu là những phong trào tôn giáo có sự khác biệt về giáo lý căn bản là một trách nhiệm quan trọng của mỗi Cơ Đốc nhân. Phong trào Mormon (Giáo hội Các Thánh hữu Ngày sau của Chúa Giê Su Ky Tô - LDS) thường là chủ đề của nhiều cuộc thảo luận như vậy. Bài viết này sẽ nghiên cứu chuyên sâu, dựa trên sự so sánh giáo lý với Kinh Thánh, để trả lời câu hỏi: Phong trào Mormon có phải là một giáo phái Cơ Đốc giáo không?

Trong Tân Ước, từ Hy Lạp được dùng cho "giáo phái" hoặc "bè đảng" là αἵρεσις (hairesis). Từ này mang ý nghĩa một sự lựa chọn, một phe nhóm, hay một giáo phái với những giáo lý riêng biệt, thường tách rời khỏi chân lý được truyền giảng. Sứ đồ Phao-lô liệt kê "tà giáo" (dịch từ hairesis) như một việc làm của xác thịt (Ga-la-ti 5:20). Trong I Cô-rinh-tô 11:19, ông nói: "Vả, phải có các bè đảng trong anh em, hầu cho được nhận biết trong vòng anh em những kẻ nào thật là trung thành". Ở đây, "bè đảng" (cùng từ hairesis) được nhìn nhận như một điều tất yếu để lộ ra những ai giữ vững lẽ thật.

Một giáo phái, trong ngữ cảnh thần học Cơ Đốc, thường được hiểu là một nhóm tách ra từ một truyền thống tôn giáo chính, nhưng vẫn giữ lại một số niềm tin cốt lõi của truyền thống đó. Tuy nhiên, vấn đề then chốt nằm ở chỗ: Những niềm tin "cốt lõi" đó là gì? Lịch sử Hội Thánh đã dùng Bài Tín Điều Các Sứ Đồ và các công đồng đại kết đầu tiên (như Công đồng Nicaea, 325 SCN) làm thước đo để xác định đức tin chính thống (orthodoxy). Một nhóm chỉ có thể được gọi là một "giáo phái Cơ Đốc" khi nó tuyên xưng những tín điều căn bản này, dù có thể khác biệt về một số phương diện thực hành, cấu trúc hoặc giáo lý phụ. Nếu một nhóm phủ nhận những tín điều căn bản đó, thì theo định nghĩa thần học, nó đã vượt ra khỏi phạm trù "giáo phái" để trở thành một hệ thống tín ngưỡng khác biệt.

Chúng ta sẽ sử dụng chính Bài Tín Điều Các Sứ Đồ – bản tóm tắt đức tin được Hội Thánh toàn cầu công nhận qua nhiều thế kỷ – làm khung tham chiếu.

Cơ Đốc Giáo Chính Thống: Tin vào một Đức Chúa Trời tồn tại đời đời trong Ba Ngôi: Cha, Con (Chúa Giê-xu Christ), và Thánh Linh. Ba Ngôi đồng bản thể, đồng quyền, đồng đẳng, và là Đấng Tạo Hóa duy nhất từ hư không (ex nihilo). "Hãy đi dạy dỗ muôn dân, hãy nhơn danh Đức Cha, Đức Con, và Đức Thánh Linh mà làm phép báp-têm cho họ" (Ma-thi-ơ 28:19). Đức Chúa Trời là Thần (Giăng 4:24), vô hình, không có thân thể xác thịt hay xương cốt.

Giáo Lý Mormon: Phủ nhận thuyết Ba Ngôi truyền thống. Họ dạy rằng Cha, Con và Thánh Linh là ba Đức Chúa Trời riêng biệt hợp nhất trong mục đích, không phải trong bản thể. Hơn nữa, Đức Chúa Trời Cha (Ê-lô-him) được tin từng là một con người trên một hành tinh khác, đã tiến hóa thành thần. Ngài có một thân thể bằng xương thịt. Điều này trái ngược hoàn toàn với Kinh Thánh: "Đức Chúa Trời chẳng phải là loài người mà nói dối, cũng chẳng phải là con loài người mà ăn năn" (Dân-số Ký 23:19). Từ Hê-bơ-rơ אֵל (El) hay אֱלֹהִים (Elohim) luôn chỉ về Đấng Tạo Hóa tối cao, độc nhất, chứ không phải một con người được thần hóa.

Cơ Đốc Giáo Chính Thống: Chúa Giê-xu là Con Một của Đức Chúa Trời (Giăng 3:16), đồng bản thể với Đức Chúa Trời Cha (Giăng 10:30), là Đức Chúa Trời thật và là người thật. Ngài là Đấng Tạo Hóa (Giăng 1:3, Cô-lô-se 1:16) và là Đấng Cứu Chuộc duy nhất (Công vụ 4:12). Ngài được thai dựng cách nhiệm mầu bởi Thánh Linh và sinh bởi nữ đồng trinh Ma-ri.

Giáo Lý Mormon: Chúa Giê-xu được dạy là con đầu lòng về linh hồn của Đức Chúa Trời Cha và Mẹ Thiên Thượng. Ngài và Lu-xi-phe (Sa-tan) là anh em trong tâm linh. Ngài đạt được địa vị thần thánh qua sự vâng phục. Quan điểm này hạ thấp thần tính vốn có của Đấng Christ, biến Ngài từ Đấng Tạo Hóa thành một thọ tạo được tôn cao. Kinh Thánh tuyên bố dứt khoát: "Ấy là nhờ Ngài mà muôn vật được dựng nên... cả đến muôn vật cũng đều là bởi Ngài và vì Ngài mà được dựng nên" (Cô-lô-se 1:16). Từ Hy Lạp μονογενής (monogenēs) - "con một" - nhấn mạnh đến địa vị độc nhất, không ai sánh bằng của Đấng Christ, chứ không phải là "con cả" trong nhiều con cái.

Cơ Đốc Giáo Chính Thống: Kinh Thánh (Cựu Ước và Tân Ước) là Lời Đức Chúa Trời được soi dẫn, đầy đủ và có thẩm quyền tối thượng cho đức tin và sự thực hành. "Cả Kinh Thánh đều là bởi Đức Chúa Trời soi dẫn, có ích cho sự dạy dỗ, bẻ trách, sửa trị, dạy người trong sự công bình" (II Ti-mô-thê 3:16). Khải tượng không còn thêm vào điều gì cho sứ điệp cứu rỗi đã được bày tỏ trọn vẹn nơi Chúa Giê-xu Christ (Hê-bơ-rơ 1:1-2).

Giáo Lý Mormon: Họ tin rằng Kinh Thánh "bị mất mát và bị làm cho hư hỏng" một phần, và do đó không đầy đủ. Họ đặt thêm ba nguồn kinh sách có thẩm quyền ngang hàng (thậm chí cao hơn) Kinh Thánh: Sách Mặc Môn, Giáo Lý và Giao Ước, Ngọc Cao Quý. Điều này trực tiếp mâu thuẫn với lời cảnh báo cuối cùng trong Kinh Thánh: "Tôi ngỏ cho kẻ nào nghe lời tiên tri trong sách nầy: Nếu ai thêm vào sách tiên tri nầy điều gì, thì Đức Chúa Trời sẽ thêm cho người ấy tai nạn đã ghi chép trong sách nầy" (Khải Huyền 22:18). Việc bổ sung "lẽ thật mới mẻ" qua các vị tiên tri sau này phủ nhận tính trọn vẹn và đầy đủ của sự mặc khải trong Chúa Giê-xu.

Cơ Đốc Giáo Chính Thống: Con người sa ngã vì tội lỗi, được cứu duy nhất bởi ân điển, thông qua đức tin nơi sự chết chuộc tội và sự sống lại của Chúa Giê-xu Christ (Ê-phê-sô 2:8-9). Sự cứu rỗi là món quà nhưng không, không do việc làm mà được. "Vì tiền công của tội lỗi là sự chết; nhưng sự ban cho của Đức Chúa Trời là sự sống đời đời trong Đức Chúa Giê-xu Christ, Chúa chúng ta" (Rô-ma 6:23).

Giáo Lý Mormon: Sự cứu rỗi được chia thành hai cấp: "cứu rỗi phổ quát" (sống lại) cho mọi người, và "vinh quang" hay "sự cứu chuộc" cao nhất chỉ dành cho những ai vâng giữ các giáo lý, lễ nghi (như báp-têm, hôn nhân đền thờ) và trung thành với giáo hội LDS. Điều này biến sự cứu rỗi thành một quá trình công đức, nơi ân điển của Đấng Christ chỉ bù đắp cho phần con người không thể tự làm được. Điều này hoàn toàn đối nghịch với phúc âm thuần túy: "Ấy là nhờ ân điển, bởi đức tin, mà anh em được cứu, điều đó không phải đến từ anh em, bèn là sự ban cho của Đức Chúa Trời. Ấy chẳng phải bởi việc làm đâu, hầu cho không ai khoe mình" (Ê-phê-sô 2:8-9).

Từ những so sánh trên, chúng ta thấy Phong trào Mormon không chỉ khác biệt về hình thức tổ chức, nghi lễ hay một vài giáo lý phụ. Họ phủ nhận hoàn toàn các giáo lý nền tảng đã định hình Cơ Đốc giáo trong suốt 2000 năm:

• Họ phủ nhận Thuyết Ba Ngôi của một Đức Chúa Trời Duy Nhất.
• Họ phủ nhận thần tính vĩnh cửu và bản thể Đức Chúa Trời của Chúa Giê-xu Christ và Đức Chúa Trời Cha.
• Họ phủ nhận sự đầy đủ và tối thượng của Kinh Thánh bằng cách thêm thắt các kinh sách khác và tuyên bố có sự mặc khải tiếp tục làm thay đổi giáo lý.
• Họ phủ nhận sự cứu rỗi bởi ân điển qua đức tin bằng cách dạy một hệ thống cứu rỗi dựa trên công đức và lễ nghi.

Do đó, theo tiêu chuẩn thần học dựa trên Kinh Thánh và các tín điều đại kết, Phong trào Mormon không thể được xem là một giáo phái Cơ Đốc giáo. Họ là một hệ thống tôn giáo mới, được sáng lập bởi Joseph Smith vào thế kỷ 19, với một nền thần học, kinh điển và quan niệm về Đức Chúa Trời hoàn toàn khác biệt với Cơ Đốc giáo lịch sử.

Việc nghiên cứu và phân định này không nhằm mục đích khinh miệt hay kết án cá nhân, nhưng để bảo vệ chân lý của Phúc Âm và có thái độ đúng đắn.

a. Gìn Giữ Chân Lý Cách Khiêm Nhường Nhưng Vững Vàng: Mỗi Cơ Đốc nhân cần được trang bị vững vàng trong Lời Chúa. "Hãy sẵn sàng... để giãi bày lẽ trọn lành cho kẻ hỏi han" (I Phi-e-rơ 3:15). Hiểu rõ những gì mình tin và tại sao tin, đặc biệt về thần tính của Đấng Christ và sự cứu rỗi bởi ân điển, là vũ khí mạnh nhất để chống lại bất kỳ sự dạy dỗ sai lầm nào.

b. Yêu Thương Người, Cứng Rắn Với Giáo Lý Sai Lầm: Chúng ta được kêu gọi yêu thương mọi người, kể cả những người theo Mormon. Tuy nhiên, tình yêu chân thật không có nghĩa là thỏa hiệp với lẽ thật. Chúng ta có thể và nên đối thoại cách tôn trọng, nhưng phải rõ ràng về những khác biệt không thể vượt qua trong giáo lý căn bản.

c. Tập Trung Rao Giảng Phúc Âm Thuần Khiết: Sứ điệp lớn nhất chúng ta có là về một Đức Chúa Trời Thánh khiết đã trở nên người trong Chúa Giê-xu Christ, chịu chết thay cho tội nhân, và phục sinh để ban sự sống đời đời cho ai tin. Hãy để trọng tâm của mọi cuộc trò chuyện quay về với Chúa Giê-xu Christ của Kinh Thánh, chứ không sa vào những tranh luận vô tận về các chi tiết phụ.

d. Cầu Nguyện Cho Sự Mở Mắt Thuộc Linh: Chỉ có Đức Thánh Linh mới có thể mở mắt tâm linh và đưa người ta đến với lẽ thật (Giăng 16:13). Hãy sốt sắng cầu nguyện cho những người đang bị trói buộc trong các hệ thống tôn giáo dựa trên luật pháp và công đức, để họ có thể kinh nghiệm được sự tự do kỳ diệu của ân điển.

Dựa trên sự phân tích giáo lý căn bản so với tiêu chuẩn của Kinh Thánh và Cơ Đốc giáo lịch sử, Phong trào Mormon thể hiện những khác biệt cốt lõi đến mức không thể được phân loại chính xác như một giáo phái Cơ Đốc. Họ đại diện cho một hệ thống tín ngưỡng riêng biệt với những giáo lý về Đức Chúa Trời, Đấng Christ, Kinh Thánh và sự cứu rỗi hoàn toàn khác biệt.

Trách nhiệm của chúng ta, với tư cách là những người tin theo Chúa Giê-xu Christ của Kinh Thánh, là phải "gắng sức để giữ sự hiệp một của Thánh Linh bằng sự ràng buộc của hòa bình" (Ê-phê-sô 4:3) trong Hội Thánh chân thật. Đồng thời, chúng ta phải "bền đỗ... vững vàng trong đức tin, chớ rời khỏi sự trông cậy của Tin Lành" (Cô-lô-se 1:23) mà chúng ta đã nhận lãnh. Hãy sống, rao giảng và bảo vệ Phúc Âm thuần khiết về ân điển của Đức Chúa Trời trong Chúa Giê-xu Christ, là nền tảng duy nhất cho niềm hy vọng đời đời của chúng ta.