Khôn ngoan như con rắn, đơn sơ như bồ câu có ý nghĩa gì (Ma-thi-ơ 10:16)?

Trong hành trình theo Chúa và thực thi đại mạng lệnh, mỗi Cơ Đốc nhân đều phải đối diện với những tình huống phức tạp, nơi mà sự lựa chọn giữa khôn ngoan thế gian và sự ngây thơ thuộc thể dường như là hai thái cực. Chính trong bối cảnh đó, lời dạy của Chúa Giê-xu trong Ma-thi-ơ 10:16 trở thành một nguyên tắc sống còn và là ánh sáng dẫn đường: “Nầy, ta sai các ngươi đi khác nào như chiên vào giữa bầy muông sói. Vậy, hãy khôn ngoan như con rắn, đơn sơ như chim bồ câu.” Lời này không chỉ là một lời khuyên đạo đức, mà là một mệnh lệnh chiến lược từ Chủ tướng Giê-xu gửi đến những chiến sĩ của Ngài. Bài viết này sẽ đi sâu khai thác ý nghĩa thần học, bối cảnh Kinh Thánh, và ứng dụng thực tiễn của nguyên tắc tưởng chừng nghịch lý này.

Để hiểu trọn vẹn câu 16, chúng ta phải đặt nó vào dòng chảy của phân đoạn Ma-thi-ơ 10:1-42. Đây là lần đầu tiên Chúa Giê-xu chính thức sai phái mười hai sứ đồ đi rao giảng Tin Lành về nước Đức Chúa Trời. Tuy nhiên, bài sai đi này không hề vẽ nên một bức tranh lý tưởng. Ngay từ đầu, Chúa đã cảnh báo rõ ràng về những hiểm nguy: “Kìa, ta sai các ngươi đi như chiên vào giữa bầy muông sói” (c.16a). Hình ảnh “chiên giữa bầy muông sói” phác họa một thực tại đầy rẫy hiểm nguy và sự thù địch tiềm tàng.

Chúa Giê-xu liệt kê chi tiết những điều các sứ đồ sẽ đối mặt: bị nộp cho các hội đồng (c.17), bị đánh đập trong nhà hội (c.17), bị điệu đến trước mặt các quan tổng đốc và vua (c.18), sự chống đối từ chính người nhà (c.21, 36), và bị mọi người ghen ghét vì danh Ngài (c.22). Đây không phải là một chiến dịch truyền giáo dễ dàng, mà là một cuộc xung đột thuộc linh. Trong bối cảnh ấy, mệnh lệnh “khôn ngoan như con rắn, đơn sơ như chim bồ câu” trở thành chiến lược sinh tồn và hiệu quả cho sứ mạng, chứ không đơn thuần là một lời khuyên về đức tính cá nhân.

Chúng ta cần mổ xẻ hai từ then chốt qua nguyên ngữ Hy Lạp để thấu hiểu ý Chúa:

1. “Khôn ngoan” (Hy Lạp: φρόνιμος – phronimos): Từ này không chỉ nói về trí thông minh (trí thức), mà nhấn mạnh đến sự sáng suốt trong nhận thức, sự thận trọng, khả năng phán đoán thực tiễn và hành động một cách đúng đắn. Nó xuất phát từ gốc phren (tâm trí, sự suy xét). Trong Tân Ước, từ này thường được dùng để mô tả người biết suy xét kỹ càng và hành động khôn khéo (xem Ma-thi-ơ 7:24, 24:45; Lu-ca 12:42). Sự “khôn ngoan” (phronimos) ở đây là sự khôn ngoan thực hành, khả năng ứng biến và đưa ra quyết định sáng suốt giữa những tình huống nguy hiểm.

2. “Đơn sơ” (Hy Lạp: ἀκέραιος – akeraios): Đây là một từ rất phong phú. Nghĩa đen là “nguyên chất, không pha tạp, thuần khiết” (như rượu nguyên chất không pha nước, hay kim loại không lẫn tạp chất). Nghĩa bóng chỉ sự chân thật, không hai lòng, không có ác ý hay sự giả dối. Người “đơn sơ” (akeraios) có tấm lòng trong sạch, động cơ thuần khiết và không dùng mưu mẹo để hại người. Sứ đồ Phao-lô cũng dùng từ này trong Rô-ma 16:19: “… anh em vẫn đơn sơ đối với điều dữ, và khôn ngoan đối với điều lành.” Ở đây, “đơn sơ” (akeraios) được đặt đối lập với “điều dữ”.

Như vậy, Chúa Giê-xu không kêu gọi sự ngây thơ, khờ dại (tiếng Hy Lạp có từ ἄφρων – aphrōn để chỉ điều đó), mà kêu gọi một tấm lòng nguyên tuyền, một động cơ thuần khiết và một đời sống chính trực, ngay cả khi phải đối mặt với sự xảo quyệt của thế gian.

A. Khôn ngoan như con rắn: Trong toàn bộ Kinh Thánh, con rắn thường mang hình tượng tiêu cực, là hiện thân của Sa-tan, sự cám dỗ và tội lỗi (Sáng-thế Ký 3; Khải-huyền 12:9, 20:2). Tuy nhiên, Chúa Giê-xu đã tách biệt một đặc tính tự nhiên của loài rắn để làm bài học: đó là sự tinh ranh, thận trọng và khéo léo trong cách sống còn. Trong Châm-ngôn 30:19 cũng ghi: “Đường của con rắn bò trên hòn đá” – một hình ảnh về sự linh hoạt, thận trọng. Con rắn biết tránh né nguy hiểm, biết quan sát và phản ứng nhanh. Chúa muốn chúng ta có sự nhạy bén thuộc linh đó – biết nhận diện cạm bẫy (I Phi-e-rơ 5:8), biết “xem xét mọi việc” (I Tê-sa-lô-ni-ca 5:21), và biết ứng phó cách khôn khéo mà không vi phạm nguyên tắc của Đức Chúa Trời.

B. Đơn sơ như chim bồ câu: Ngược lại với con rắn, chim bồ câu trong Kinh Thánh luôn là biểu tượng của sự thuần khiết, hòa bình, sự vô hại và sự hiện diện của Đức Thánh Linh. Trong Sáng-thế Ký, chim bồ câu đem về nhành ô-liu tươi, báo hiệu sự bình an sau cơn đoán phạt (Sáng-thế Ký 8:11). Trong các luật về tế lễ, chim bồ câu là của lễ cho người nghèo, biểu trưng cho sự đơn sơ, khiêm nhường (Lê-vi Ký 5:7). Quan trọng nhất, khi Chúa Giê-xu chịu phép báp-tem, “Đức Thánh Linh lấy hình chim bồ câu ngự xuống trên Ngài” (Ma-thi-ơ 3:16). Chim bồ câu không có móng vuốt hay mỏ sắc; nó là loài hiền lành, vô hại. Chúa muốn chúng ta giữ bản chất thuần khiết, hòa bình và vô tội ấy trong tấm lòng và mục đích, không dùng những thủ đoạn đen tối của kẻ thù để chống lại kẻ thù.

Mệnh lệnh của Chúa Giê-xu đòi hỏi một sự cân bằng thuộc linh tinh tế. Nếu chỉ có sự “khôn ngoan của con rắn” mà không có “sự đơn sơ của bồ câu”, chúng ta dễ trở nên gian xảo, thao túng, và sử dụng những phương tiện xấu cho mục đích được cho là tốt. Đây là cạm bẫy của sự khôn ngoan thuộc về xác thịt và ma quỷ (Gia-cơ 3:15). Ngược lại, nếu chỉ có “sự đơn sơ của bồ câu” mà không có “sự khôn ngoan của con rắn”, chúng ta trở nên ngây thơ, cả tin, dễ bị bắt nạt và lợi dụng, từ đó gây tổn hại cho chính mình và công việc Chúa. Chúa Giê-xu không muốn chúng ta rơi vào hai thái cực này.

Sự cân bằng này được thể hiện trọn vẹn nơi chính Chúa Giê-xu. Ngài vừa là “Chiên Con không tì vít” (đơn sơ – I Phi-e-rơ 1:19) trước mặt Đức Chúa Cha, vừa khôn ngoan thận trọng trước mặt những kẻ tìm cách hại Ngài. Khi bị chất vấn về thuế, Ngài đã đưa ra câu trả lời vừa khôn ngoan (không mắc bẫy), vừa đơn sơ (vâng phục thẩm quyền của Đức Chúa Trời) trong Ma-thi-ơ 22:15-22. Sứ đồ Phao-lô cũng áp dụng nguyên tắc này khi đối diện với Hội đồng công luận, ông khéo léo chia rẽ họ bằng cách nêu lên vấn đề sự sống lại, nhưng với mục đích làm chứng (Công vụ 23:6-10).

1. Trong Công Tác Chứng Đạo và Truyền Giáo:

• Khôn ngoan: Học biết về văn hóa, tôn giáo của người nghe (I Cô-rinh-tô 9:19-23). Chọn thời điểm và cách thức thích hợp để chia sẻ. Nhận diện những lập luận chống đối và chuẩn bị câu trả lời với lòng mềm mại và kính sợ (I Phi-e-rơ 3:15).
• Đơn sơ: Giữ động cơ trong sáng: vì tình yêu và lòng quan tâm đến linh hồn họ, không vì thành tích, danh tiếng hay tranh cãi thắng thua. Lời chứng phải chân thật, không thêu dệt.

2. Trong Môi Trường Làm Việc (Nơi Có Nhiều “Muông Sói”):

• Khôn ngoan: Biết bảo vệ mình trước những mưu đồ chính trị nơi công sở, tham ô, gian dối. “Xem xét kỹ càng mọi việc” (I Tê-sa-lô-ni-ca 5:21) trước khi ký kết hay đồng ý điều gì. Khéo léo từ chối những đề nghị trái với lương tâm Cơ Đốc.
• Đơn sơ: Làm việc với hết lòng, “như làm cho Chúa” (Cô-lô-se 3:23). Không dùng thủ đoạn hạ bệ đồng nghiệp để thăng tiến. Giữ sự trung thực trong báo cáo, giao dịch.

3. Trong Việc Tiếp Nhận và Phân Biệt Giáo Lý:

• Khôn ngoan: Không cả tin vào mọi lời giảng hay “sự mặc thị” mới. Hãy “thử cho biết các thần nào là đến từ Đức Chúa Trời” (I Giăng 4:1). Dùng Lời Chúa làm tiêu chuẩn để nghiệm xem (Công vụ 17:11).
• Đơn sơ: Giữ tấm lòng khiêm nhường, sẵn sàng tiếp nhận lời quở trách, sửa dạy từ Lời Chúa. Không có thành kiến hay sự kiêu ngạo thuộc linh.

4. Trong Các Mối Quan Hệ và Xử Lý Xung Đột:

• Khôn ngoan: Biết giữ khoảng cách cần thiết với những người có tính chất độc hại, gây chia rẽ (Châm-ngôn 22:24-25). Biết lắng nghe trước khi đáp, giữ bình tĩnh (Gia-cơ 1:19).
• Đơn sơ: Sẵn lòng tha thứ, không chứa sự cay đắng hay nuôi ý định trả thù (Ê-phê-sô 4:31-32). Giải quyết xung đột với tấm lòng muốn hòa giải, không muốn “thắng” cuộc tranh cãi.

5. Nguồn Sức Mạnh Cho Sự Cân Bằng Này: Sự khôn ngoan thật và tấm lòng đơn sơ thật không đến từ bản năng con người. Chúng là kết quả của đời sống được đầy dẫy Đức Thánh Linh. Gia-cơ 3:17 mô tả sự khôn ngoan đến từ trên: “Sự khôn ngoan từ trên mà xuống thì trước hết là thanh sạch, sau lại hòa thuận, tiết độ, nhu mì, đầy dẫy lòng thương xót và bông trái lành, không có sự hai lòng và giả hình.” Chính Đức Thánh Linh – được hình tượng bằng chim bồ câu – sẽ ban cho chúng ta sự khôn ngoan thuộc linh (I Cô-rinh-tô 2:12-13) và tái tạo nên trong chúng ta tấm lòng trong sạch, đơn sơ.

Lời Chúa dạy trong Ma-thi-ơ 10:16 vẫn còn nguyên giá trị cho Hội Thánh hôm nay. Chúng ta vẫn là những con chiên được sai vào giữa thế gian đầy rẫy những “muông sói” của sự dữ, sự lừa dối, và thù nghịch với Đấng Christ. Trong môi trường đó, Chúa không kêu gọi chúng ta thụ động hay ngây thơ khờ dại, cũng không cho phép chúng ta chiến đấu bằng vũ khí gian trá của kẻ thù. Thay vào đó, Ngài ban cho chúng ta một chiến lược thần thượng: kết hợp sự nhạy bén, thận trọng của con rắn với tấm lòng thuần khiết, hòa bình của chim bồ câu.

Đây là một sự cân bằng động, đòi hỏi chúng ta phải liên tục lệ thuộc vào sự dẫn dắt của Đức Thánh Linh và sự soi sáng của Lời Chúa. Hãy cầu xin Chúa mỗi ngày ban cho chúng ta sự khôn ngoan từ trên (Gia-cơ 1:5) và gìn giữ tấm lòng chúng ta trong sạch trước mặt Ngài (Thi-thiên 51:10). Khi đó, chúng ta có thể vừa “làm nên khôn ngoan để được sự cứu rỗi” (II Ti-mô-thê 3:15), vừa trở nên những sứ giả chân thật và hiệu quả cho Vương Quốc Đức Chúa Trời giữa thế hệ gian ác và trái ngang này.

“Hỡi kẻ rất yêu dấu, vì anh em cứ cẩn thận giữ mình như vậy, hãy lấy cái nhân đức anh em có bởi sự nhận biết Đức Chúa Jêsus Christ chúng ta, làm cho mình càng ngày càng thêm phước lành.” (II Phi-e-rơ 1:5, 10).