Phân Biệt Giáo Lý Đúng Hay Sai
Trong bối cảnh tôn giáo đa dạng và thông tin tràn ngập ngày nay, một trong những thách thức lớn nhất đối với Cơ Đốc nhân là phân biệt đâu là giáo lý chân chính, đâu là sự dạy dỗ sai lầm. Kinh Thánh không chỉ cảnh báo về sự hiện diện của “tiên tri giả” và “giáo sư giả” (2 Phi-e-rơ 2:1) mà còn ban cho chúng ta những tiêu chuẩn rõ ràng và thẩm quyền tối cao để thử nghiệm mọi lời dạy. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu vào các nguyên tắc Kinh Thánh, khảo sát từ ngữ gốc, cùng những ứng dụng thực tiễn để người tin Chúa có thể “phân biệt các thần” (1 Giăng 4:1) và “cầm giữ sự khôn ngoan và lời khuyên dạy” (Châm Ngôn 23:23).
Ngay từ thời Hội Thánh đầu tiên, các sứ đồ đã liên tục cảnh báo về sự xâm nhập của những giáo lý lệch lạc. Sứ đồ Phao-lô viết cho Hội Thánh Ga-la-ti: “Tôi lấy làm lạ cho anh em đã vội bỏ Đấng gọi anh em bởi ơn Đức Chúa Jêsus Christ, đặng theo tin lành khác. Thật chẳng phải có tin lành khác, nhưng có mấy kẻ làm rối trí anh em, và muốn đánh đổ tin lành của Đấng Christ.” (Ga-la-ti 1:6-7). Từ “làm rối trí” trong nguyên ngữ Hy Lạp (ταράσσω, *tarassō*) mang nghĩa “khuấy động, gây xáo trộn, làm bối rối”. Đây chính là mục đích của giáo lý sai: gây xáo trộn đức tin thuần khiết nơi ân điển của Chúa Cứu Thế Giê-xu.
Chúa Giê-xu chính Ngài đã cảnh báo: “Hãy coi chừng tiên tri giả, là những kẻ mang lốt chiên đến cùng các ngươi, song bề trong thật là muông sói hay cắn xé.” (Ma-thi-ơ 7:15). Hình ảnh “mang lốt chiên” cho thấy giáo lý sai thường ngụy trang rất tinh vi, dưới vẻ ngoài ngoan đạo, dùng ngôn ngữ Cơ Đốc, nhưng bản chất (bề trong) lại phá hoại. Do đó, việc phân biệt không phải là sự hoài nghi tiêu cực, mà là mệnh lệnh yêu thương và trách nhiệm để bảo vệ bầy chiên của Đấng Christ.
Tiêu chuẩn đầu tiên và không thể tranh cãi để thử nghiệm mọi giáo lý chính là **Kinh Thánh**. Sứ đồ Phao-lô xác nhận: “Cả Kinh Thánh đều là bởi Đức Chúa Trời soi dẫn, có ích cho sự dạy dỗ, bẻ trách, sửa trị, dạy người trong sự công bình,” (2 Ti-mô-thê 3:16). Từ “soi dẫn” trong tiếng Hy Lạp (θεόπνευστος, *theopneustos*) nghĩa đen là “Đức Chúa Trời thở ra”. Kinh Thánh có nguồn gốc thần thượng, là hơi thở của Ngài, nên nó trở thành thẩm quyền tối cao, đầy đủ và rõ ràng cho mọi vấn đề đức tin và nếp sống.
Vậy nên, mọi giáo lý phải được đem ra “so sánh với Kinh Thánh” (Công Vụ 17:11). Hội Thánh Bê-rê được khen ngợi vì “ngày nào cũng tra xem Kinh Thánh, để xét lời giảng có thật chăng.” Hành động “tra xem” (ἀνακρίνω, *anakrinō*) mang nghĩa khảo sát kỹ lưỡng, chất vấn, điều tra như một thẩm phán. Người tin Chúa ngày nay cần có tinh thần Bê-rê: không tiếp nhận thụ động dựa trên cảm xúc, uy tín cá nhân, hay sự mới lạ, mà phải kiểm chứng mọi điều dạy dỗ dưới ánh sáng của toàn bộ Kinh Thánh.
1. Giáo Lý Có Tôn Cao Chúa Giê-xu Christ là Trung Tâm và Cứu Cánh Không?
Giáo lý chân chính luôn tôn cao Chúa Giê-xu Christ, xưng nhận Ngài là **Chúa và là Đấng Cứu Thế** (Phi-líp 2:11), là **Con Độc Sanh của Đức Chúa Trời** (Giăng 3:16), đã chết thay cho tội nhân và sống lại. Sứ đồ Giăng đưa ra phép thử then chốt: “Bởi điều nầy, hãy nhận biết Thánh Linh của Đức Chúa Trời: phàm thần nào xưng Đức Chúa Jêsus Christ lấy xác thịt mà ra đời, thần đó là bởi Đức Chúa Trời.” (1 Giăng 4:2). Ngược lại, giáo lý sai sẽ hạ thấp thân vị, thần tính, hoặc công lao cứu chuộc đủ của Đấng Christ. Họ có thể thêm điều kiện vào sự cứu rỗi (như các việc làm, nghi lễ), hoặc phủ nhận sự nhập thể đầy đủ của Ngài.
2. Giáo Lý Có Hài Hòa Với Toàn Bộ Lẽ Thật Của Kinh Thánh Không?
Giáo lý sai thường dựa trên một vài câu Kinh Thánh bị cắt rời khỏi bối cảnh (proof-texting) và bỏ qua sự dạy dỗ tổng thể của Kinh Thánh. Lời Chúa phán: “Lời của Ngài là lẽ thật” (Giăng 17:17). Cần kiểm tra xem giáo lý đó có phù hợp với **các giáo lý nền tảng** như: sự sa ngã của con người và tội lỗi (Rô-ma 3:23), sự cứu rỗi bởi ân điển qua đức tin (Ê-phê-sô 2:8-9), sự xưng công bình bởi huyết Đấng Christ (Rô-ma 5:9), và sự trở lại trong vinh hiển của Ngài. Một giáo lý đúng sẽ không tự mâu thuẫn với các nguyên lý khác trong Kinh Thánh.
3. Giáo Lý Có Dẫn Đến Sự Tự Do Trong Christ Hay Sự Nô Lệ?
Chúa Giê-xu phán: “Nếu các ngươi hằng ở trong đạo ta, thì thật là môn đồ ta; các ngươi sẽ biết lẽ thật, và lẽ thật sẽ buông tha các ngươi.” (Giăng 8:31-32). Lẽ thật của Phúc Âm mang đến sự **tự do** khỏi tội lỗi, sự kết án, và các gánh nặng tôn giáo. Ngược lại, giáo lý sai thường đặt thêm gánh nặng luật pháp, gây ra sự sợ hãi, tội lỗi mặc cảm, hoặc tạo ra một nhóm người “được khải thị đặc biệt” mà người khác phải vâng phục mù quáng. Nó có thể hứa hẹn sự giàu có, sức khỏe như một sự đảm bảo, biến Phúc Âm thành công cụ cho dục vọng con người.
4. Đời Sống Và Bông Trái Của Người Dạy Như Thế Nào?
Chúa Giê-xu dạy: “Hãy xem xét trái nó. … hễ cây tốt thì sanh trái tốt, cây xấu thì sanh trái xấu.” (Ma-thi-ơ 7:16-17). “Trái” ở đây không chỉ là sự thành công bề ngoài, mà là **bông trái của Đức Thánh Linh** được mô tả trong Ga-la-ti 5:22-23: “Lòng yêu thương, sự vui mừng, bình an, nhịn nhục, nhân từ, hiền lành, trung tín, mềm mại, tiết độ.” Cần xem xét đời sống của người dạy có khiêm nhường, chính trực, yêu thương và vâng phục Lời Chúa không? Họ có sống dưới sự quản trị của Hội Thánh địa phương không? Một đời sống kiêu ngạo, ham mê tiền bạc, thèm quyền lực, hoặc thiếu đạo đức là dấu hiệu báo động nghiêm trọng.
5. Giáo Lý Có Được Hội Thánh Phổ Thông Công Nhận Qua Các Thế Kỷ?
Trong khi mỗi tín hữu phải tự mình nghiên cứu Kinh Thánh, chúng ta cũng không coi thường sự khôn ngoan và sự xác nhận của **Hội Thánh phổ thông** qua các thế kỷ. Các tín điều căn bản như Ba Ngôi, thần tính của Đấng Christ, sự cứu chuộc bởi huyết… đã được các hội đồng thần học nghiêm túc xem xét và công nhận dựa trên Kinh Thánh. Một “lẽ thật mới” phá vỡ các tín điều nền tảng này thường là dấu hiệu của sự lạc giáo. Hội Thánh là “cột và nền của lẽ thật” (1 Ti-mô-thê 3:15).
Con người tự nhiên không thể hiểu hay tiếp nhận lẽ thật thuộc linh (1 Cô-rinh-tô 2:14). Chính Đức Thánh Linh, Đấng được Chúa Giê-xu hứa ban, mới có thể dẫn chúng ta vào mọi lẽ thật (Giăng 16:13). Từ “dẫn” (ὁδηγέω, *hōdēgeō*) có nghĩa là dắt đường, chỉ lối. Vì vậy, việc phân biệt không chỉ là một bài tập trí tuệ, mà là một hành trình thuộc linh, đòi hỏi sự **cầu nguyện**, **khiêm nhường** và **ước muốn vâng phục** Lời Chúa. Đức Thánh Linh ban cho chúng ta sự khôn ngoan (Gia-cơ 1:5) và sự sáng suốt thuộc linh để nhận biết tiếng của Chiên Con (Giăng 10:27).
1. Tăng Cường Sự Hiểu Biết Kinh Thánh Cá Nhân: Bạn không thể phát hiện tiền giả nếu không biết rõ tiền thật. Hãy đọc, học, suy ngẫm Kinh Thánh mỗi ngày. Tham gia các lớp Kinh Thánh nghiêm túc tại Hội Thánh địa phương của bạn. Sự hiểu biết toàn bộ Kinh Thánh là vũ khí phòng thủ hữu hiệu nhất.
2. Phát Triển Thói Quen “Tra Xem Kinh Thánh”: Khi nghe một bài giảng, đọc một sách, hay xem một nội dung Cơ Đốc, hãy tự hỏi: “Điều này có dựa trên Kinh Thánh không? Ngữ cảnh của phân đoạn được trích dẫn là gì? Thông điệp chính có tôn cao Chúa Giê-xu và Phúc Âm không?”
3. Gắn Bó Với Một Hội Thánh Địa Phương Lành Mạnh: Đừng sống đức tin cô lập. Một Hội Thánh trung thành với Lời Chúa, có sự dạy dỗ lành mạnh và sự kỷ luật yêu thương, sẽ bảo vệ và sửa trị bạn. Hãy tin cậy những mục sư, trưởng lão chân chính mà Chúa đặt để chăn bầy (Ê-phê-sô 4:11-12).
4. Cầu Nguyện Cho Sự Khôn Ngoan Thuộc Linh: Trước khi tiếp nhận hay phủ nhận một giáo lý, hãy thành thật cầu xin Đức Thánh Linh soi sáng. Lời cầu nguyện của Đa-vít nên là của chúng ta: “Xin Chúa hãy mở mắt tôi, để tôi thấy sự lạ lùng trong luật pháp của Ngài.” (Thi Thiên 119:18).
5. Hành Động Trong Tình Yêu Thương Và Sự Khiêm Nhường: Khi nhận ra một giáo lý sai, thái độ của chúng ta không phải là khinh bỉ hay tấn công cá nhân, mà là “lấy lòng yêu thương nói ra lẽ chân thật” (Ê-phê-sô 4:15). Mục đích là để gây dựng và giải cứu, chứ không phải để hơn thua.
Phân biệt giáo lý đúng hay sai là bổn phận thánh và cần thiết của mọi Cơ Đốc nhân. Hành trình này đòi hỏi chúng ta đặt **Kinh Thánh làm thẩm quyền tối cao**, **Đấng Christ làm trung tâm**, và vận hành dưới sự **dẫn dắt của Đức Thánh Linh** trong mối tương giao với **Hội Thánh**. Dù thế giới có tràn ngập nhiều tiếng nói, lời hứa của Chúa vẫn vững chắc: “Nếu các ngươi hằng ở trong đạo ta… các ngươi sẽ biết lẽ thật.” (Giăng 8:31-32). Chúng ta hãy can đảm, tỉnh thức, và luôn tìm kiếm lẽ thật, vì biết rằng chính Lẽ Thật – là Chúa Giê-xu Christ – đã buông tha chúng ta và ban cho chúng ta sự tự do thật sự.