Hòa Giải Tối Hậu
Trong hành trình đức tin, Cơ Đốc nhân thường tập trung vào sự hòa giải cá nhân với Đức Chúa Trời qua thập tự giá của Chúa Giê-xu Christ. Tuy nhiên, Kinh Thánh hé mở một viễn cảnh vĩ đại và trọn vẹn hơn – một kế hoạch cứu chuộc không chỉ dành cho con người, mà còn cho toàn bộ cõi thọ tạo. Khái niệm “Hòa giải tối hậu” (Ultimate Reconciliation) hay “Sự phục hồi vạn vật” mở ra cho chúng ta cái nhìn về sự thành toàn tối hậu trong chương trình của Đức Chúa Trời, nơi mọi sự được đem vào sự hài hòa trọn vẹn dưới quyền tể trị của Đấng Christ.
Hòa giải tối hậu (tiếng Hy Lạp có liên quan: apokatastasis – ἀποκατάστασις – nghĩa là “sự phục hồi”, “sự lập lại trạng thái ban đầu”) là giáo lý dựa trên Kinh Thánh nói về viễn cảnh cuối cùng, khi qua công trình cứu chuộc của Chúa Giê-xu Christ, mọi sự trên trời và dưới đất sẽ được Đức Chúa Trời đem vào sự hòa giải và thuần phục trọn vẹn với Ngài. Đây không phải là “thuyết phổ quát cứu rỗi” (universalism) theo nghĩa mọi người tự động được cứu bất chấp đức tin, mà là sự công bố về chiến thắng tối hậu và trọn vẹn của ân điển, tình yêu và quyền năng Chúa trên mọi tội lỗi và sự chống nghịch.
Phạm vi của sự hòa giải này được Kinh Thánh mô tả là vô cùng rộng lớn, bao gồm:
- Con người: Những ai tin nhận Chúa Giê-xu.
- Cõi thọ tạo: Muôn vật trong vũ trụ vật chất (Rô-ma 8:19-22).
- Các quyền lực thuộc linh: Những bậc cầm quyền, kẻ cai trị, các vua chúa trong thế giới thuộc linh (Ê-phê-sô 1:21, Cô-lô-se 1:16).
Nhiều phân đoạn then chốt trong Tân Ước, đặc biệt là các thư tín của Sứ đồ Phao-lô, vẽ nên bức tranh rộng lớn về kế hoạch cứu chuộc của Đức Chúa Trời.
1. Sự Hòa Giải của Muôn Vật Qua Máu của Thập Tự Giá (Cô-lô-se 1:19-20)
“Vì Đức Chúa Trời đã vui lòng khiến mọi sự đầy dẫy của Ngài chứa trong Đấng Christ, và bởi Ngài mà hòa giải muôn vật với mình, bất luận vật ở trên đất, vật ở trên trời, đều làm hòa bởi máu của thập tự giá Ngài.” (Cô-lô-se 1:19-20, Kinh Thánh Tin Lành 1925)
Đây là câu Kinh Thánh nền tảng nhất. Từ “hòa giải” ở đây trong nguyên văn Hy Lạp là apokatallaxai (ἀποκαταλλάξαι), có nghĩa là đem từ tình trạng thù nghịch trở lại tình trạng hòa thuận. Chủ thể của sự hòa giải là “muôn vật” (ta panta – τὰ πάντα) – một cụm từ bao trùm mọi thứ. Phạm vi được xác định rõ: “bất luận vật ở trên đất, vật ở trên trời”. Phương tiện của sự hòa giải này không gì khác hơn là “máu của thập tự giá Ngài”. Điều này cho thấy công hiệu của sự chết chuộc tội của Christ có phạm vi vũ trụ, vượt ra ngoài nhân loại.
2. Sự Quy Tụ Mọi Sự Lại Trong Đấng Christ (Ê-phê-sô 1:9-10)
“... theo ý định mà Ngài đã định trước trong lòng nhân từ Ngài, đặng khiến kỳ hạn đã được trọn, tóm lại cả muôn vật trong Đấng Christ, bất luận vật ở trên trời, vật ở dưới đất.” (Ê-phê-sô 1:9-10)
Đức Chúa Trời có một “ý định” (oikonomia – οἰκονομία, kế hoạch quản trị) và một “kỳ hạn đã được trọn” (pleroma ton kairon – πλήρωμα τῶν καιρῶν, sự đầy trọn của thời gian). Mục tiêu của kế hoạch này là “tóm lại cả muôn vật trong Đấng Christ”. Động từ “tóm lại” (anakephalaiosasthai – ἀνακεφαλαιώσασθαι) có nghĩa là “quy tụ dưới một đầu”, “hợp nhất lại làm một”, hay “làm cho thành một tổng thể hài hòa”. Đấng Christ là đầu (kephale) của mọi sự, và mọi sự sẽ được đem vào sự hiệp nhất trọn vẹn trong Ngài.
3. Sự Phục Hồi Vạn Vật Như Lời Các Đấng Tiên Tri (Công vụ 3:21)
“Trời phải rước Ngài lên cho đến kỳ muôn vật đổi mới, là kỳ Đức Chúa Trời thuở xưa đã phán bởi miệng các thánh tiên tri mình.” (Công vụ 3:21)
Phi-e-rơ gọi thời kỳ tối hậu này là “kỳ muôn vật đổi mới”. Cụm từ này trong bản Hy Lạp là chronon apokatastaseos panton (χρόνων ἀποκαταστάσεως πάντων) – nghĩa đen là “thời kỳ phục hồi của mọi sự”. Từ apokatastasis này mang ý nghĩa phục hồi về trạng thái nguyên thủy tốt đẹp như ý định ban đầu của Đức Chúa Trời trước khi tội lỗi xâm nhập.
4. Sự Thuận Phục Tối Hậu và Sự Toàn Thắng Của Đấng Christ (1 Cô-rinh-tô 15:22-28)
“Vả, như trong A-đam mọi người đều chết, thì cũng một lẽ ấy, trong Đấng Christ mọi người đều sẽ sống lại... Khi muôn vật đã phục Ngài, thì bấy giờ chính Con cũng sẽ phục Đấng đã làm cho muôn vật phục mình, hầu cho Đức Chúa Trời làm muôn sự trong muôn sự.” (1 Cô-rinh-tô 15:22, 28)
Trong phân đoạn quan trọng về sự sống lại, Phao-lô tiết lộ trình tự tối hậu: Christ hủy phá mọi quyền thù nghịch (c. 24-25), rồi “giao nước lại cho Đức Chúa Trời Cha” (c. 24). Quan trọng hơn, câu 28 cho thấy mục đích cuối cùng: “hầu cho Đức Chúa Trời làm muôn sự trong muôn sự” (hina e ho theos panta en pasin – ἵνα ᾖ ὁ θεὸς πάντα ἐν πᾶσιν). Đây là đỉnh điểm của sự hòa giải: sự hiện diện đầy trọn và chủ quyền tuyệt đối của Đức Chúa Trời thấm đẫm mọi chiều kích của thực tại.
Để hiểu rõ, cần phân biệt “Hòa giải tối hậu” với một số quan điểm khác:
- Thuyết Phổ Quát Cứu Rỗi (Universalism): Thường dạy rằng mọi người cuối cùng sẽ được cứu, bất kể đức tin nơi Christ. Hòa giải tối hậu, dựa trên Kinh Thánh, nhấn mạnh rằng sự cứu rỗi duy nhất chỉ có qua đức tin nơi Chúa Giê-xu Christ (Giăng 14:6, Công vụ 4:12), nhưng quyền năng của thập tự giá và sự phục sinh có phạm vi vũ trụ để khuất phục mọi sự chống nghịch.
- Thuyết Hình Phạt Đời Đời (Eternal Conscious Torment): Tin rằng những người không tin sẽ chịu hình phạt ý thức đời đời không dứt. Quan điểm hòa giải tối hậu nghiêm túc xem xét các phân đoạn về sự phán xét và “lửa đời đời”, nhưng hiểu chúng trong bối cảnh của sự thanh tẩy, hủy diệt tội lỗi (chứ không phải linh hồn), và sự thuần phục cuối cùng, hướng đến kết quả “Đức Chúa Trời là mọi sự trong mọi sự”.
- Thuyết Hủy Diệt (Annihilationism): Tin rằng kẻ ác sẽ bị hoàn toàn tiêu diệt, chấm dứt hiện hữu. Hòa giải tối hậu đồng ý về sự hủy diệt của tội lỗi và sự chết (1 Cô-rinh-tô 15:26), nhưng tin vào sự phục hồi của cá nhân qua sự khuất phục và thanh tẩy của sự phán xét.
Giáo lý này không chỉ là lý thuyết xa vời, mà có sức biến đổi sâu sắc đời sống đức tin chúng ta:
1. Mở Rộng Tầm Nhìn và Lòng Thờ Phượng: Chúng ta được mời gọi thờ phượng một Đức Chúa Trời có kế hoạch vĩ đại cho toàn cõi thọ tạo, không chỉ cho riêng chúng ta. Điều này đưa chúng ta ra khỏi chủ nghĩa cá nhân trong đức tin, và hướng lòng thờ phượng đến Đấng sẽ “tóm lại cả muôn vật”. Lòng thờ phượng tràn đầy hy vọng và sự kinh ngạc.
2. Sống Với Niềm Hy Vọng Vững Chắc và Lạc Quan Thuộc Linh: Dù thế giới đầy tội lỗi và hỗn loạn, chúng ta biết chắc kết cục đã được định: Christ là Đấng Chiến Thắng Tối Hậu. Niềm hy vọng này cho chúng ta sự kiên nhẫn, bình an và can đảm để đương đầu với nghịch cảnh (Rô-ma 8:18-25).
3. Thúc Đẩy Sự Quan Tâm Đến Công Trình Sáng Tạo: Nếu Đức Chúa Trời sẽ phục hồi muôn vật, chúng ta, là những cộng sự của Ngài (2 Cô-rinh-tô 5:20), được kêu gọi quản trị tốt và chăm sóc công trình sáng tạo Ngài, chứ không bóc lột hay hủy hoại nó.
4. Định Hình Cách Nhìn Về Thập Tự Giá và Ân Điển: Thập tự giá không chỉ là phương tiện cho sự tha tội cá nhân, mà là sự kiện vũ trụ nơi Đức Chúa Trời “hòa giải muôn vật”. Ân điển của Ngài quảng đại, quyền năng và có tham vọng hơn chúng ta tưởng. Điều này khiến chúng ta khiêm nhường và ngợi khen.
5. Truyền Giáo Với Tấm Lòng và Sự Tự Tin Khác: Chúng ta rao giảng Tin Lành không chỉ như một “bảo hiểm hỏa ngục”, mà như lời mời gia nhập vào kế hoạch phục hồi vĩ đại của Đức Chúa Trời. Chúng ta rao giảng với niềm xác tintoàn thắng cuối cùng thuộc về Chúa và chương trình yêu thương của Ngài.
Khải tượng về sự Hòa giải Tối hậu mời gọi chúng ta nhìn xa hơn những tranh cãi thần học để chiêm ngưỡng Đức Chúa Trời Toàn Năng, Đấng “làm theo ý mình trong cơ binh trên trời và ở giữa dân cư trên đất” (Đa-ni-ên 4:35). Đây là Đức Chúa Trời của trật tự, không phải hỗn loạn; của sự phục hồi, không phải thất bại; của tình yêu toàn thắng, không phải thù hận vô vọng.
Sứ đồ Phao-lô đã thốt lên trong sự kinh ngạc về sự khôn ngoan và hiểu biết của Đức Chúa Trời: “Ôi! Sâu nhiệm thay là sự giàu có, khôn ngoan và thông biết của Đức Chúa Trời! Sự phán xét của Ngài nào ai thấu được, đường nẻo của Ngài nào ai hiểu được!” (Rô-ma 11:33). Khi suy ngẫm về sự hòa giải tối hậu, chúng ta cũng phải cúi đầu trong sự kính sợ và tôn thờ. Niềm hy vọng của chúng ta được neo chắc trong lời hứa này: Một ngày kia, mọi tiếng khóc, mọi sự chống trả, mọi vết thương của tội lỗi sẽ chấm dứt, và Đức Chúa Trời sẽ thật sự là mọi sự trong mọi sự. Chúng ta sống, phục vụ và trông đợi trong niềm hy vọng trọn vẹn ấy.
“Đấng ngồi trên ngôi phán rằng: Nầy, ta làm mới lại hết thảy muôn vật. Đoạn, lại rằng: Hãy chép, vì những lời nầy đều trung tín và chơn thật.” (Khải Huyền 21:5)