Khoa học Noetic là gì?

Trong thế giới ngày nay, chúng ta thường bắt gặp thuật ngữ “Khoa học Noetic” (Noetic Sciences) trong các diễn ngôn về tâm linh, tâm thức và sự kết nối vũ trụ. Tuy nhiên, đối với một Cơ Đốc nhân, khái niệm “noetic” không phải là điều gì mới mẻ hay bí ẩn, mà thực chất đã được Kinh Thánh đề cập cách rõ ràng và sâu sắc. Bài nghiên cứu này sẽ khảo sát ý nghĩa thực sự của “noetic” dưới lăng kính Kinh Thánh, phân biệt quan điểm Tin Lành với các trường phái tâm linh học đương đại, và đưa ra những ứng dụng thiết thực cho đời sống đức tin.

Thuật ngữ “noetic” bắt nguồn từ tiếng Hy Lạp νοητικός (noētikós), có nghĩa là “thuộc về trí tuệ, sự hiểu biết”. Từ gốc then chốt là nous (νοῦς), thường được dịch là “tâm trí” (mind), “sự hiểu biết” (understanding), hoặc “trí năng” (intellect). Trong triết học Hy Lạp, nous chỉ phần cao nhất của linh hồn, nơi tiếp nhận chân lý và sự khôn ngoan.

Tuy nhiên, khi bước vào thế giới Kinh Thánh Tân Ước được viết bằng tiếng Hy Lạp, từ nous mang một sắc thái thần học phong phú hơn. Nó không chỉ là trí tuệ tự nhiên, mà còn là phương tiện để con người tiếp nhận, hiểu biết và vâng theo ý muốn của Đức Chúa Trời. Nous là trung tâm của nhận thức thuộc linh, ý chí và sự phán đoán.

Phân đoạn then chốt: Trong Rô-ma 12:2 (Kinh Thánh Tin Lành Việt Ngữ 1925), Sứ đồ Phao-lô viết: “Đừng làm theo đời nầy, nhưng hãy biến hóa bởi sự đổi mới của tâm thần mình, để thử cho biết ý muốn tốt lành, đẹp lòng và trọn vẹn của Đức Chúa Trời là thể nào.” Từ “tâm thần” trong câu này chính là nous (τῷ νοΐ). Vậy, “sự đổi mới của tâm thần” (τῇ ἀνακαινώσει τοῦ νοὸς) chính là chìa khóa của đời sống Cơ Đốc – một tâm trí được biến đổi, đổi mới để có thể nhận biết và làm theo ý Chúa.

Kinh Thánh vạch ra một ranh giới rõ rệt giữa sự hiểu biết (noetic) đến từ Đức Chúa Trời và sự khôn ngoan của thế gian. Sự hiểu biết thuộc linh không phải là kết quả của nghiên cứu triết học hay khai mở tâm thức theo nghĩa phổ quát, mà là ân tứ được ban cho bởi Đức Thánh Linh.

1. Tâm Trí Xác Thịt và Tâm Trí Thuộc Linh: Trong 1 Cô-rinh-tô 2, Phao-lô giải thích sự khác biệt căn bản. Người “có tánh xác thịt” không thể nhận lãnh những điều thuộc về Thánh Linh, “vì người đó coi sự ấy như là sự dồ dại, và không có thể hiểu được, vì phải xem xét cách thiêng liêng” (câu 14). Từ “hiểu” ở đây là ginōskō (γινώσκω), nhưng bối cảnh cho thấy chính nous (tâm trí) của người chưa được tái sinh đã bị tối tăm và không có khả năng tiếp nhận lẽ thật thuộc linh (Ê-phê-sô 4:17-18).

2. Nguồn Gốc của Sự Hiểu Biết Chân Thật: Sự hiểu biết thuộc linh (noetic đích thực) bắt nguồn từ sự kính sợ Đức Giê-hô-va (Châm Ngôn 1:7). Nó được khải thị qua Đức Thánh Linh: “Vả, chúng ta chẳng đã nhận lấy thần thế gian, nhưng đã nhận lấy Thánh Linh từ Đức Chúa Trời đến, hầu cho chúng ta được hiểu biết những ơn mà chúng ta nhận lãnh bởi Đức Chúa Trời” (1 Cô-rinh-tô 2:12). Thánh Linh là Đấng dạy dỗ và dẫn chúng ta vào mọi lẽ thật (Giăng 16:13).

Giải nghĩa từ Hy Lạp: Trong Cô-lô-se 1:9, Phao-lô cầu nguyện cho các tín hữu được “đầy ơn về sự hiểu biết ý muốn Chúa”. “Sự hiểu biết” ở đây là epignōsis (ἐπίγνωσις), một từ ghép mang nghĩa “sự nhận biết đầy đủ, thông hiểu chính xác”. Đây là một dạng thức cao hơn của sự hiểu biết (gnōsis), chỉ sự nhận thức thâm sâu, có tính cá nhân và thực tiễn về Chúa và ý muốn Ngài. Đây chính là đỉnh cao của nhận thức noetic thuộc linh.

Satan hiểu rõ tầm quan trọng của nous. Chiến lược của hắn từ ban đầu là tấn công vào sự nhận thức của con người về Đức Chúa Trời và lời Ngài. Trong vườn Ê-đen, hắn đặt nghi ngờ vào lời phán của Chúa (“Há Đức Chúa Trời có phán dặn các ngươi...?”) và thay thế bằng một “sự hiểu biết” giả mạo (Sáng Thế Ký 3:1,5).

Phao-lô cảnh báo về trận chiến này trong 2 Cô-rinh-tô 10:4-5: “Vì khí giới mà chúng tôi dùng để chiến tranh là không phải thuộc về xác thịt đâu, bèn là bởi quyền năng của Đức Chúa Trời, có sức mạnh để đạp đổ các đồn lũy... và mọi sự cao tự nổi lên nghịch cùng sự hiểu biết Đức Chúa Trời, và bắt hết các ý tưởng làm tôi vâng phục Đấng Christ.” “Sự hiểu biết” ở câu 5 là gnōsis (γνῶσις), và “các ý tưởng” là noēma (νόημα), có liên hệ mật thiết với nous. Đây chính là một cuộc chiến noetic: phá hủy những thành lũy của tư tưởng kiêu ngạo, triết lý sai lầm, và bắt mọi suy nghĩ (noēma) phải thuận phục Đấng Christ.

Đối với Cơ Đốc nhân, trung tâm của mọi nhận thức thuộc linh không phải là một kỹ thuật hay một trạng thái tâm thức, mà là một Person – Chúa Giê-xu Christ. Cô-lô-se 2:2-3 tuyên bố: “Hầu cho lòng chúng nó được yên ủi... để được đầy ơn của sự hiểu biết, mà hiểu biết sự mầu nhiệm của Đức Chúa Trời, tức là Đấng Christ, trong Ngài đã giấu kín mọi sự quí báu về khôn ngoan thông sáng.”

Trong Ngài, “mọi sự quí báu về khôn ngoan thông sáng” đều được chứa đựng. Sứ đồ Phao-lô cũng nói về “tâm trí của Đấng Christ” (1 Cô-rinh-tô 2:16). Vậy, sự đổi mới tâm trí (Rô-ma 12:2) thực chất là quá trình chúng ta được uốn nắn để có cùng cách suy nghĩ, cách nhìn nhận như Chúa Giê-xu. Điều này không đến qua thiền định tách rời khỏi Ngài, mà qua sự thông công, học hỏi Lời Ngài và vâng lời.

Dưới đây là những phương cách thực tế để phát triển một đời sống “noetic” đúng nghĩa Kinh Thánh:

1. Đổi Mới Tâm Trí Bằng Lời Chúa (Lời Sống): Lời Đức Chúa Trời là công cụ chính để biến đổi nous. “Cả Kinh Thánh đều là bởi Đức Chúa Trời soi dẫn, có ích cho sự dạy dỗ, bẻ trách, sửa trị, dạy người trong sự công bình” (2 Ti-mô-thê 3:16). Việc đọc, suy ngẫm, học thuộc và nghiên cứu Kinh Thánh không đơn thuần là tích lũy thông tin, mà là để “tâm thần” chúng ta được tắm gội, uốn nắn bởi chân lý.

2. Cầu Nguyện Với Sự Cảm Tạ Và Trình Bày Mọi Suy Nghĩ: Phi-líp 4:6-7 dạy: “Chớ lo phiền chi hết, nhưng trong mọi sự hãy dùng lời cầu nguyện, nài xin, và sự tạ ơn mà trình các sự cầu xin của mình cho Đức Chúa Trời. Sự bình an của Đức Chúa Trời vượt quá mọi sự hiểu biết, sẽ giữ gìn lòng và ý tưởng anh em trong Đức Chúa Jêsus Christ.” “Ý tưởng” ở đây lại là noēma. Khi chúng ta trình mọi suy nghĩ, lo lắng lên Chúa, sự bình an siêu việt trên mọi trí hiểu (nous) sẽ bảo vệ tâm trí chúng ta.

3. Làm Đầy Tâm Trí Với Những Điều Chân Thật, Đáng Tôn Trọng Và Công Bình: Phi-líp 4:8 liệt kê những điều mà Cơ Đốc nhân nên suy ngẫm. Đây là chế độ dinh dưỡng cho tâm trí. Chúng ta cần chủ động kiểm soát những gì mình nghe, xem, đọc, và suy nghĩ, để bảo vệ “cửa ngõ” của tâm trí.

4. Sống Trong Sự Vâng Phục Và Thực Hành Lời Chúa: Nhận thức thuộc linh không tách rời khỏi sự vâng lời. Chúa Giê-xu phán: “Nếu ai khứng làm theo ý muốn của Đức Chúa Trời, thì sẽ biết đạo giáo ta có phải là bởi Đức Chúa Trời, hay là ta nói theo ý ta” (Giăng 7:17). Sự vâng phục mở ra một tầm hiểu biết sâu sắc hơn.

5. Sống Trong Mối Liên Hiệp Với Hội Thánh: Sự hiểu biết thuộc linh cũng được hình thành trong cộng đồng đức tin. Sự dạy dỗ, khuyên bảo, và gương sống của những anh chị em trưởng thành trong Chúa giúp điều chỉnh và phát triển nhận thức của chúng ta (Châm Ngôn 27:17).

“Khoa học Noetic” theo Kinh Thánh không phải là việc khám phá những quyền năng tiềm ẩn của tâm trí con người, mà là sự đầu phục và đổi mới tâm trí (nous) dưới quyền tể trị của Đấng Christ và Lời Ngài. Nó nhận biết rằng tâm trí con người đã bị hư hoại bởi tội lỗi và cần được cứu chuộc, tái tạo bởi quyền năng của Phúc Âm.

Cuối cùng, mục đích của một tâm trí được đổi mới là để thờ phượng và phục vụ Chúa. Đó là thực hiện điều răn trọng nhất: “Ngươi phải hết lòng, hết linh hồn, hết sức, hết trí mà kính mến Chúa là Đức Chúa Trời ngươi” (Lu-ca 10:27). “Hết trí” chính là dâng toàn bộ nous của chúng ta lên cho Ngài. Khi tâm trí chúng ta hướng về Ngài, được Lời Ngài uốn nắn và được Thánh Linh dẫn dắt, chúng ta sẽ kinh nghiệm sự tự do thật sự, bình an sâu sắc và khả năng nhận biết ý muốn tốt lành, đẹp lòng và trọn vẹn của Đức Chúa Trời (Rô-ma 12:2).

Ước mong mỗi chúng ta, với tư cách là những người đã được cứu chuộc, sẽ không ngừng tìm kiếm sự đổi mới tâm trí mỗi ngày, để trong mọi suy nghĩ, chúng ta ngày càng giống như Đấng Christ – nguồn mạch của mọi sự hiểu biết và khôn ngoan thật.