Phong trào Đặc Sủng
Trong hành trình đức tin của Cơ Đốc giáo, sự hiện diện và hoạt động của Đức Thánh Linh luôn là một chủ đề sống động và đôi khi gây tranh luận. Một trong những phong trào đáng chú ý trong thế kỷ 20 và 21, nhấn mạnh đến sự hành động hiện đại của các ân tứ siêu nhiên của Đức Thánh Linh, chính là Phong trào Đặc Sủng. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu tìm hiểu thần học, cơ sở Kinh Thánh, lịch sử, đặc điểm và ứng dụng thực tiễn của phong trào này trong đời sống Hội Thánh Tin Lành.
Phong trào Đặc Sủng (Charismatic Movement, còn được biết đến với tên gọi Phong trào Ân tứ) là một phong trào canh tân thuộc linh bên trong các giáo phái Cơ Đốc giáo chính thống, nhấn mạnh và tìm kiếm sự kinh nghiệm cá nhân về các ân tứ (đặc sủng) của Đức Thánh Linh (charismata trong tiếng Hy Lạp) như được mô tả trong Tân Ước, đặc biệt là trong thư 1 Cô-rinh-tô 12-14, Rô-ma 12, và Ê-phê-sô 4.
Từ “đặc sủng” xuất phát từ nguyên gốc Hy Lạp charisma (χάρισμα), số nhiều là charismata. Từ này được cấu thành từ gốc charis (χάρις) có nghĩa là “ân điển”, và hậu tố -ma chỉ kết quả. Vậy, charisma có thể hiểu là “món quà của ân điển”, “ân tứ được ban cho bởi ân sủng”. Điều này nhấn mạnh bản chất nhưng-không và chủ quyền của Đức Chúa Trời trong việc ban phát các ân tứ này, không dựa trên công đức của con người (Rô-ma 12:6, Ê-phê-sô 4:7).
Nền tảng của Phong trào Đặc Sủng nằm ở sự giải kinh về sự hiện diện liên tục và hoạt động của các ân tứ thuộc linh trong thời đại Hội Thánh. Các phân đoạn then chốt bao gồm:
1. Sự Tuôn Đổ Đầu Tiên và Các Dấu Kèm Theo (Công vụ 2): Trong ngày Lễ Ngũ Tuần, Đức Thánh Linh giáng xuống với những dấu hiệu có thể nhìn thấy và nghe thấy: “tiếng gió ào ào”, “lưỡi bằng lửa”, và việc các môn đồ “nói các thứ tiếng khác” (Công vụ 2:1-4). Phêrơ giải thích đây là sự ứng nghiệm lời tiên tri của Giô-ên về việc Đức Chúa Trời đổ Thánh Linh Ngài trên mọi xác thịt, khiến cho con trai, con gái nói tiên tri, người trẻ thấy điềm lạ (Công vụ 2:16-18). Phong trào Đặc Sủng tin rằng những biểu hiện này không chỉ giới hạn ở thế kỷ đầu tiên mà tiếp tục cho đến ngày nay.
2. Các Ân Tứ Đa Dạng Của Thánh Linh (1 Cô-rinh-tô 12:4-11): Sứ đồ Phao-lô liệt kê một cách rõ ràng:
“Vả, có các sự ban cho khác nhau, nhưng chỉ có một Đức Thánh Linh. Có các chức vụ khác nhau, nhưng chỉ có một Chúa. Có các việc làm khác nhau, nhưng chỉ có một Đức Chúa Trời, là Đấng làm mọi việc trong mọi người. Đức Thánh Linh tỏ bày ra trong mỗi một người, cho ai nấy đều được sự ích chung. Vả, người nầy nhờ Đức Thánh Linh, được lời nói khôn ngoan; kẻ kia nhờ một Đức Thánh Linh ấy, cũng được lời nói có tri thức. Bởi một Đức Thánh Linh, cho người nầy được đức tin; cũng bởi một Đức Thánh Linh ấy, cho kẻ kia được ơn chữa tật bịnh; người thì được làm phép lạ; kẻ thì được nói tiên tri; người thì được phân biệt các thần; kẻ thì được nói nhiều thứ tiếng khác nhau, người thì được thông giải các thứ tiếng ấy. Mọi điều đó là công việc của cùng một Đức Thánh Linh mà thôi, theo ý Ngài muốn, phân phát sự ban cho riêng cho mỗi người.” (1 Cô-rinh-tô 12:4-11)
Đoạn Kinh Thánh này là nền tảng cho niềm tin rằng các ân tứ siêu nhiên—bao gồm nói tiếng lạ (glossolalia), tiên tri, chữa bệnh, làm phép lạ—vẫn đang được Đức Thánh Linh ban cho Hội Thánh ngày nay “cho ai nấy đều được sự ích chung”.
3. Sự Quan Trọng Của Tình Yêu Thương và Trật Tự (1 Cô-rinh-tô 13-14): Phao-lô đặt các ân tứ vào khuôn khổ cao trọng hơn là tình yêu thương (agapē) và nhấn mạnh mọi sự phải được làm cách “phải phép và theo thứ tự” (1 Cô-rinh-tô 14:40). Điều này hướng dẫn phong trào (ít nhất là về mặt lý thuyết) tránh sự hỗn loạn và đảm bảo mọi sự đều để gây dựng Hội Thánh.
Phong trào Đặc Sủng hiện đại thường được cho là khởi phát vào đầu thế kỷ 20 với Phong trào Ngũ Tuần (Pentecostalism) (bắt đầu từ những sự kiện trên phố Azusa, Los Angeles năm 1906). Tuy nhiên, Phong trào Đặc Sủng thường được dùng để chỉ làn sóng canh tân thứ hai, bắt đầu từ cuối thập niên 1950, đầu 1960, lan rộng vào các giáo phái truyền thống chính lưu (Mainline Protestant) như Giám Lý, Luther, Trưởng Lão, và thậm chí cả Giáo hội Công giáo La Mã (với Đặc Sủng Công Giáo). Điểm khác biệt chính với Phong trào Ngũ Tuần cổ điển là Phong trào Đặc Sủng không đòi hỏi việc “nói tiếng lạ” như một bằng chứng tất yếu của Báp-têm bằng Đức Thánh Linh, và họ chọn ở lại trong các giáo phái truyền thống của mình để canh tân từ bên trong.
Đến cuối thế kỷ 20, làn sóng thứ ba xuất hiện, thường được gọi là “Phong trào Quyền Năng” (Third Wave) hoặc “Neo-Charismatic”, nhấn mạnh hơn nữa đến sự biểu hiện của các ân tứ trong môi trường truyền giáo và thờ phượng đương đại, thường với một cấu trúc ít chính thức hơn.
1. Báp-têm bằng/trong Đức Thánh Linh: Phong trào tin vào một kinh nghiệm riêng biệt hoặc tiếp theo sau sự tái sinh, thường được gọi là “Báp-têm bằng Đức Thánh Linh” (dựa trên Công vụ 1:5, 8). Kinh nghiệm này được xem là để ban quyền năng cho chứng nhân và làm sống động các ân tứ thuộc linh. Dấu hiệu ban đầu thường là nói tiếng lạ, nhưng không phải luôn luôn.
2. Các Ân Tứ Của Thánh Linh (Charismata): Phong trào chú trọng thực hành tất cả chín ân tứ được liệt kê trong 1 Cô-rinh-tô 12:8-10, đặc biệt là những ân tứ “kỳ diệu” (sign gifts) như nói tiếng lạ, thông giải tiếng lạ, tiên tri, chữa bệnh, và làm phép lạ.
3. Sự Thờ Phượng Cảm Xúc và Tự Phát: Các buổi nhóm thường có không khí sống động, với âm nhạc đương đại, cầu nguyện tự phát, giơ tay, và chỗ cho sự bày tỏ của các ân tứ. Lời cầu nguyện chữa bệnh thường diễn ra công khai.
4. Nhấn Mạnh Kinh Nghiệm Cá Nhân với Đức Chúa Trời: Bên cạnh chân lý khách quan của Kinh Thánh, phong trào coi trọng sự dẫn dắt chủ quan, tiếng nói bên trong, và những “linh cảm” từ Đức Thánh Linh trong đời sống hằng ngày.
Trong khi mang lại sự sống động và nhấn mạnh đến quyền năng của Đức Thánh Linh, phong trào cũng đối mặt với những lời chỉ trích và thách thức nội tại:
1. Nguy cơ đề cao kinh nghiệm hơn Lời Chúa: Khi cảm xúc và kinh nghiệm cá nhân trở thành thước đo chính, có nguy cơ Lời Chúa bị xem nhẹ hoặc được giải nghĩa theo trải nghiệm chủ quan. Tiêu chuẩn tối cao phải luôn là “Kinh Thánh phán” (Mathiơ 4:4, 7, 10).
2. Sự lạm dụng và giả mạo: Lịch sử ghi nhận không ít trường hợp các “đấng tiên tri” giả, sự thổi phồng các phép lạ, hoặc việc vận dụng ân tứ vì mục đích tư lợi, gây vấp phạm (2 Phi-e-rơ 2:1-3).
3. Sự thiếu trật tự: Trái với lời dạy của Phao-lô, một số nhóm có thể rơi vào tình trạng hỗn loạn khi mọi người cùng nói tiếng lạ hoặc nói tiên tri mà không có sự thông giải hay phân định (1 Cô-rinh-tô 14:27-33).
4. Chủ nghĩa độc tôn thuộc linh: Có khuynh hướng cho rằng những Cơ Đốc nhân không có kinh nghiệm “báp-têm bằng Thánh Linh” với các dấu hiệu đi kèm là thiếu kinh nghiệm hoặc kém thuộc linh, điều này có thể gây chia rẽ trong Thân Thể Đấng Christ.
Dù có nhiều quan điểm khác nhau về Phong trào Đặc Sủng, mọi Cơ Đốc nhân Tin Lành đều có thể rút ra những bài học thiết thực và căn bản từ sự nhấn mạnh của phong trào này:
1. Khao Khát Và Tìm Kiếm Các Ân Tứ: Thay vì sợ hãi hoặc thờ ơ, chúng ta nên có thái độ tích cực như lời Phao-lô khuyên: “Hãy ham thích các ân tứ tốt nhất” (1 Cô-rinh-tô 12:31) và “Hãy nôn nả tìm kiếm các ân tứ thuộc linh” (1 Cô-rinh-tô 14:1). Điều này bắt đầu bằng lời cầu nguyện chân thành, xin Chúa ban ân tứ để phục vụ và gây dựàng Hội Thánh.
2. Sử Dụng Ân Tứ Để Gây Dựng: Mục đích tối thượng của mọi ân tứ là “được sự ích chung” (1 Cô-rinh-tô 12:7) và “để gây dựàng Hội thánh” (1 Cô-rinh-tô 14:12). Dù ân tứ của bạn là giảng dạy, phục vụ thực tế, khích lệ hay bất kỳ ân tứ nào, hãy dùng nó với động cơ yêu thương (1 Cô-rinh-tô 13) và để tôn vinh Chúa (1 Phi-e-rơ 4:10-11).
3. Sống Đời Sống Nhạy Bén Với Thánh Linh: Điều này không chỉ về các ân tứ kỳ diệu, mà còn là sự nhận biết sự dẫn dắt hàng ngày của Đức Thánh Linh qua lương tâm được tái tạo, qua Lời Chúa và sự khôn ngoan Ngài ban. “Hãy bước đi theo Thánh Linh” (Ga-la-ti 5:16) và “Chớ dập tắt Thánh Linh” (1 Tê-sa-lô-ni-ca 5:19).
4. Thực Hành Sự Phân Biệt (Thử Các Thần): Mọi sự bày tỏ được cho là từ Đức Thánh Linh đều phải được “phân biệt” (1 Cô-rinh-tô 12:10) dưới ánh sáng của Kinh Thánh. “Hỡi kẻ rất yêu dấu, chớ tin cậy mọi thần, nhưng hãy thử cho biết các thần có phải đến bởi Đức Chúa Trời chăng” (1 Giăng 4:1). Tiêu chuẩn tối cao là sự tôn cao Chúa Giê-xu Christ (1 Cô-rinh-tô 12:3).
5. Giữ Sự Cân Bằng Và Hiệp Nhất: Trong khi tìm kiếm các biểu hiện của Thánh Linh, chúng ta không được đánh mất sự hiệp một trong Thân Thể Đấng Christ. “Hãy chịu lấy nhau trong sự yêu thương, dùng dây hòa bình mà giữ gìn sự hiệp một của Thánh Linh” (Ê-phê-sô 4:2-3). Sự đa dạng của các ân tứ và kinh nghiệm không được phá vỡ sự hiệp một dựa trên đức tin nơi Chúa Giê-xu.
Phong trào Đặc Sủng, với tất cả những đóng góp và thách thức của nó, đã nhắc nhở toàn thể Hội Thánh về một chân lý quan trọng: Đức Chúa Trời chúng ta là Đấng hằng sống và đang hành động. Ngài không chỉ là một giáo lý trong sách vở mà là Đấng muốn có mối tương giao sống động, biến đổi và ban quyền năng cho con cái Ngài. Lời mời gọi cho mỗi Cơ Đốc nhân không phải là cuốn theo một phong trào nào, mà là tìm kiếm chính Đức Chúa Trời cách trọn vẹn—trong chân lý khách quan của Kinh Thánh và trong sự hiện diện đầy năng quyền của Thánh Linh.
Hãy sống với tấm lòng rộng mở đối với mọi điều Đức Chúa Trời muốn làm, nhưng luôn đặt mình dưới sự dạy dỗ không thể sai lầm của Lời Ngài. Hãy khao khát các ân tứ, nhưng hơn hết, hãy khao khát chính Đấng ban ân tứ. Cuối cùng, mọi sự phải quy về Chúa Giê-xu Christ, Đấng là “trung tâm điểm của sự cứu rỗi”, và làm vinh hiển Cha trên trời (Giăng 16:14).