Giáo Hội Chính Thống Syria
Trong hành trình tìm hiểu về lịch sử Hội Thánh phổ thông (Cơ-đốc-nhân đại đồng), chúng ta không thể bỏ qua một cộng đồng đức tin có lịch sử lâu đời và đầy gian truân: Giáo hội Chính thống Syria. Là một nhánh quan trọng của Cơ Đốc giáo Đông phương, giáo hội này mang trong mình di sản phong phú về ngôn ngữ, văn hóa và thần học, gắn liền với vùng đất mà chính Chúa Giê-xu và các sứ đồ đã bước đi. Bài viết này sẽ khám phá Giáo hội Chính thống Syria dưới góc nhìn của một nhà nghiên cứu Kinh Thánh Tin Lành, nhằm hiểu rõ hơn về lịch sử Hội Thánh, đồng thời rút ra những bài học thuộc linh quý báu cho đời sống đức tin cá nhân của mỗi chúng ta.
Nguồn Gốc Lịch Sử và Kinh Thánh: Từ Anti-ốt Đến Thế Giới
Nguồn gốc của Giáo hội Chính thống Syria có thể được truy nguyên trực tiếp về thành An-ti-ốt, một trung tâm then chốt trong sách Công vụ. Chính tại đây, các tín hữu được gọi là "Cơ-đốc-nhân" lần đầu tiên (Công vụ 11:26). Anti-ốt cũng là nơi Hội Thánh đầu tiên cử Phao-lô và Ba-na-ba đi truyền giáo (Công vụ 13:1-3). Theo truyền thống, chính Sứ đồ Phi-e-rơ là giám mục đầu tiên của Anti-ốt trước khi đến La Mã (Galati 2:11). Điều này đặt nền tảng cho niềm tự hào về nguồn gốc tông đồ (apostolic succession) của giáo hội này.
Ngôn ngữ phụng vụ và thần học chính của họ là tiếng Syriac, một phương ngữ của tiếng A-ram (Aramaic) – chính là ngôn ngữ mẹ đẻ của Chúa Giê-xu và được sử dụng rộng rãi tại vùng Lưỡng Hà, Syria và vùng Lưỡng Hà. Bản Kinh Thánh Syriac tiêu chuẩn, Peshitta (có nghĩa là "giản dị" hoặc "thẳng thắn"), là một trong những bản dịch Kinh Thánh cổ xưa và quan trọng nhất, được hoàn thiện vào thế kỷ thứ 5. Việc nghiên cứu bản Peshitta đôi khi cung cấp những hiểu biết sâu sắc về văn bản gốc.
Bản Sắc Thần Học: Những Cuộc Tranh Luận Công Đồng và Sự Độc Lập
Lịch sử của Giáo hội Chính thống Syria bị định hình sâu sắc bởi các cuộc tranh luận thần học về bản tính của Đấng Christ (Christology) trong thế kỷ thứ 5. Tại Công đồng Chalcedon năm 451, công đồng này tuyên bố đức tin vào Chúa Giê-xu Christ có một ngôi vị (person) trong hai bản tính (nature) – thần tính và nhân tính – "không lẫn lộn, không thay đổi, không phân chia, không tách rời".
Tuy nhiên, nhiều Hội Thánh ở phương Đông, bao gồm Hội Thánh Syria, cho rằng công thức này có vẻ làm mờ đi sự hiệp nhất trọn vẹn của thần tính và nhân tính trong Đấng Christ. Họ ủng hộ thần học của Cirillô thành Alexandria và nhấn mạnh công thức "một bản tính nhập thể của Ngôi Lời Thiên Chúa" (miaphysitism). Cần phân biệt rõ ràng với giáo lý monophysitism (một bản tính) bị lên án, vốn cho rằng nhân tính của Chúa bị hòa tan vào thần tính. Thần học miaphysite nhấn mạnh sự hiệp nhất không thể phân chia. Sự bất đồng này dẫn đến việc họ tách khỏi sự hiệp thông với Hội Thánh ở Constantinopolis và Roma, hình thành nên cộng đồng riêng biệt, thường được gọi là "Không Công đồng Chalcedon" (Non-Chalcedonian) hoặc "Cựu Đông Phương" (Oriental Orthodox).
Lưu ý quan trọng từ góc nhìn Tin Lành: Là những tín hữu Tin Lành, chúng ta tôn trọng các cuộc tranh luận lịch sử nhưng giữ lập trường rằng Kinh Thánh là thẩm quyền tối cao duy nhất (Sola Scriptura). Kinh Thánh trình bày về Chúa Giê-xu cách trọn vẹn: Ngài vừa là Đức Chúa Trời trọn vẹn (Giăng 1:1, 14; Rô-ma 9:5), vừa là con người trọn vẹn (Phi-líp 2:7; Hê-bơ-rơ 2:17). Sự nhấn mạnh của chúng ta là vào con người và công việc cứu chuộc của Đấng Christ, Đấng đã chết thay cho tội lỗi chúng ta và sống lại (1 Cô-rinh-tô 15:3-4). Các tín điều phức tạp, dù quan trọng trong lịch sử, không được thay thế cho mối quan hệ cá nhân với Chúa Cứu Thế Giê-xu qua đức tin.
Đời Sống Phụng Vụ và Truyền Thống
Đời sống của Giáo hội Chính thống Syria xoay quanh phụng vụ thánh, đặc biệt là Thánh lễ (Qurbono Qadisho – "Lễ Hiến Tế Thánh"), sử dụng nghi thức Syriac của Thánh James. Ngôn ngữ Syriac được bảo tồn như một ngôn ngữ thánh. Họ có hệ thống giáo phẩm gồm Giám mục, Linh mục và Phó tế. Đời sống tu viện, đặc biệt dưới ảnh hưởng của các thánh như Ephrem người Syria (một phó tế và là nhà thần học thi ca vĩ đại), đóng vai trò trung tâm trong việc hình thành linh đạo và thần học.
Giáo hội này đã sản sinh ra nhiều nhà thần học, sử gia và nhà thơ lỗi lạc, đóng góp to lớn cho di sản Cơ Đốc giáo toàn cầu. Họ cũng là một cộng đồng đức tin kiên cường, trải qua nhiều thế kỷ bị bách hại dưới các đế chế khác nhau, nhưng vẫn giữ vững đức tin và bản sắc của mình.
Bài Học Ứng Dụng Cho Cơ Đốc Nhân Tin Lành Ngày Nay
Việc nghiên cứu về Giáo hội Chính thống Syria không chỉ là tìm hiểu lịch sử, mà còn mang lại những bài học thực tiễn cho hành trình đức tin của chúng ta:
1. Trân Trọng Nguồn Gốc và Lịch Sử Hội Thánh: Lịch sử Hội Thánh là lịch sử của những con người được Chúa kêu gọi, dù không hoàn hảo. Hiểu về các Hội Thánh khác giúp chúng ta khiêm nhường, thấy được bức tranh rộng lớn hơn của Thân Thể Đấng Christ và trân trọng sự hiệp nhất thiêng liêng trong sự đa dạng (Ê-phê-sô 4:4-6). Nó cũng nhắc nhở chúng ta về giá trị của việc bảo tồn và truyền lại chân lý cho thế hệ sau (2 Ti-mô-thê 2:2).
2. Kiên Định Giữa Nghịch Cảnh: Giáo hội Chính thống Syria tồn tại qua nhiều thế kỷ thử thách. Điều này nhắc nhở chúng ta về lời hứa của Chúa Giê-xu: "Ta sẽ lập Hội thánh Ta trên đá nầy, các cửa âm phủ chẳng thắng được hội đó" (Ma-thi-ơ 16:18). Dù hoàn cảnh nào, Hội Thánh thật của Chúa vẫn đứng vững. Cá nhân chúng ta cũng được kêu gọi giữ vững đức tin giữa thử thách (Gia-cơ 1:12).
3. Tập Trung Vào Điều Cốt Lõi – Chúa Giê-xu Christ: Mọi tranh luận thần học, cuối cùng, phải quy về Chúa Giê-xu và Phúc Âm của Ngài. Thay vì sa vào những tranh cãi phức tạp, chúng ta được kêu gọi rao giảng "Đấng Christ bị đóng đinh trên cây thập tự" (1 Cô-rinh-tô 1:23) và "giảng về sự cứu chuộc" (Ê-phê-sô 1:7). Điều cốt lõi là mối tương giao cá nhân với Ngài.
4. Vai Trò Của Văn Hóa Và Ngôn Ngữ Trong Sự Thờ Phượng: Việc Giáo hội Chính thống Syria trung thành với tiếng Syriac cho thấy văn hóa và ngôn ngữ có thể là phương tiện mạnh mẽ để diễn đạt đức tin. Điều này khích lệ chúng ta sử dụng ngôn ngữ, văn hóa địa phương cách sáng tạo và phù hợp để rao truyền Phúc Âm, miễn là trung tín với Lời Chúa.
5. Cầu Nguyện Cho Sự Hiệp Một Của Thân Thể Đấng Christ: Nhìn vào sự chia rẽ trong lịch sử, chúng ta càng thêm khao khát cho sự hiệp một mà Chúa Giê-xu cầu nguyện trong Giăng 17:20-21. Chúng ta cầu nguyện cho tất cả những ai thật lòng tin nhận Chúa Giê-xu, dù thuộc truyền thống nào, đều được nhận biết và gây dựng lẫn nhau trong tình yêu thương.
Kết Luận
Giáo hội Chính thống Syria là một nhân chứng sống động và đầy nghị lực cho đức tin Cơ Đốc qua các thời đại. Là những tín hữu Tin Lành, chúng ta học được từ họ sự trung thành với di sản, lòng can đảm trong nghịch cảnh và sự tận hiến cho Chúa. Trọng tâm cuối cùng của chúng ta không phải là một truyền thống giáo hội cụ thể, mà là chính Chúa Giê-xu Christ, Đấng là đường đi, lẽ thật, và sự sống (Giăng 14:6).
Hãy để việc tìm hiểu này củng cố đức tin của chúng ta vào Chúa, Đấng đang tiếp tục xây dựng Hội Thánh Ngài. Đồng thời, nó thôi thúc chúng ta sống và chia sẻ Phúc Âm giản dị nhưng quyền năng của ân điển qua đức tin nơi Chúa Giê-xu, là nền tảng vững chắc cho mọi thế hệ.
"Vả, chẳng có sự cứu rỗi trong đấng nào khác; vì ở dưới trời, chẳng có danh nào khác ban cho loài người, để chúng ta phải nhờ đó mà được cứu." (Công vụ 4:12)