Giăng Kim Khẩu
Trong hành trình tìm hiểu lịch sử Hội Thánh và sự phát triển của tư tưởng Cơ Đốc, chúng ta gặp gỡ những nhân vật nổi bật, những “người khổng lồ” trong đức tin mà di sản thuộc linh của họ vẫn còn nguyên giá trị. Một trong những nhân vật như vậy là Giăng Kim Khẩu. Là một nhà nghiên cứu Kinh Thánh Tin Lành, chúng ta nhìn nhận và học hỏi từ các giáo phụ dưới lăng kính của “Sola Scriptura” (Duy Kinh Thánh), xem xét đời sống và lời dạy của họ dưới ánh sáng của Lời Chúa không hề thay đổi. Bài viết này sẽ khảo cứu về cuộc đời, thần học, và những bài học thực tiễn từ Giăng Kim Khẩu, một người được biết đến với tài hùng biện và lòng yêu mến Kinh Thánh sâu sắc.
Giăng Kim Khẩu (John Chrysostom, khoảng 349 – 407 SCN) tên thật là Giăng (Ioannes). Danh hiệu “Chrysostom” trong tiếng Hy Lạp (Χρυσόστομος) có nghĩa là “Kim Khẩu” (Miệng Vàng), được hậu thế đặt cho ông do tài hùng biện xuất chúng và khả năng giảng giải Lời Chúa cách sống động, thuyết phục.
Ông sinh tại An-ti-ốt (Antioch), một trung tâm văn hóa và thần học quan trọng của đế chế La Mã lúc bấy giờ. Sau khi cha mất sớm, ông được mẹ là Anthusa, một phụ nữ Cơ Đốc ngoan đạo, nuôi dạy chu đáo. Ông được đào tạo bài bản về hùng biện dưới sự dạy dỗ của Libanius, một nhà hùng biện nổi tiếng theo tôn giáo đa thần. Tuy nhiên, sau một thời gian hành nghề luật, Giăng đã cảm thấy chán nản và tìm kiếm ý nghĩa sâu xa hơn. Ông quyết định từ bỏ sự nghiệp trần thế để theo đuổi đời sống tu trì và nghiên cứu Kinh Thánh.
Năm 386, ông được phong làm chấp sự, rồi linh mục tại An-ti-ốt. Trong 12 năm tại đây, danh tiếng của ông như một nhà giảng luận vĩ đại được khẳng định. Những bài giảng của ông về sách Sáng Thế Ký, các Thi Thiên, và đặc biệt là các thư tín của Phao-lô, đã thu hút đông đảo người nghe. Năm 398, dù miễn cưỡng, ông được đưa lên làm Giám mục tại Cô-tanh-ti-nốp (Constantinople), kinh đô của đế chế Đông La Mã. Tại đây, lòng nhiệt thành cải cách, sự khắc khổ và lời giảng dạy thẳng thắn phê phán thói xa hoa của giới quý tộc và ngay cả hoàng gia đã khiến ông vướng vào nhiều tranh cãi và mưu đồ chính trị. Cuối cùng, ông hai lần bị lưu đày và qua đời trong cảnh khổ sai trên đường lưu đày lần thứ hai vào ngày 14 tháng 9 năm 407.
Di sản lớn nhất của Giăng Kim Khẩu nằm ở những tác phẩm giảng luận đồ sộ của ông. Phương pháp của ông có thể được tóm tắt qua một số điểm chính, mà chúng ta ngày nay vẫn có thể học hỏi:
1. Chú Trọng Giải Nghĩa Theo Văn Mạch (Literal-Historical Interpretation): Trong bối cảnh nhiều trường phái giải kinh bí truyền (allegorical) thịnh hành tại Alexandria, Giăng Kim Khẩu, chịu ảnh hưởng từ trường phái An-ti-ốt, thiên về việc giải nghĩa trực tiếp, theo văn mạch lịch sử và văn phạm. Ông tìm hiểu ý nghĩa nguyên thủy mà tác giả muốn truyền đạt. Chẳng hạn, trong các bài giảng về sách Sáng Thế Ký, ông thường nhấn mạnh vào tính lịch sử của câu chuyện sáng tạo và sự sa ngã.
2. Ứng Dụo Thực Tiễn Và Đạo Đức (Practical & Moral Application): Đây là điểm nổi bật nhất trong các bài giảng của ông. Ông không chỉ giải thích văn bản, mà luôn hướng đến việc áp dụng vào đời sống đạo đức của tín hữu. Ông thường quy chiếu Kinh Thánh để kêu gọi lòng thương xót người nghèo, sự công bằng xã hội, đời sống gia đình hòa thuận và sự trong sạch cá nhân. Ông tin rằng Lời Chúa phải biến đổi hành vi.
3. Tập Trung Vào Đức Tin Cá Nhân Và Ân Điển: Dù không có một hệ thống thần học được hệ thống hóa như các nhà cải cách sau này, các bài giảng của Giăng Kim Khẩu tràn ngập lời giảng về ân điển của Đức Chúa Trời, sự ăn năn và đức tin cá nhân nơi Chúa Cứu Thế Giê-xu. Ông thường trích dẫn các câu Kinh Thánh như:
“Vì người ta tin bởi trong lòng mà được sự công bình, và bởi miệng làm chứng mà được sự cứu rỗi” (Rô-ma 10:10).
4. Tôn Kính Nhưng Phân Biệt Rõ Kinh Thánh: Giăng Kim Khẩu tôn trọng các truyền thống nhưng luôn đặt Kinh Thánh lên trên hết. Một câu nói nổi tiếng của ông phản ánh tinh thần này: “Tôi không tin vào một giáo phụ nếu không thấy lời dạy của vị ấy phù hợp với Kinh Thánh.” Đây là một nguyên tắc mà mọi Cơ Đốc nhân, đặc biệt là trong truyền thống Tin Lành, cần ghi nhớ.
Chúng ta có thể điểm qua một số chủ đề giảng dạy nổi bật của Giăng Kim Khẩu và đối chiếu với Kinh Thánh:
Về Sự Nguy Hiểm Của Sự Giàu Có Và Trách Nhiệm Với Người Nghèo: Ông giảng mạnh mẽ rằng của cải là để quản lý, không phải để tích trữ ích kỷ. Ông dựa trên lời dạy của Chúa Giê-xu trong Ma-thi-ơ 25:35-40 về việc cho kẻ đói ăn, và thư I Giăng 3:17: “Nhưng ai có của cải đời này, thấy anh em mình đang thiếu thốn, mà đóng lòng mình lại, thì lòng kính mến Đức Chúa Trời thể nào ở trong người ấy được!”
Về Đời Sống Gia Đình: Các bài giảng của ông về thư Ê-phê-sô chương 5-6 là những luận giải chi tiết về mối quan hệ vợ chồng, cha mẹ và con cái. Ông nhấn mạnh tình yêu thương hy sinh của người chồng (Ê-phê-sô 5:25) và sự vâng phục có ý thức của người vợ, tất cả trong khung cảnh của sự kính sợ Đấng Christ.
Về Sự Cầu Nguyện Và Đời Sống Thuộc Linh: Ông viết nhiều về sức mạnh của sự cầu nguyện và sự cần thiết của đời sống nội tâm. Điều này phù hợp với lời Chúa Giê-xu dạy: “Hãy tỉnh thức và cầu nguyện, kẻo các ngươi sa vào chước cám dỗ; tâm thần thì muốn lắm, mà xác thịt thì yếu đuối” (Ma-thi-ơ 26:41).
Từ cuộc đời và lời giảng dạy của Giăng Kim Khẩu, chúng ta có thể rút ra nhiều bài học quý giá cho đời sống đức tin hiện đại:
1. Yêu Mến Và Trung Thành Với Văn Bản Kinh Thánh: Là những người tin theo nguyên tắc “Duy Kinh Thánh”, chúng ta được nhắc nhở về việc nghiên cứu Lời Chúa một cách chăm chỉ, trực tiếp và tôn trọng văn mạch. Hãy đọc, suy ngẫm và để Kinh Thánh tự giải nghĩa Kinh Thánh.
2. Giảng Và Sống Lời Chúa Cách Thực Tiễn: Đức tin chân chính phải được thể hiện qua hành động. Lời giảng dạy phải nhắm đến việc thay đổi tấm lòng và hành vi, không chỉ là kiến thức suông. Hãy tự hỏi: “Lời Chúa hôm nay đang kêu gọi tôi thay đổi điều gì, thực hành điều gì?”
3. Dũng Cảm Nói Lẽ Thật Trong Tình Yêu Thương: Giăng Kim Khẩu không ngại đối diện với quyền lực để bênh vực cho lẽ thật và công bằng. Điều này nhắc nhở chúng ta về vai trò tiên tri của Hội Thánh trong xã hội. Tuy nhiên, sự dũng cảm đó phải xuất phát từ tình yêu thương và mục đích cứu vớt, không phải từ sự tự tôn hay giận dữ (Ê-phê-sô 4:15).
4. Sống Đơn Giản Và Tập Trung Vào Chúa: Cuộc đời khắc khổ và sự coi thường vật chất của ông là một lời cảnh tỉnh trong một thế giới đầy ham muốn vật chất. Chúa Giê-xu dạy: “Các ngươi chớ chứa của cải ở dưới đất... nhưng phải chứa của cải ở trên trời” (Ma-thi-ơ 6:19-20).
Chúng ta được kêu gọi quản lý của cải cách khôn ngoan và rộng rãi.
5. Gắn Bó Với Chúa Cứu Thế Giê-xu: Xuyên suốt các bài giảng của Giăng Kim Khẩu là hình ảnh của Chúa Giê-xu Christ, là Đấng Cứu Rỗi và là gương mẫu tối cao. Điều này phải luôn là trung tâm của mọi sự giảng dạy và đời sống chúng ta. Như Phao-lô nói: “Vì tôi đã đoán định rằng ở giữa anh em, tôi chẳng biết sự gì khác ngoài Đức Chúa Jêsus Christ, và Đức Chúa Jêsus Christ bị đóng đinh trên cây thập tự” (1 Cô-rinh-tô 2:2).
Giăng Kim Khẩu, với biệt danh “Miệng Vàng”, để lại cho Hội Thánh một di sản khổng lồ về lòng yêu mến Kinh Thánh, tài hùng biện phục vụ cho việc giảng dạy Lời Chúa và sự dũng cảm trong việc sống theo lẽ thật. Là những Cơ Đốc nhân Tin Lành, chúng ta học hỏi từ ông không phải để tôn sùng cá nhân, mà để thấy được một tấm gương về việc cẩn trọng nghiên cứu, trung thành giải nghĩa và nhiệt thành ứng dụng Lời Hằng Sống của Đức Chúa Trời vào mọi ngõ ngách của đời sống.
Cuối cùng, mọi sự vinh quang không thuộc về những nhà hùng biện tài ba, mà thuộc về Đấng Christ, là “Lời đã trở nên xác thịt” (Giăng 1:14). Ngài là nội dung của mọi bài giảng và là nền tảng của mọi đời sống đức tin. Ước mong mỗi chúng ta, qua việc học hỏi từ những tôi tớ Chúa trong quá khứ, sẽ càng trung tín hơn trong việc rao truyền và sống theo Tin Lành cứu rỗi của Chúa Giê-xu Christ cho thế hệ của mình.
“Lời Chúa là ngọn đèn cho chân tôi, Ánh sáng cho đường lối tôi.” (Thi Thiên 119:105)