Điều Gì Đã Xảy Ra Tại Công Đồng Trentô?

Trong dòng chảy lịch sử Hội Thánh, Công đồng Trentô (1545-1563) là một sự kiện mang tính bước ngoặt, định hình rõ ràng ranh giới giữa nền thần học Công giáo La Mã và làn sóng Cải chánh Tin Lành do Martin Luther, John Calvin và những người khác khởi xướng. Để hiểu thấu đáo ý nghĩa thần học và thuộc linh của công đồng này, chúng ta cần nghiên cứu nó dưới ánh sáng của Lời Chúa, là thẩm quyền tối cao cho đức tin và sự thực hành của Cơ Đốc nhân.

Đầu thế kỷ 16, tiếng nói của các nhà Cải chánh vang lên mạnh mẽ, dựa trên năm nguyên tắc nền tảng (*Sola*):

Sola Scriptura (Chỉ Kinh Thánh): Thẩm quyền duy nhất cho đức tin và sự thực hành là Kinh Thánh, chứ không phải truyền thống giáo hội hay quyền lực giáo hoàng (2 Ti-mô-thê 3:16-17, "Cả Kinh thánh đều là bởi Đức Chúa Trời soi dẫn, có ích cho sự dạy dỗ, bẻ trách, sửa trị, dạy người trong sự công bình, hầu cho người thuộc về Đức Chúa Trời được trọn vẹn và sắm sẵn để làm mọi việc lành").

Sola Fide (Chỉ bởi Đức Tin): Con người được xưng công bình trước mặt Đức Chúa Trời chỉ bởi đức tin nơi Chúa Giê-xu Christ, chứ không bởi công đức hay việc lành của bản thân (Rô-ma 1:17, "Vì trong Tin Lành nầy có bày tỏ sự công bình của Đức Chúa Trời, bởi đức tin mà được, lại dẫn đến đức tin nữa, như có chép rằng: Người công bình sẽ sống bởi đức tin").

Sola Gratia (Chỉ bởi Ân Điển): Sự cứu rỗi hoàn toàn là ân điển nhưng không của Đức Chúa Trời, không dựa trên bất cứ điều kiện nào nơi con người (Ê-phê-sô 2:8-9, "Ấy là nhờ ân điển, bởi đức tin, mà anh em được cứu, điều đó không phải đến từ anh em, bèn là sự ban cho của Đức Chúa Trời. Đó không phải bởi việc làm đâu, hầu cho không ai khoe mình").

Solus Christus (Chỉ bởi Đấng Christ): Chúa Giê-xu Christ là Đấng Trung Bảo duy nhất giữa Đức Chúa Trời và loài người (1 Ti-mô-thê 2:5, "Vì chỉ có một Đức Chúa Trời, và chỉ có một Đấng Trung Bảo ở giữa Đức Chúa Trời và loài người, tức là Đức Chúa Jêsus Christ").

Soli Deo Gloria (Vinh hiển chỉ thuộc về Đức Chúa Trời): Mọi vinh hiển trong sự cứu rỗi chỉ thuộc về Đức Chúa Trời mà thôi (Rô-ma 11:36, "Vì muôn vật đều là từ Ngài, bởi Ngài, và hướng về Ngài. Vinh hiển cho Ngài đời đời, vô cùng! A-men").

Những lời dạy này, được khôi phục từ Kinh Thánh, đã đặt ra một sự thách thức trực tiếp đối với nhiều giáo lý và thực hành của Giáo hội Công giáo thời bấy giờ, như việc bán thẻ xá tội, thờ phượng thánh tượng, vai trò trung gian của các thánh, và sự hiểu lệch về thánh lễ. Công đồng Trentô được triệu tập chính là để đối phó với cuộc khủng hoảng này.

Công đồng Trentô, trải qua ba giai đoạn với nhiều phiên họp, đã đưa ra nhiều sắc lệnh và định tín. Chúng ta sẽ xem xét những điểm trọng tâm nhất:

1. Về Nguồn Thẩm Quyền Mặc Khải (Kinh Thánh và Truyền Thống):
Công đồng tuyên bố rằng chân lý và kỷ cương cứu rỗi được "chứa đựng trong sách Kinh Thánh đã được viết và trong các truyền thống không được viết ra". Họ đặt truyền thống giáo hội ngang hàng với Kinh Thánh, và chỉ công nhận bản Latinh Vulgata là bản Kinh Thánh chính thức, cấm dịch và giải thích Kinh Thánh trái với ý nghĩa mà "Mẹ Thánh Hội" đã nắm giữ.

Góc Nhìn Kinh Thánh: Nguyên tắc Sola Scriptura được Chúa Giê-xu và các sứ đồ bảo vệ. Chúa Giê-xu quở trách những người lấy "truyền thống của các ngươi" để làm vô hiệu lời phán của Đức Chúa Trời (Mác 7:8-9, 13). Sứ đồ Phao-lô xác định Kinh Thánh là công cụ đầy đủ và trọn vẹn cho người của Đức Chúa Trời (2 Ti-mô-thê 3:16-17). Truyền thống của loài người, dù lâu đời, không thể có thẩm quyền ngang bằng Lời được linh cảm của Đức Chúa Trời.

2. Về Sự Công Bình Hóa (Xưng Nghĩa):
Đây là điểm then chốt nhất. Công đồng Trentô lên án và rủa sả (*anathema sit*) bất cứ ai nói rằng "kẻ gian ác được xưng công bình chỉ bởi đức tin", hoặc nói rằng "ơn xưng công bình" chỉ nhờ ân điển. Họ định nghĩa sự công bình hóa không chỉ là sự tha tội mà còn là sự thánh hóa và đổi mới bên trong bởi ân điển Chúa ban, và rằng con người phải "cộng tác" với ân điển đó qua việc vâng giữ các điều răn. Sự công bình này được "gieo rắc" (*infusa*) vào lòng người, thay vì được "kể cho" (*imputata*) như một tư cách pháp lý.

Góc Nhìn Kinh Thánh và Ngôn Ngữ Gốc: Từ Hy Lạp cho "xưng công bình" (dikaioō) trong Tân Ước mang ý nghĩa pháp lý rõ ràng: tuyên bố là công bình, kể là công bình. Điều này được minh họa rõ nhất trong Rô-ma 4:1-8, khi Phao-lô dẫn chứng về Áp-ra-ham và Đa-vít. Áp-ra-ham "tin Đức Giê-hô-va, thì Ngài kể sự đó là công bình cho người" (Sáng thế ký 15:6, Rô-ma 4:3). Đa-vít nói về "người mà Đức Chúa Trời kể cho là công bình chẳng bởi việc làm" (Rô-ma 4:6). Sự công bình hóa là một hành động tức thì của Đức Chúa Trời, dựa trên sự chết chuộc tội của Đấng Christ, được cá nhân tiếp nhận bởi đức tin (pistis), và kết quả là sự bình an với Đức Chúa Trời (Rô-ma 5:1). Công đức hay việc làm không phải là nguyên nhân, mà là kết quả và bằng chứng của đức tin sống động (Gia-cơ 2:17-18).

3. Về Các Bí Tích:
Công đồng xác nhận có đúng 7 bí tích (Báp-têm, Thêm Sức, Thánh Thể, Giải Tội, Xức Dầu Bệnh Nhân, Truyền Chức, Hôn Phối), và tuyên bố chúng là "cần thiết cho sự cứu rỗi", như là những phương tiện mà qua đó ân điển được ban cho.

Góc Nhìn Kinh Thánh: Kinh Thánh chỉ dạy rõ ràng về hai nghi lễ (ordinances) do Chúa Giê-xu thiết lập: Báp-têm (Ma-thi-ơ 28:19) và Tiệc Thánh (1 Cô-rinh-tô 11:23-26). Cả hai đều là biểu tượng và sự công bố về đức tin, chứ không phải là những kênh chuyển ân điển mang tính cơ học. Sự cứu rỗi đến bởi đức tin nơi Christ, không bởi việc lãnh nhận một nghi lễ (Ê-phê-sô 2:8-9).

4. Về Thánh Lễ và Tế Lễ:
Công đồng tuyên bố rằng trong thánh lễ, Chúa Giê-xu Christ được "dâng lên một cách không đổ máu", và đó là "một của lễ đích thực" được dâng để chuộc tội cho người sống và kẻ chết. Họ xác nhận học thuyết "biến thể" (*transubstantiation*), rằng bánh và rượu thực sự biến đổi thành thịt và huyết thật của Christ.

Góc Nhìn Kinh Thánh: Sứ đồ Hê-bơ-rơ tuyên bố dứt khoát rằng Chúa Giê-xu đã dâng chính mình Ngài "một lần đủ cả" (ephapax) để cất tội đi (Hê-bơ-rơ 7:27; 9:12, 26; 10:10). Không cần một của lễ nào khác. Việc lặp lại của lễ này, dù dưới hình thức nào, đều hàm ý rằng sự hy sinh của Christ là chưa đủ. Tiệc Thánh là sự tưởng niệm ("hãy làm điều nầy để nhớ ta" - 1 Cô-rinh-tô 11:24-25), chứ không phải là một sự tái hiện hay tế lễ. Từ Hy Lạp anamnēsis (sự nhớ lại) nhấn mạnh đến khía cạnh ký ức và công bố, không phải sự tái hiện.

Nghiên cứu về Công đồng Trentô không chỉ là một bài học lịch sử, mà còn mang lại những bài học thuộc linh sâu sắc cho chúng ta ngày nay:

1. Gìn Giữ Sự Thuần Khiết Của Phúc Âm: Cuộc xung đột thần học này nhắc nhở chúng ta về tầm quan trọng sống còn của việc bảo vệ và rao giảng Phúc Âm thuần khiết - ân điển nhưng không qua đức tin nơi Christ. Mọi sự thêm thắt công đức con người vào Phúc Âm đều làm giảm đi vinh hiển của Đấng Christ và che mờ con đường cứu rỗi (Ga-la-ti 1:6-9).

2. Sự Bảo Đảm Của Ơn Cứu Rỗi: Giáo lý công bình hóa bởi đức tin cho chúng ta sự bảo đảm tuyệt đối. Sự công bình của chúng ta không dựa trên mức độ thánh hóa tiến triển của bản thân (vốn luôn không trọn vẹn), mà dựa trên sự công bình trọn vẹn của Đấng Christ được kể cho chúng ta. Điều này cho chúng ta sự bình an thật sự với Đức Chúa Trời (Rô-ma 5:1) và sự tự do để phục vụ Ngài với lòng biết ơn, không phải với sự sợ hãi.

3. Tầm Quan Trọng Của Việc Nghiên Cứu Kinh Thánh Cá Nhân: Lịch sử cho thấy sự nguy hiểm khi để một tầng lớp trung gian độc quyền giải thích Lời Chúa. Mỗi tín hữu được kêu gọi và có khả năng (nhờ sự dạy dỗ của Đức Thánh Linh) để nghiên cứu Kinh Thánh cho chính mình (Công vụ 17:11; Giăng 5:39). Sola Scriptura trao quyền và trách nhiệm này cho mọi con cái Chúa.

4. Tinh Thần Tranh Luận Trong Tình Yêu Thương: Trong khi chúng ta phải kiên định với lẽ thật của Kinh Thánh, chúng ta cũng được kêu gọi bày tỏ tinh thần của Christ khi đối thoại với những người có niềm tin khác. Sự tranh luận phải xuất phát từ lòng yêu mến Chúa và yêu thương linh hồn người lạc mất, chứ không từ sự tự tôn tôn giáo (1 Phi-e-rơ 3:15, "Hãy tôn Đấng Christ, là Chúa, làm thánh trong lòng mình, hãy chực sẵn để trả lời mọi kẻ hỏi lẽ về sự trông cậy trong anh em, song phải hiền hòa và kính sợ").

Công đồng Trentô đánh dấu sự chia rẽ chính thức và sâu sắc trong thế giới Cơ Đốc giáo phương Tây. Từ góc nhìn Kinh Thánh Tin Lành, công đồng này thực chất là một sự xác nhận có hệ thống và cứng rắn những giáo lý mà các nhà Cải chánh đã chỉ ra là sai lạc so với Lời Chúa. Thay vì quay trở về với thẩm quyền tối cao của Kinh Thánh và Phúc Âm thuần khiết của ân điển, nó đã gia cố thêm những bức tường truyền thống và công việc xung quanh cốt lõi của sứ điệp cứu rỗi.

Đối với chúng ta ngày nay, bài học lớn nhất là phải luôn kiểm nghiệm mọi giáo lý và thực hành với Kinh Thánh (1 Tê-sa-lô-ni-ca 5:21). Hội Thánh phải luôn luôn được cải chánh (*Ecclesia semper reformanda est*) theo tiêu chuẩn không bao giờ thay đổi của Lời Đức Chúa Trời. Hãy giữ vững niềm tin nơi Chúa Giê-xu Christ, Đấng đã hoàn tất công việc cứu chuộc cách trọn vẹn, để chúng ta có thể sống trong ân điển, bình an và hy vọng vững chắc về cơ nghiệp đời đời.

"Vì tôi làm chứng cho mọi người nghe tôi rằng: Đấng Christ đã vì tội lỗi chịu chết, theo lời Kinh thánh; Ngài đã được chôn, đến ngày thứ ba, Ngài sống lại, theo lời Kinh thánh." (1 Cô-rinh-tô 15:3-4)