Thiên Sứ Học
Trong thế giới tâm linh đa dạng và đôi khi bị hiểu lầm ngày nay, khái niệm về thiên sứ thường bị pha trộn giữa sự thật Kinh Thánh và những truyền thuyết, tưởng tượng của con người. Là Cơ Đốc nhân, niềm tin của chúng ta phải được đặt nền tảng vững chắc trên Lời Đức Chúa Trời. Thiên sứ học (Angelology) – một bộ phận của thần học hệ thống – chính là sự nghiên cứu có hệ thống về các thiên sứ dựa trên sự mặc khải của Kinh Thánh. Bài viết này sẽ khám phá thế giới của các thiên sứ theo quan điểm Kinh Thánh thuần túy, giúp chúng ta có cái nhìn đúng đắn, cân bằng và đức tin vững vàng về những thực thể tâm linh này.
Trước hết, chúng ta cần hiểu rõ: Thiên sứ là gì? Từ “thiên sứ” trong tiếng Việt bắt nguồn từ từ Hán-Việt, mang nghĩa “sứ giả của trời”. Trong tiếng Hê-bơ-rơ (Cựu Ước) là “malak” (מַלְאָךְ), và trong tiếng Hy Lạp (Tân Ước) là “angelos” (ἄγγελος). Cả hai từ này đều có nghĩa cơ bản là “sứ giả” hoặc “người đưa tin”. Điều này xác định rõ chức năng chính yếu của họ: là những sứ giả thực thi ý chỉ của Đức Chúa Trời.
Về bản chất, Kinh Thánh cho biết:
- Là thọ tạo: Thiên sứ không phải là thần, không phải là Đức Chúa Trời, và không được thờ phượng. Họ là những thọ tạo được Đức Chúa Trời dựng nên (Cô-lô-se 1:16 - “Vì muôn vật đã được dựng nên trong Ngài... hoặc trên trời, hoặc dưới đất, vật thấy được, vật không thấy được, thậm chí ngôi vua... đều là bởi Ngài và vì Ngài mà được dựng nên”). Họ có trước loài người (Gióp 38:4-7).
- Là thần linh: Họ thuộc về thế giới tâm linh, không có xác thịt như con người (Hê-bơ-rơ 1:14 - “Các thiên sứ há chẳng phải đều là thần hầu việc Đức Chúa Trời, được sai xuống để giúp việc những người sẽ hưởng cơ nghiệp cứu rỗi hay sao?”). Tuy nhiên, họ có thể hiện ra trong hình dạng con người khi cần (Sáng-thế Ký 18-19).
- Là cá thể có ý chí: Họ có trí tuệ (2 Sa-mu-ên 14:20), tình cảm (Lu-ca 15:10) và ý chí tự do. Sự sa ngã của một phần các thiên sứ dưới sự cám dỗ của Satan chứng minh điều này.
- Không kết hôn hay sinh sản: Chúa Giê-xu dạy rằng trong sự sống lại, con người sẽ giống như các thiên sứ trên trời, “không lấy vợ, không gả chồng” (Ma-thi-ơ 22:30).
Kinh Thánh cho thấy một trật tự rõ ràng trong thế giới thiên sứ. Họ không phải là một đám đông hỗn độn mà có tổ chức, cấp bậc và chức năng khác nhau. Một số tước hiệu và loại thiên sứ được nhắc đến:
1. Chê-ru-bim (Cherubim): Đây là những thiên sứ liên hệ mật thiết với sự thánh khiết và vinh quang của Đức Chúa Trời. Từ Hê-bơ-rơ “kerub” có thể mang ý nghĩa “đấng gần gũi” hoặc “đấng cầu nguyện”. Họ được mô tả với hình dạng phức tạp, thường có nhiều cánh và mặt (Ê-xê-chi-ên 10). Chê-ru-bim canh giữ đường đến cây sự sống sau khi A-đam phạm tội (Sáng-thế Ký 3:24). Trên nắp thi ân (Nơi Chí Thánh), hình tượng hai chê-ru-bim bằng vàng biểu trưng cho sự hiện diện và vinh quang của Đức Chúa Trời (Xuất Ê-díp-tô Ký 25:18-22).
2. Sê-ra-phim (Seraphim): Từ Hê-bơ-rơ “saraph” có nghĩa là “thiêu đốt” hoặc “rực lửa”. Họ được mô tả trong sự hiện thấy của tiên tri Ê-sai, đứng chầu chung quanh ngôi Đức Chúa Trời, có sáu cánh, kêu lớn rằng: “Thánh thay, thánh thay, thánh thay là Đức Giê-hô-va vạn quân; khắp đất đầy dẫy sự vinh hiển Ngài!” (Ê-sai 6:2-3). Họ là những thực thể liên tục tôn thờ và tán tụng sự thánh khiết tuyệt đối của Đấng Tạo Hóa.
3. Các quan cai trị, kẻ cầm quyền, kẻ làm chủ, kẻ cầm quyền thế gian mờ tối: Những tước hiệu này (Ê-phê-sô 1:21, 6:12; Cô-lô-se 1:16) cho thấy một cơ cấu quyền lực phức tạp trong thế giới tâm linh. Có thể hiểu đây là những cấp bậc khác nhau trong tổ chức của các thiên sứ trung thành lẫn sa ngã.
4. Tổng lãnh thiên sứ: Danh hiệu này chỉ được nhắc đến cho hai cá thể trong Kinh Thánh:
- Mi-chen (Đa-ni-ên 10:13, 21; 12:1; Giu-đe 9; Khải Huyền 12:7): Tên này có nghĩa “Ai bằng Đức Chúa Trời?”. Ngài được mô tả là đấng binh vực, chiến đấu cho dân sự Đức Chúa Trời và chống lại ma quỷ.
- Ga-bri-ên (Đa-ni-ên 8:16; 9:21; Lu-ca 1:19, 26): Tên này có nghĩa “Đức Chúa Trời là Đấng quyền năng” hoặc “Người hùng của Đức Chúa Trời”. Ngài có vai trò là sứ giả đặc biệt loan báo những sứ điệp quan trọng, như sự giáng sinh của Giăng Báp-tít và Chúa Giê-xu.
Thiên sứ học không thể bỏ qua sự kiện bi thảm: một phần các thiên sứ đã phản loạn chống lại Đức Chúa Trời. Lãnh tụ của cuộc nổi loạn này là Sa-tan (kẻ đối địch), còn được gọi là ma quỷ, con rồng, kẻ cám dỗ. Ê-xê-chi-ên 28:12-17 và Ê-sai 14:12-15 (dù nguyên thủy nói về vua Ty-rơ và vua Ba-by-lôn) thường được xem là ám chỉ đến nguồn gốc và sự sa ngã của hắn: vì lòng kiêu ngạo muốn bằng Đức Chúa Trời. Hắn đã lôi kéo một phần ba thiên sứ theo mình (Khải Huyền 12:4).
Những thiên sứ sa ngã này trở thành ma quỷ (demons). Họ đã bị đoán phạt đời đời (Giu-đe 6) và hiện đang hoạt động như những thế lực thù địch chống lại Đức Chúa Trời, công việc Ngài và dân sự Ngài. Công việc của chúng là “cướp, giết, hủy diệt” (Giăng 10:10), cám dỗ, lừa dối (2 Cô-rinh-tô 11:14), và cáo buộc (Khải Huyền 12:10).
Theo Kinh Thánh, các thiên sứ trung thành của Đức Chúa Trời đảm nhiệm nhiều vai trò quan trọng:
1. Thờ phượng và tán tụng Đức Chúa Trời: Đây là công việc trọng tâm và liên tục của họ (Ê-sai 6:3; Khải Huyền 5:11-12).
2. Truyền đạt sứ điệp của Đức Chúa Trời: Như đã định nghĩa, họ là sứ giả. Ví dụ: truyền tin cho Ma-ri (Lu-ca 1:26-38), báo tin Chúa giáng sinh cho người chăn chiên (Lu-ca 2:8-14), giải thích khải tượng cho Đa-ni-ên và Xa-cha-ri.
3. Thực thi sự phán xét của Đức Chúa Trời: Họ thi hành các tai vạ trong thời Cựu Ước (2 Sa-mu-ên 24:16-17) và sẽ tham gia trong sự phán xét cuối cùng (Ma-thi-ơ 13:41-42).
4. Bảo vệ và giải cứu con dân Chúa: Họ là “thần hầu việc... được sai xuống để giúp việc những người sẽ hưởng cơ nghiệp cứu rỗi” (Hê-bơ-rơ 1:14). Thi thiên 91:11 hứa: “Vì Ngài sẽ truyền thiên sứ Ngài gìn giữ bạn trong các đường lối mình.” Họ đã giải cứu Đa-ni-ên khỏi hang sư tử (Đa-ni-ên 6:22) và các sứ đồ khỏi ngục (Công vụ 5:19).
5. Đồng công trong sự cứu rỗi: Họ vui mừng khi một tội nhân ăn năn (Lu-ca 15:10). Họ có thể được Chúa sai đến để dẫn dắt, an ủi, và củng cố đức tin cho chúng ta (Công vụ 8:26, 27:23-24).
6. Hầu việc Chúa Giê-xu Christ: Họ hầu việc Ngài sau khi chịu cám dỗ (Ma-thi-ơ 4:11), an ủi Ngài tại Ghết-sê-ma-nê (Lu-ca 22:43), loan báo sự phục sinh (Ma-thi-ơ 28:5-7), và sẽ đồng hành với Ngài trong sự tái lâm (Ma-thi-ơ 25:31).
Hiểu biết đúng đắn về thiên sứ học không chỉ là kiến thức thần học, mà phải dẫn đến đời sống đức tin vững vàng và thực tiễn.
1. Có Cái Nhìn Cân Bằng: Tránh hai thái cực: (1) Quá đề cao thiên sứ đến mức tò mò, sùng bái, tìm kiếm sự hiện thấy hay kinh nghiệm (điều này đã bị cảnh báo trong Cô-lô-se 2:18). Và (2) Phủ nhận hoàn toàn hoặc sợ hãi thế giới tâm linh. Chúng ta nhận biết sự hiện hữu và hoạt động của họ, nhưng biết rằng trọng tâm của đức tin là CHÚA GIÊ-XU CHRIST – Đấng Trung Bảo duy nhất giữa Đức Chúa Trời và loài người (1 Ti-mô-thê 2:5). Thiên sứ là đầy tớ, còn Christ là Chúa và là Cứu Chúa.
2. Sống Với Lòng Biết Ơn Và Tin Cậy: Biết rằng có những thế lực thiêng liêng được Chúa sai đến để gìn giữ, dẫn dắt và giúp đỡ chúng ta (dù thường trong thầm lặng, không thấy được) giúp chúng ta vững tâm. Chúng ta tin cậy vào lời hứa bảo vệ của Ngài, chứ không đặt đức tin nơi chính các thiên sứ.
3. Tập Trung Vào Sự Thờ Phượng Chân Thật: Hãy noi gương các thiên sứ, dành đời sống mình để tôn vinh, thờ phượng và vâng phục Đức Chúa Trời. Mỗi chúng ta cũng là một “sứ giả” (chức năng của từ “angelos”) để rao truyền Phúc Âm cứu rỗi cho thế gian.
4. Tỉnh Thức Và Chống Trả Ma Quỷ: Hiểu về kẻ thù giúp chúng ta chiến đấu hiệu quả. Chúng ta không tò mò tìm hiểu ma quỷ, nhưng nhận biết chiến thuật của chúng để đứng vững. Chìa khóa không phải là trừ quỷ mỗi ngày, mà là “phục dưới quyền Đức Chúa Trời, và chống trả ma quỷ” (Gia-cơ 4:7), trang bị mọi khí giới của Đức Chúa Trời (Ê-phê-sô 6:10-18). Uy quyền của chúng ta đến từ danh Chúa Giê-xu và huyết Chiên Con, không từ sự hiểu biết về ma quỷ.
5. Mong Đợi Sự Hiệp Một Trong Tương Lai: Chúng ta được hứa rằng trong cõi đời đời, chúng ta sẽ cùng các thiên sứ thờ phượng quanh ngôi Chiên Con (Khải Huyền 7:9-12). Điều này nuôi dưỡng niềm hy vọng thiên quốc nơi chúng ta.
Thiên sứ học, khi được nghiên cứu dưới ánh sáng Kinh Thánh, không phải để thỏa mãn sự tò mò về siêu nhiên, nhưng để làm sáng tỏ hơn về bản tính, quyền năng và kế hoạch của Đức Chúa Trời. Nó cho thấy Ngài là Đấng Tạo Hóa tể trị cả thế giới hữu hình và vô hình. Nó nhấn mạnh sự cao trọng của Chúa Giê-xu Christ, là Đấng mà mọi thiên sứ đều phải thờ lạy (Hê-bơ-rơ 1:6). Cuối cùng, sự hiểu biết này củng cố đức tin chúng ta: Chúng ta không đơn độc trong cuộc chiến thuộc linh. Đức Chúa Trời chúng ta là Đấng Toàn Năng, Ngài lập những đạo binh thiên sứ để hầu việc ý chỉ tốt lành của Ngài. Hãy sống một đời sống tập trung thờ phượng Chúa, vâng lời Ngài, và tin cậy vào sự gìn giữ đầy quyền năng của Ngài – dù qua những phương cách thấy được hay không thấy được.
“Đức Chúa Trời là nơi nương náu và sức lực của chúng tôi, Ngài sẵn giúp đỡ trong cơn gian truân. Vì vậy, chúng tôi chẳng sợ dầu đất biến cải, dầu núi động vào lòng biển cả...” (Thi Thiên 46:1-3).