Các Nhà Tiên Tri Trong Kinh Thánh: Sứ Giả, Lời Cảnh Báo và Sự Ủy Thác Của Đức Chúa Trời
Trong hành trình đức tin của Cơ Đốc nhân, việc tìm hiểu về các nhà tiên tri trong Kinh Thánh không chỉ là nghiên cứu lịch sử thuần túy, mà còn là khám phá tiếng nói sống động và đầy uy quyền của Đức Chúa Trời xuyên suốt dòng lịch sử cứu rỗi. Họ là những “miệng lưỡi” của Đấng Tạo Hóa, những người can đảm nói ra sứ điệp Ngài phán dặn, bất chấp hoàn cảnh và phản ứng của con người. Bài nghiên cứu chuyên sâu này sẽ khảo sát một cách có hệ thống về các nhà tiên tri, phân loại, vai trò, và đặc biệt là bài học ứng dụng cho đời sống Cơ Đốc ngày nay.
Định Nghĩa Và Bản Chất Của Chức Vụ Tiên Tri
Trước khi liệt kê con số, chúng ta cần hiểu thế nào là một “nhà tiên tri” (prophet) theo Kinh Thánh. Trong tiếng Hebrew (Hê-bơ-rơ), từ thông dụng nhất là Navi (נָבִיא), bắt nguồn từ động từ Nava có nghĩa là “kêu lên”, “tuyên bố” hoặc “kể ra”. Điều này nhấn mạnh chức năng cốt lõi: tiên tri là người được kêu gọi để công bố, loan báo sứ điệp từ Đức Chúa Trời. Họ không phải là những nhà tiên tri bói toán theo nghĩa thế tục, mà là sứ giả, người phát ngôn của Đấng Tối Cao (Xuất Ê-díp-tô Ký 7:1). Trong Tân Ước, từ Hy Lạp Prophētēs (προφήτης) cũng mang ý nghĩa tương tự: “người nói thay” (pro = thay cho; phēmi = nói).
Chức vụ tiên tri bao gồm hai phương diện chính yếu, thường được gọi là “tiên tri tiên tri” (forth-telling) và “tiên tri tiên báo” (fore-telling):
1. Tiên Tri Tiên Tri (Forth-telling): Đây là chức năng chính, chiếm phần lớn nội dung trong các sách tiên tri. Họ công bố ý chỉ, luật pháp, sự đoán xét và lời kêu gọi ăn năn của Đức Chúa Trời cho dân sự đương thời. Họ “nói ra” Lời Ngài.
2. Tiên Tri Tiên Báo (Fore-telling): Đây là khả năng được ban cho để công bố những sự việc sẽ xảy đến trong tương lai, thường liên quan đến sự đoán phạt, sự phục hồi, và quan trọng nhất là những lời tiên tri về Đấng Mê-si (Chúa Giê-xu Christ).
Các Nhà Tiên Tri Trong Kinh Thánh: Một Con Số Đa Dạng Và Phong Phú
Khó có thể đưa ra một con số tuyệt đối chính xác, vì Kinh Thánh đề cập đến nhiều tiên tri có tên và cả những tiên tri vô danh. Tuy nhiên, chúng ta có thể phân loại và khảo sát một cách hệ thống.
I. Các Nhà Tiên Tri Trong Cựu Ước
Cựu Ước là nơi chức vụ tiên tri được bày tỏ rõ nét nhất, với hàng loạt các nhân vật nổi bật.
A. Các Tiên Tri Trước Thời Kỳ Vua Chúa:
- Môi-se: Được xem là tiên tri vĩ đại nhất của Cựu Ước (Phục Truyền Luật Lệ Ký 34:10-12). Ông là mẫu mực của tiên tri trung gian giữa Đức Chúa Trời và dân Y-sơ-ra-ên.
- A-rôn: Được gọi là “tiên tri” của Môi-se (Xuất Ê-díp-tô Ký 7:1).
- Mi-ri-am: Chị của Môi-se, cũng được gọi là nữ tiên tri (Xuất Ê-díp-tô Ký 15:20).
- Ba-la-am: Một nhà tiên tri ngoại bang bị Đức Chúa Trời cầm quyền và buộc phải chúc phước cho Y-sơ-ra-ên (Dân Số Ký 22-24).
- Đê-bô-ra: Là nữ tiên tri và là nữ quan xét (Các Quan Xét 4:4).
- Samuên: Người đặt nền móng cho thời kỳ các tiên tri, vừa là quan xét, thầy tế lễ, và tiên tri (I Samuên 3:20).
B. Các Tiên Tri Trong Thời Kỳ Vương Quốc Thống Nhất Và Phân Chia: Đây là thời kỳ vàng son của chức vụ tiên tri.
1. Các Đại Tiên Tri (Major Prophets): Gọi là “đại” không phải vì tầm vóc quan trọng hơn, mà vì sách của họ dài hơn.
- Ê-sai: Tiên tri của sự thánh khiết Đức Chúa Trời và những lời tiên tri Mê-si rõ ràng nhất (Ê-sai 53).
- Giê-rê-mi: Tiên tri của nỗi đau, loan báo sự sụp đổ của Giu-đa và giao ước mới (Giê-rê-mi 31:31-34).
- Ê-xê-chi-ên: Tiên tri của những khải tượng kỳ diệu, phục vụ cho dân lưu đày tại Ba-by-lôn.
- Đa-ni-ên: Tiên tri trong triều đình ngoại bang, người của những lời tiên tri khải huyền về các đế quốc và thời kỳ sau rốt.
2. Mười Hai Tiểu Tiên Tri (Minor Prophets): Sách ngắn, nhưng thông điệp vô cùng mạnh mẽ.
- Ô-sê: Thông điệp về tình yêu và sự thất tín qua cuộc hôn nhân biểu tượng.
- Giô-ên: Kêu gọi ăn năn và tiên tri về sự đổ đầy Thánh Linh.
- A-mốt: Tiên tri về sự công bình xã hội.
- Áp-đia: Lời tiên tri ngắn nhất chống lại Ê-đôm.
- Giô-na: Tiên tri được sai đến Ni-ni-ve, biểu tượng của ân điển cho dân ngoại.
- Mi-chê: Tuyên bố sự ra đời của Đấng Mê-si tại Bết-lê-hem (Mi-chê 5:2).
- Na-hum: Loan báo sự sụp đổ của Ni-ni-ve.
- Ha-ba-cúc: Đối thoại với Đức Chúa Trời về sự công bình.
- Sô-phô-ni: Nhấn mạnh về “ngày của Đức Giê-hô-va”.
- A-ghê: Thúc giục dân sự xây lại đền thờ.
- Xa-cha-ri: Nhiều khải tượng và lời tiên tri Mê-si.
- Ma-la-chi: Tiên tri cuối cùng Cựu Ước, nói về sự dọn đường.
C. Các Tiên Tri Khác Được Nhắc Đến:
- Ê-li và Ê-li-sê: Hai tiên tri quyền năng thời vương quốc phía Bắc (Y-sơ-ra-ên), được kể lại trong I & II Các Vua.
- Các tiên tri vô danh hoặc ít được biết: Tiên tri A-hi-gia (I Các Vua 11:29), tiên tri Giê-hu (I Các Vua 16:7), tiên tri nữ Anh-đô (I Các Vua 13), v.v.
- Nhóm tiên tri: Kinh Thánh nhiều lần nhắc đến “các tiên tri” như một nhóm (I Samuên 10:5, I Các Vua 18:4). Điều này cho thấy số lượng tiên tri trong lịch sử Y-sơ-ra-ên là rất đông đảo, có thể lên đến hàng trăm người.
II. Các Nhà Tiên Tri Trong Tân Ước
Trong Tân Ước, chức vụ tiên tri tiếp tục nhưng với một trọng tâm mới: làm chứng về Đấng Christ là sự ứng nghiệm mọi lời tiên tri.
A. Chúa Giê-xu Christ – Tiên Tri Tối Thượng: Chính Chúa Giê-xu là Đấng mà Môi-se đã tiên tri: “Giê-hô-va Đức Chúa Trời ngươi sẽ lấy từ giữa anh em ngươi, lập lên một đấng tiên tri như ta; các ngươi khá nghe theo đấng ấy” (Phục Truyền 18:15, so sánh với Công Vụ 3:22). Ngài không chỉ là tiên tri, mà còn là Lời (Logos) nhập thể (Giăng 1:1).
B. Các Tiên Tri Trong Hội Thánh Ban Đầu:
- Giăng Báp-tít: Được Chúa Giê-xu xưng là “tiên tri” và hơn thế nữa (Ma-thi-ơ 11:9-10). Ông là tiên tri dọn đường.
- A-na và Ca-anh: Hai người nữ tiên tri nhận biết Chúa Giê-xu khi Ngài được dâng trong đền thờ (Lu-ca 2:36).
- A-ga-bút: Một tiên tri có tên trong sách Công Vụ, tiên tri về nạn đói (Công Vụ 11:27-28) và về sự bắt bỏ Phao-lô (Công Vụ 21:10-11).
- Các tiên tri trong Hội Thánh An-ti-ốt: (Công Vụ 13:1).
- Các con gái của Phi-líp: Là những nữ tiên tri (Công Vụ 21:9).
- Hội Thánh có chức vụ tiên tri: Tân Ước cho thấy tiên tri là một ân tứ và chức vụ được ban cho Hội Thánh (Ê-phê-sô 4:11, I Cô-rinh-tô 12:28). Mục đích là để gây dựng, khích lệ và an ủi Hội Thánh (I Cô-rinh-tô 14:3).
Tiêu Chuẩn Và Thử Nghiệm Đối Với Một Nhà Tiên Tri Thật
Không phải ai tự xưng là tiên tri cũng đến từ Đức Chúa Trời. Kinh Thánh đưa ra những tiêu chuẩn rõ ràng:
1. Lời Tiên Tri Phải Ứng Nghiệm 100%: “Khi tiên tri nhân danh Đức Giê-hô-va nói, ví bằng lời không xảy đến, không ứng nghiệm, ấy là lời mà Đức Giê-hô-va chẳng có phán” (Phục Truyền 18:22). Một sai lầm đồng nghĩa với tiên tri giả.
2. Phải Tôn Cao Đức Chúa Trời Chân Thật Và Dẫn Đến Với Đấng Christ: “Bởi đó, hãy nhận biết Thánh Linh của Đức Chúa Trời: phàm thần nào xưng Đức Chúa Jêsus Christ lấy xác thịt mà ra đời, thần ấy là bởi Đức Chúa Trời” (I Giăng 4:2). Một tiên tri thật luôn tôn cao Đức Chúa Trời và làm chứng về Chúa Giê-xu Christ (Khải Huyền 19:10).
3. Đời Sống và Giáo Lý Phù Hợp Với Lẽ Thật Đã Mặc Khải: Họ không được dẫn dắt dân sự đi theo các thần khác (Phục Truyền 13:1-5). Lời nói và đời sống phải phù hợp với Kinh Thánh – Lời đã được chép.
Ứng Dụng Thực Tiễn Cho Đời Sống Cơ Đốc Nhân Ngày Nay
Câu chuyện về các nhà tiên tri không phải là lịch sử xa xưa, mà là bài học sống động cho chúng ta hôm nay.
1. Hãy Lắng Nghe Tiếng Chúa Qua Lời Ngài: Các tiên tri chính là phương tiện để Đức Chúa Trời phán với dân sự Ngài. Ngày nay, Ngài phán với chúng ta cách trọn vẹn và cuối cùng qua Con Ngài là Chúa Giê-xu Christ, và Lời Ngài được ghi chép trong Kinh Thánh (Hê-bơ-rơ 1:1-2). Thói quen đọc, suy gẫm và vâng theo Kinh Thánh chính là cách chúng ta “lắng nghe tiên tri” của thời đại mới.
2. Can Đảm Làm Chứng Và Sống Theo Lẽ Thật: Các tiên tri thường đơn độc, bị chống đối và chế giễu. Họ dạy chúng ta về sự can đảm để nói lẽ thật trong tình yêu thương, dù lẽ thật đó có thể không được lòng người. Trong gia đình, nơi làm việc, chúng ta được kêu gọi sống và làm chứng về Tin Lành, điều đó đòi hỏi lòng can đảm tiên tri.
3. Khao Khát Và Thi Hành Sự Công Bình: Các tiên tri như A-mốt, Mi-chê, Ê-sai liên tục lên tiếng chống lại sự bất công, áp bức người nghèo và hình thức tôn giáo giả dối. Đức tin của chúng ta phải được thể hiện qua việc theo đuổi sự công bình, yêu thương người lân cận và quan tâm đến người yếu thế trong xã hội.
4. Xây Dựng Hội Thánh Bằng Ân Tứ: Trong Hội Thánh Tân Ước, ân tứ tiên tri vẫn còn (I Cô-rinh-tô 12:10, 14:1). Mọi tín hữu được khích lệ khao khát ân tứ này, không phải để trở nên đặc biệt, mà để “gây dựng, khuyên bảo và an ủi” anh chị em mình (I Cô-rinh-tô 14:3). Lời tiên tri trong Hội Thánh ngày nay phải luôn phù hợp và phụ thuộc vào Kinh Thánh, không thể thêm bớt hoặc mâu thuẫn với Lời đã được chép.
5. Hướng Về Sự Tái Lâm Của Đấng Christ: Các lời tiên tri cuối cùng trong Kinh Thánh (đặc biệt trong sách Khải Huyền) đều hướng chúng ta về ngày Chúa Giê-xu Christ trở lại. Điều này nhắc nhở chúng ta sống với thái độ tỉnh thức, thánh khiết và nhiệt thành làm việc lành, luôn mong đợi ngày hội ngộ với Chúa.
Kết Luận
Từ A-đam (được gọi là “tiên tri” trong một nghĩa nào đó vì đặt tên cho muôn loài) đến sứ đồ Giăng, Kinh Thánh giới thiệu một đội ngũ đông đảo các nhà tiên tri – những con người bằng xương bằng thịt, với những yếu đuối và khiếm khuyết, nhưng được Đức Chúa Trời kêu gọi và sử dụng cách phi thường. Họ không phải là những nhân vật trong bảo tàng, mà là những tấm gương sống về sự vâng phục, can đảm và lòng trung tín với tiếng gọi thiêng liêng.
Con số cụ thể có thể không quan trọng bằng bài học từ cuộc đời và sứ điệp của họ. Họ chỉ về Chúa Giê-xu, Đấng Tiên Tri, Thầy Tế Lễ và Vua Tối Cao. Ngày nay, mỗi Cơ Đốc nhân, dù không được gọi vào chức vụ tiên tri theo nghĩa đặc biệt, vẫn được mời gọi sống tinh thần tiên tri: trung thành với Lời Chúa, can đảm làm chứng về Chân Lý, và khao khát gây dựng Hội Thánh trong tình yêu thương. Khi chúng ta đọc lại những lời tiên tri trong Kinh Thánh, xin Chúa Thánh Linh mở mắt chúng ta để thấy Chúa Giê-xu Christ là trung tâm của mọi lời tiên tri, và để chúng ta sống như những sứ giả trung tín của Ngài trong thế hệ này.