Những Người Không Chết Trong Kinh Thánh: Hê-nóc và Ê-li

Trong Kinh Thánh, sự chết là điều không tránh khỏi đối với loài người. Tuy nhiên, có hai nhân vật đặc biệt đã không trải qua sự chết thể xác nhưng được Đức Chúa Trời cất thẳng lên thiên đàng. Đó là Hê-nóc và Ê-li. Câu chuyện về họ không chỉ là những phép lạ kỳ diệu mà còn mang những bài học sâu sắc về đức tin, sự đồng đi với Chúa và niềm hy vọng về sự sống đời đời cho những ai tin cậy Ngài.

I. Hê-nóc – Người Đồng Đi Với Đức Chúa Trời

1. Nguồn gốc và gia phả

Hê-nóc (tiếng Hê-bơ-rơ: חֲנוֹךְ – Chanokh; tiếng Hy Lạp: Ἑνώχ – Enoch) xuất hiện trong sách Sáng-thế Ký chương 5. Ông là con trai của Gia-rết và là cha của Mê-tu-sê-la, ông nội của Nô-ê. Gia phả các dòng dõi A-đam liệt kê tuổi thọ của từng người rồi kết thúc bằng cụm “rồi qua đời”. Riêng với Hê-nóc, Kinh Thánh ghi một ngoại lệ đáng chú ý:

“Hê-nóc sống được sáu mươi lăm năm, sanh Mê-tu-sê-la. Sau khi sanh Mê-tu-sê-la, Hê-nóc đồng đi cùng Đức Chúa Trời trong ba trăm năm, sanh con trai con gái. Vậy, Hê-nóc hưởng thọ được ba trăm sáu mươi lăm tuổi. Hê-nóc đồng đi cùng Đức Chúa Trời, rồi mất biệt, vì Đức Chúa Trời tiếp ông lên.” (Sáng-thế Ký 5:21-24, Bản Truyền Thống 1925)

Con số 365 năm tương ứng với số ngày trong năm dương lịch, có lẽ biểu tượng cho sự trọn vẹn. Điều quan trọng hơn là câu “Hê-nóc đồng đi cùng Đức Chúa Trời”.

2. “Đồng đi” có nghĩa gì?

Cụm từ “đồng đi” trong tiếng Hê-bơ-rơ là הִתְהַלֵּךְ (hithallek), diễn tả sự đi lại, bước đi thân mật, liên tục, trong mối thông công gần gũi với Đức Chúa Trời. Nó gợi lên hình ảnh hai người bạn đồng hành bên nhau. Hê-nóc không phải chỉ dâng lễ vật hay cầu nguyện theo nghi thức, mà ông sống một đời sống kết hợp mật thiết với Đấng Tạo Hóa.

Tân Ước xác nhận lý do Hê-nóc được cất lên trời là bởi đức tin:

“Bởi đức tin, Hê-nóc được cất lên và không thấy sự chết; người ta không thấy ông nữa, vì Đức Chúa Trời đã tiếp ông lên. Bởi chưng trước khi được tiếp lên, ông đã được chứng rằng mình ở vừa lòng Đức Chúa Trời.” (Hê-bơ-rơ 11:5)

“Vừa lòng” ở đây (tiếng Hy Lạp: εὐαρεστέω – euaresteō) nghĩa là “làm đẹp lòng”, “làm hài lòng”. Hê-nóc sống một cuộc đời đẹp ý Đức Chúa Trời nhờ đức tin.

3. Lời tiên tri của Hê-nóc

Sách Giu-đe (câu 14-15) trích dẫn lời tiên tri của Hê-nóc:

“Hãy nầy, Chúa đến với muôn vàn thánh, để đoán xét mọi người, và trách hết thảy những kẻ không tin kính về mọi việc không tin kính mà họ đã phạm, và về mọi lời vô lễ mà những kẻ tội lỗi không tin kính đã nói nghịch cùng Ngài.” (Giu-đe 14-15)

Điều này cho thấy Hê-nóc không chỉ là người công chính, mà còn là một tiên tri được Đức Thánh Linh cảm thúc. Mặc dù có sách văn thư ngoại kinh mang tên ông (sách Hê-nóc), nhưng Kinh Thánh chính thống chỉ trích dẫn một phần nhỏ, xác nhận tính xác thực của lời tiên tri đó.

4. Sự cất lên của Hê-nóc

Kinh Thánh dùng từ “tiếp lên” (Sáng 5:24) – trong tiếng Hê-bơ-rơ là לָקַח (laqach) – có nghĩa “cất đi, đem đi”. Hê-bơ-rơ 11:5 dùng từ Hy Lạp μετατίθημι (metatithemi) – “chuyển đi, đổi chỗ”. Hê-nóc được chuyển thẳng từ thế giới này đến cõi vĩnh hằng mà không trải qua sự chết, điều duy nhất xảy ra cho ông là “người ta không thấy ông nữa”.

Điều này cho thấy Đức Chúa Trời có quyền tể trị sự sống và sự chết. Hê-nóc trở thành hình bóng của sự cất lên Hội Thánh – khi những người tin Chúa sẽ được biến hóa trong chốc lát, được đem lên mây để gặp Chúa (1 Tê-sa-lô-ni-ca 4:16-17).

II. Ê-li – Vị Tiên Tri Đầy Quyền Năng

1. Bối cảnh lịch sử

Ê-li (tiếng Hê-bơ-rơ: אֵלִיָּהוּ – Eliyahu; “Giê-hô-va là Đức Chúa Trời của tôi”) sống vào thời vua A-háp và hoàng hậu Giê-sa-bên (khoảng thế kỷ 9 TCN). Y-sơ-ra-ên lúc ấy đã sa vào tội thờ thần Ba-anh. Ê-li được Đức Chúa Trời sai đến để tuyên bố hạn hán (1 Các Vua 17:1) và sau đó thể hiện quyền năng của Giê-hô-va qua nhiều phép lạ.

2. Cuộc đời và chức vụ

Ê-li nổi tiếng với những phép lạ:

• Báo hạn hán ba năm rưỡi (Gia-cơ 5:17).
• Được quạ nuôi ở khe Kê-rít (1 Các Vua 17:2-6).
• Khiến bột và dầu của bà góa ở Sa-rép-ta không hao (1 Các Vua 17:8-16).
• Khiến con trai bà góa sống lại (1 Các Vua 17:17-24).
• Thách thức 450 tiên tri Ba-anh trên núi Cạt-mên và cầu lửa từ trời giáng xuống (1 Các Vua 18:20-40).
• Cầu mưa lại xuống (1 Các Vua 18:41-45).

Tuy nhiên, sau chiến thắng vinh quang, ông lại rơi vào nỗi sợ hãi khi Giê-sa-bên đe dọa giết ông, chạy trốn đến Hô-rếp (núi Si-na-i). Tại đó, Đức Chúa Trời phán với ông trong tiếng gió hiu hiu nhỏ, sai ông xức dầu cho Ê-li-sê làm tiên tri kế vị (1 Các Vua 19).

3. Sự cất lên của Ê-li

Câu chuyện về sự cất lên của Ê-li được ghi trong 2 Các Vua chương 2. Khi Ê-li và Ê-li-sê đi từ Ghinh-ganh đến Bê-tên, rồi đến Giê-ri-cô, và qua sông Giô-đanh, các môn đồ tiên tri ở những nơi đó đều biết rằng Ê-li sẽ được cất lên. Ê-li-sê nhất định theo thầy. Khi đến bờ sông, Ê-li dùng áo choàng đập nước, nước rẽ ra hai bên, họ đi qua trên đất khô. Sau đó, Ê-li hỏi Ê-li-sê muốn gì, và Ê-li-sê xin được “một phần gấp hai” thần linh của Ê-li. Ê-li nói điều đó tùy thuộc việc Ê-li-sê có thấy ông được cất lên hay không.

“Xảy ra khi hai người vừa đi, vừa nói, bỗng có xe bằng lửa và ngựa bằng lửa phân rẽ hai người, và Ê-li lên trời trong cơn gió lốc. Ê-li-sê thấy vậy, bèn la lên rằng: Hỡi cha tôi! Hỡi cha tôi! là xe và ngựa của Y-sơ-ra-ên! Đoạn, người chẳng thấy Ê-li nữa.” (2 Các Vua 2:11-12a)

“Lên trời” trong tiếng Hê-bơ-rơ là עָלָה (alah) – “đi lên, thăng lên”. Sự kiện này được nhiều môn đồ tiên tri chứng kiến từ xa, còn Ê-li-sê là người trực tiếp thấy. Sau đó, Ê-li-sê nhận được áo choàng của Ê-li và phần thần linh gấp đôi.

4. Ê-li trong Tân Ước

Ê-li xuất hiện cùng Môi-se trên núi hóa hình với Chúa Giê-xu (Ma-thi-ơ 17:1-13; Mác 9:2-13; Lu-ca 9:28-36). Sự hiện diện của ông biểu trưng cho các tiên tri và sự chuẩn bị cho sự đến của Đấng Mết-si-a. Ngoài ra, Ma-la-chi 4:5-6 tiên báo rằng Đức Giê-hô-va sẽ sai Ê-li đến trước ngày lớn và đáng sợ của Ngài. Chúa Giê-xu giải thích rằng Giăng Báp-tít chính là Ê-li phải đến (Ma-thi-ơ 11:14). Tuy nhiên, một số nhà giải kinh cho rằng Ê-li vẫn sẽ xuất hiện trong tương lai cùng với Môi-se trong vai trò hai nhân chứng (Khải Huyền 11).

III. So Sánh Hê-nóc Và Ê-li – Ý Nghĩa Thần Học

Hai nhân vật này tuy sống cách nhau hàng ngàn năm, nhưng có những điểm tương đồng nổi bật:

• Đều không trải qua sự chết thể xác: Họ được cất trực tiếp lên thiên đàng, là hai trường hợp duy nhất trong Kinh Thánh (không kể sự thăng thiên của Chúa Giê-xu).
• Đều là những người sống công bình, mạnh mẽ trong đức tin: Hê-nóc “đồng đi cùng Đức Chúa Trời”; Ê-li dám đối đầu với tà thần và vua chúa để bênh vực danh Giê-hô-va.
• Đều được nhắc đến như những hình bóng về sự cất lên của Hội Thánh: Trong 1 Tê-sa-lô-ni-ca 4:16-17, Phao-lô mô tả sự kiện Chúa tái lâm, khi người chết trong Chúa sống lại, và những người còn sống sẽ được “cất lên cùng họ giữa đám mây, tại nơi không trung mà gặp Chúa”. Hê-nóc và Ê-li là bằng chứng tiên báo về sự kiện này.
• Đều có liên hệ đến lời tiên tri về sự phán xét cuối cùng: Hê-nóc nói tiên tri về sự phán xét (Giu-đe 14-15); Ê-li được tiên tri sẽ đến trước ngày của Chúa (Ma-la-chi 4:5-6).

Một số học giả cho rằng Hê-nóc và Ê-li chính là hai nhân chứng trong sách Khải Huyền 11, sẽ xuất hiện trong thời kỳ đại nạn, làm tiên tri 1.260 ngày, có quyền giữ trời không mưa, biến nước thành huyết, và cuối cùng bị giết rồi sống lại, được cất lên trời (Khải Huyền 11:3-12). Dù có hay không, thì sự hiện diện của họ trong Kinh Thánh luôn nhắc nhở chúng ta về quyền năng vô hạn của Đức Chúa Trời.

IV. Ứng Dụng Cho Đời Sống Cơ Đốc Nhân Ngày Nay

Chúa không chỉ kể lại những câu chuyện này để chúng ta ngưỡng mộ, mà để dạy dỗ và khích lệ chúng ta (Rô-ma 15:4). Dưới đây là một số bài học thực tiễn:

1. Sống đồng đi với Đức Chúa Trời mỗi ngày

Hê-nóc đã “đồng đi cùng Đức Chúa Trời” suốt 300 năm. Điều này không có nghĩa là ông phải ở trong đền thờ 24/7, mà là tâm tình của ông luôn hướng về Chúa trong mọi việc làm, quyết định, và tương giao hằng ngày. Chúng ta cũng được kêu gọi “bước đi trong Thánh Linh” (Ga-la-ti 5:16), “ở trong Đấng Christ” (Giăng 15:4), và sống thân mật với Ngài qua Lời Chúa và sự cầu nguyện.

2. Làm chứng cho quyền năng và sự thành tín của Chúa

Ê-li dám đứng trước hàng trăm tiên tri giả để tuyên bố rằng chỉ Giê-hô-va là Đức Chúa Trời. Ông tin cậy Đấng có thể sai lửa từ trời xuống. Chúng ta ngày nay sống trong một thế giới có nhiều thần tượng: tiền bạc, danh vọng, khoái lạc... Chúng ta cần can đảm tuyên xưng Đấng Christ, dựa vào quyền năng của Thánh Linh để làm chứng và sống khác biệt.

3. Sống bởi đức tin và vâng lời

Cả Hê-nóc lẫn Ê-li đều được khen ngợi vì đức tin (Hê-bơ-rơ 11:5-6; Gia-cơ 5:17-18). Đức tin không chỉ là niềm tin tri thức, mà thể hiện qua sự vâng lời và hành động. Hê-nóc vâng theo sự dạy dỗ của Chúa; Ê-li vâng lời rao báo hạn hán, đến với bà góa, thách thức các tiên tri Ba-anh... Chúng ta cũng cần tin rằng Đức Chúa Trời thành tín và vâng theo những gì Ngài phán dạy dù hoàn cảnh có thế nào.

4. Mong đợi sự cất lên của Hội Thánh

Sự kiện Hê-nóc và Ê-li được cất lên trời là lời hứa tiên báo về sự cất lên của tất cả tín đồ khi Chúa Giê-xu trở lại. Điều này cho chúng ta hy vọng và động lực để sống thánh khiết, “chờ đợi ngày phước đó” (Tít 2:13). Mặc dù không biết chính xác thời điểm, nhưng chúng ta luôn sẵn sàng, vì sự cất lên có thể xảy ra bất cứ lúc nào (Ma-thi-ơ 24:44).

5. Nhắc nhở rằng sự chết không phải là kết thúc đối với người tin Chúa

Hê-nóc và Ê-li cho thấy Đức Chúa Trời có quyền vượt trên sự chết. Ngày nay, những ai ở trong Đấng Christ, dù có chết về thể xác, thì linh hồn sẽ ở với Chúa, và đến ngày sau rốt, thân thể sẽ sống lại vinh hiển (1 Cô-rinh-tô 15:51-57). Sự chết không còn là nỗi sợ hãi, nhưng là cửa ngõ vào sự sống đời đời với Đức Chúa Trời.

V. Kết Luận

Hê-nóc và Ê-li là hai gương mẫu tuyệt vời về đức tin và sự gần gũi với Đức Chúa Trời. Câu chuyện của họ thách thức chúng ta sống một đời sống “đồng đi” với Chúa, can đảm làm chứng, và trung tín trong mọi sự. Hơn thế nữa, sự cất lên của họ củng cố niềm hy vọng của chúng ta vào lời hứa về sự sống lại và sự cất lên của Hội Thánh. Nguyện chúng ta luôn tìm kiếm và làm đẹp lòng Chúa như Hê-nóc, dũng cảm đứng về phía chân lý như Ê-li, và hết lòng mong đợi ngày được gặp mặt Đấng Cứu Chuộc chúng ta. A-men.