Tại sao không chỉ có một sách Phúc Âm?

Trong Tân Ước, bốn sách đầu tiên — Ma-thi-ơ, Mác, Lu-ca và Giăng — được gọi chung là “các sách Phúc Âm”. Từ “Phúc Âm” bắt nguồn từ tiếng Hy Lạp “εὐαγγέλιον” (euangelion), có nghĩa là “tin tốt lành”. Đó là tin tốt về sự cứu rỗi qua Chúa Giê-xu Christ. Một câu hỏi thường gặp là: Tại sao chúng ta có đến bốn sách kể về cùng một nhân vật và các sự kiện tương tự? Tại sao Đức Chúa Trời không chỉ linh cảm một bản tường thuật duy nhất, gọn gàng và thống nhất? Câu trả lời nằm ở sự khôn ngoan và sự đa dạng trong cách Đức Chúa Trời mặc khải chính Ngài. Bốn Phúc Âm không phải là bốn câu chuyện trùng lặp, mà là bốn chứng từ bổ sung cho nhau, mỗi sách mang một góc nhìn độc đáo về Chúa Giê-xu, nhằm đáp ứng nhu cầu của các nhóm độc giả khác nhau và làm nổi bật những khía cạnh khác nhau trong thân vị và công việc của Ngài.

Bản chất của các sách Phúc Âm

Các sách Phúc Âm không phải là tiểu sử theo nghĩa hiện đại. Các tác giả không cố gắng ghi lại mọi chi tiết về cuộc đời Chúa Giê-xu (Giăng 20:30-31; 21:25). Thay vào đó, dưới sự linh cảm của Đức Thánh Linh, mỗi tác giả đã chọn lọc và sắp xếp các sự kiện, lời giảng dạy và phép lạ để trình bày một chủ đề thần học cụ thể, nhắm đến một đối tượng độc giả nhất định.

• Phúc Âm Ma-thi-ơ: Tác giả là Ma-thi-ơ, một người thu thuế trở thành sứ đồ. Sách này được viết chủ yếu cho độc giả Do Thái. Ma-thi-ơ nhấn mạnh Chúa Giê-xu là Đấng Mê-si được hứa trong Cựu Ước, là “Con vua Đa-vít” (Ma-thi-ơ 1:1) và là Vua của vương quốc thiên đàng. Ông thường xuyên trích dẫn các lời tiên tri để chứng minh Chúa Giê-xu đã ứng nghiệm chúng (ví dụ: Ma-thi-ơ 1:22-23; 2:5-6; 4:14-16). Cấu trúc sách tập trung vào năm bài giảng lớn, nổi tiếng nhất là Bài giảng trên núi (Ma-thi-ơ 5-7), trình bày hiến chương của Vương quốc Đức Chúa Trời. Ma-thi-ơ cũng ghi lại gia phả của Chúa Giê-xu bắt đầu từ Áp-ra-ham (Ma-thi-ơ 1:1-17), nhấn mạnh giao ước với dân Y-sơ-ra-ên.
• Phúc Âm Mác: Được viết bởi Giăng Mác, một môn đồ của Phi-e-rơ. Sách này ngắn gọn, hành động nhanh, phù hợp với độc giả La Mã, những người coi trọng sự mạnh mẽ và quyền năng. Mác giới thiệu Chúa Giê-xu là “Con Đức Chúa Trời” (Mác 1:1) và là Đầy tớ tận tụy (xem Ê-sai 53). Ông sử dụng các từ “liền”, “tức thì” để mô tả sự năng động trong chức vụ của Chúa. Mác không ghi lại sự giáng sinh hay gia phả, mà bắt đầu ngay với chức vụ của Giăng Báp-tít và phép báp-têm của Chúa Giê-xu. Sách này nhấn mạnh sự hy sinh và đau khổ của Chúa Giê-xu, với khoảng một phần ba nội dung nói về tuần lễ cuối cùng và sự chết của Ngài.
• Phúc Âm Lu-ca: Lu-ca, một bác sĩ và là bạn đồng hành của Phao-lô, viết cho một người tên Thê-ô-phi-lơ và cộng đồng dân ngoại (Lu-ca 1:3-4). Lu-ca trình bày Chúa Giê-xu là Con Người, là Đấng Cứu Thế cho toàn thể nhân loại. Ông nhấn mạnh lòng thương xót của Chúa đối với người nghèo, phụ nữ, trẻ em, và những người bị xã hội ruồng bỏ. Lu-ca ghi lại nhiều dụ ngôn độc đáo như Người Sa-ma-ri nhân lành, Con trai hoang đàng, và nhiều chi tiết về sự cầu nguyện và công việc của Đức Thánh Linh. Gia phả trong Lu-ca ngược lên đến A-đam (Lu-ca 3:23-38), cho thấy Chúa Giê-xu là Đấng Cứu Rỗi cho cả nhân loại.
• Phúc Âm Giăng: Sứ đồ Giăng viết sách này vào cuối đời, với mục đích rõ ràng: “hầu cho các ngươi tin rằng Đức Chúa Jêsus là Đấng Christ, tức là Con Đức Chúa Trời, và để khi các ngươi tin, thì nhờ danh Ngài mà được sự sống” (Giăng 20:31). Giăng không lặp lại nhiều sự kiện đã có trong ba sách kia (chỉ có một số phép lạ và bài giảng trùng lặp), mà tập trung vào thần tính của Chúa Giê-xu. Ông mở đầu bằng lời khẳng định: “Ban đầu có Ngôi Lời, Ngôi Lời ở cùng Đức Chúa Trời, và Ngôi Lời là Đức Chúa Trời... Ngôi Lời đã trở nên xác thịt, ở giữa chúng ta” (Giăng 1:1,14). Giăng ghi lại bảy phép lạ “dấu lạ” và bảy lời tuyên bố “Ta là” của Chúa Giê-xu, khẳng định Ngài là sự sống, ánh sáng, người chăn hiền lành, v.v. Phúc Âm Giăng mang chiều sâu thần học đặc biệt, giúp tín hữu hiểu biết sâu sắc về bản chất của Chúa Giê-xu.

Tại sao không chỉ một mà là bốn Phúc Âm?

1. Để cung cấp một chân dung đa diện về Chúa Giê-xu: Mỗi Phúc Âm giống như một viên kim cương được cắt theo những mặt khác nhau, mỗi mặt phản chiếu ánh sáng của Chúa Giê-xu theo một cách riêng. Ma-thi-ơ cho thấy Ngài là Vua, Mác là Đầy tớ, Lu-ca là Con Người, và Giăng là Con Đức Chúa Trời. Bốn khía cạnh này không loại trừ nhau mà bổ sung cho nhau, tạo nên một bức tranh toàn vẹn về Đấng Christ. Nếu chỉ có một Phúc Âm, chúng ta có thể bỏ lỡ một số khía cạnh quan trọng trong thân vị và công việc của Ngài.

2. Để tiếp cận các nhóm độc giả khác nhau: Hội Thánh đầu tiên lan rộng từ Jerusalem đến Rô-ma, bao gồm cả người Do Thái lẫn dân ngoại. Mỗi nhóm có nền tảng văn hóa và tôn giáo khác nhau. Ma-thi-ơ, với nhiều trích dẫn Cựu Ước, giúp người Do Thái nhận ra Chúa Giê-xu là Đấng Mê-si. Mác, với văn phong súc tích và nhấn mạnh hành động, phù hợp với người La Mã thực tế. Lu-ca, viết cho dân ngoại, giải thích phong tục Do Thái và nhấn mạnh sự phổ quát của ơn cứu rỗi. Giăng viết cho mọi người tin, đặc biệt chống lại các tà thần như Ngộ đạo thuyết, khẳng định thần tính của Chúa Giê-xu. Bằng cách này, Phúc Âm có thể chạm đến mọi người ở mọi nền văn hóa.

3. Để xác nhận chân lý qua nhiều nhân chứng: Theo nguyên tắc trong Kinh Thánh, một sự việc phải được xác nhận bởi hai hoặc ba nhân chứng (Phục truyền 19:15; Ma-thi-ơ 18:16; 2 Cô-rinh-tô 13:1). Bốn Phúc Âm cung cấp bốn chứng từ độc lập về cuộc đời, sự chết và sự sống lại của Chúa Giê-xu, tăng cường tính xác thực lịch sử và thần học của Tin Lành. Sự khác biệt nhỏ giữa các tường thuật không làm suy yếu mà củng cố độ tin cậy, vì chúng cho thấy các tác giả không cấu kết để tạo ra một câu chuyện thống nhất giả tạo.

4. Để đáp ứng các nhu cầu thần học khác nhau của Hội Thánh: Trong những thế kỷ đầu, Hội Thánh đối mặt với nhiều lạc giáo (ví dụ: Ngộ đạo thuyết phủ nhận nhân tính của Chúa Giê-xu, hoặc phái Ebionite phủ nhận thần tính). Bốn Phúc Âm, khi được đọc cùng nhau, cung cấp một sự cân bằng lành mạnh: Chúa Giê-xu vừa hoàn toàn là Đức Chúa Trời vừa hoàn toàn là con người, vừa là Vua vừa là Đầy tớ. Mỗi sách nhấn mạnh một khía cạnh cần thiết cho đức tin lành mạnh.

5. Để phản ánh sự trọn vẹn của sự mặc khải: Nhiều nhà giải kinh đã nhận thấy mối liên hệ giữa bốn Phúc Âm và bốn sinh vật trong Khải Huyền 4:7 — sinh vật thứ nhất giống sư tử (tượng trưng cho Vua, Ma-thi-ơ), sinh vật thứ hai giống bò con (tượng trưng cho Đầy tớ, Mác), sinh vật thứ ba có mặt như người (tượng trưng Con Người, Lu-ca), sinh vật thứ tư giống chim phụng hoàng (tượng trưng Con Đức Chúa Trời, Giăng). Dù đây chỉ là hình ảnh tượng trưng, nó cho thấy sự phong phú của lời Chúa và sự hài hòa với toàn bộ Kinh Thánh. Con số bốn trong Kinh Thánh thường biểu thị sự trọn vẹn (bốn phương trời, bốn mùa, v.v.). Bốn Phúc Âm cho thấy sự mặc khải về Chúa Giê-xu là trọn vẹn và đầy đủ cho mọi người.

Sự hài hòa của các Phúc Âm

Một số người cho rằng bốn Phúc Âm có những mâu thuẫn, ví dụ về thứ tự các sự kiện, số lượng thiên sứ tại ngôi mộ, hoặc lời trối của Chúa trên thập tự giá. Tuy nhiên, khi nghiên cứu kỹ, chúng ta thấy chúng bổ sung cho nhau chứ không mâu thuẫn. Mỗi tác giả có mục đích riêng nên có thể sắp xếp sự kiện theo chủ đề thay vì theo thứ tự thời gian nghiêm ngặt. Ví dụ, Ma-thi-ơ nhóm hợp các phép lạ và các bài giảng lại để dạy dỗ, còn Mác thường theo trình tự thời gian hơn. Về số lượng thiên sứ, một sách nói có một thiên sứ, sách khác nói hai; điều này dễ giải thích: nếu có hai thiên sứ, thì đương nhiên có một thiên sứ, và mỗi tác giả chỉ nhắc đến một khía cạnh hoặc nhân vật nổi bật. Những khác biệt này không ảnh hưởng đến sự thật cốt lõi: ngôi mộ trống và Chúa Giê-xu đã sống lại.

Việc có nhiều tường thuật giúp chúng ta có cái nhìn đa chiều về cùng một sự kiện, giống như nhiều nhân chứng kể lại một vụ tai nạn, mỗi người chú ý đến những chi tiết khác nhau. Điều này làm cho câu chuyện trở nên sống động và đáng tin cậy hơn.

Ứng dụng thực tiễn cho đời sống Cơ Đốc

Là Cơ Đốc nhân, chúng ta có thể rút ra nhiều bài học từ việc có bốn Phúc Âm:

1. Đọc và nghiên cứu cả bốn Phúc Âm: Đừng chỉ đọc một sách mà bỏ qua các sách khác. Hãy sử dụng một bảng hài hòa Phúc Âm (Gospel Harmony) để so sánh các tường thuật và thấy được bức tranh toàn cảnh. Điều này giúp chúng ta hiểu sâu hơn về Chúa Giê-xu và những lời dạy của Ngài.
2. Đánh giá cao sự đa dạng trong sự hiệp nhất của Hội Thánh: Bốn Phúc Âm phản ánh sự phong phú của thân thể Đấng Christ, gồm nhiều thành phần với những ân tứ và góc nhìn khác nhau, nhưng cùng tôn cao một Chúa. Điều này dạy chúng ta tôn trọng sự khác biệt trong Hội Thánh miễn là cùng trung tín với Chúa Giê-xu và Kinh Thánh.
3. Áp dụng các nhấn mạnh của từng Phúc Âm vào đời sống:
   • Từ Ma-thi-ơ: Nhận biết Chúa Giê-xu là Vua, hãy vâng phục Ngài và sống theo các nguyên tắc của Nước Thiên Đàng được dạy trong Bài giảng trên núi.
   • Từ Mác: Noi gương Chúa Giê-xu là Đầy tớ, sẵn sàng phục vụ người khác, hy sinh và khiêm nhường.
   • Từ Lu-ca: Thể hiện lòng thương xót và sự quan tâm đến những người bị bỏ rơi, yếu thế; cầu nguyện nhiều và nhờ cậy Đức Thánh Linh.
   • Từ Giăng: Tin cậy Chúa Giê-xu là Con Đức Chúa Trời, nhận lấy sự sống đời đời và sống trong mối liên hệ mật thiết với Ngài.
4. Truyền giảng Phúc Âm một cách hiệu quả: Giống như các tác giả Phúc Âm điều chỉnh thông điệp cho phù hợp với đối tượng, chúng ta cũng nên tìm hiểu người nghe để chia sẻ về Chúa Giê-xu một cách thích hợp. Với người có nền tảng Do Thái giáo, có thể nhấn mạnh các lời tiên tri; với người thực tế, chia sẻ về quyền năng và sự hy sinh của Chúa; với người quan tâm đến nhân văn, nói về tình yêu và lòng thương xót; với người triết học, trình bày thần tính của Chúa Giê-xu.
5. Củng cố đức tin: Sự hiện diện của bốn Phúc Âm cung cấp bằng chứng mạnh mẽ về tính lịch sử của Chúa Giê-xu và sự đáng tin cậy của Kinh Thánh. Khi gặp nghi ngờ, hãy nhớ rằng có nhiều nhân chứng đã ghi lại những sự kiện này, và Hội Thánh từ ban đầu đã công nhận giá trị của chúng.

Kết luận

Bốn sách Phúc Âm không phải là sự dư thừa, mà là một món quà quý giá từ Đức Chúa Trời. Chúng cho chúng ta một cái nhìn toàn diện về Chúa Giê-xu Christ, Đấng cứu chuộc nhân loại. Mỗi Phúc Âm như một giọng điệu trong bản hợp xướng tôn vinh Chúa, cùng nhau tạo nên sự hài hòa tuyệt vời. Khi chúng ta đọc, nghiên cứu và áp dụng những lẽ thật trong bốn sách này, đức tin chúng ta được vững mạnh và mối quan hệ với Chúa ngày càng sâu sắc hơn. Hãy cảm tạ Chúa vì Ngài đã ban cho chúng ta không chỉ một, mà là bốn Phúc Âm để chúng ta có thể biết Ngài cách trọn vẹn.