Vua Giê-hô-gia-kim Trong Kinh Thánh
Trong dòng chảy lịch sử của các vua Giu-đa, có những nhân vật nổi bật về đức tin như Ê-xê-chia hay Giô-si-a, nhưng cũng có những vị vua trở thành bài học cảnh tỉnh về sự phản loạn chống lại Đức Chúa Trời. Giê-hô-gia-kim là một trong những nhân vật như thế – một vị vua mà sự cai trị của ông đánh dấu sự suy tàn không thể đảo ngược của vương quốc phía Nam, dẫn thẳng đến thảm họa lưu đày. Nghiên cứu về cuộc đời và thời đại của ông không chỉ là khám phá lịch sử, mà còn là một cuộc soi xét thuộc linh sâu sắc về hậu quả của sự kiêu ngạo, sự từ chối Lời Chúa và việc tìm kiếm sự cứu giúp nơi những thế lực thế gian thay vì Đấng Tạo Hóa.
I. Bối Cảnh Lịch Sử Và Gia Phả
Giê-hô-gia-kim (tiếng Hê-bơ-rơ: Yəhōyāqīm - יְהוֹיָקִים), có nghĩa là "Đức Giê-hô-va sẽ thiết lập". Tên gọi này mang ý nghĩa cao đẹp nhưng trớ trêu thay, cuộc đời ông lại là một sự phủ nhận chính ý nghĩa tên mình. Ông là con trai của vua Giô-si-a, vị vua vĩ đại đã tiến hành cải cách tôn giáo sâu rộng (2 Các Vua 22-23). Sau khi Giô-si-a tử trận tại Mê-ghi-đô, dân chúng lập em trai ông là Giô-a-cha (Sa-lum) lên ngôi, nhưng chỉ được ba tháng thì Pha-ra-ôn Nê-cô của Ai Cập phế truất, đày Giô-a-cha sang Ai Cập và lập Ê-li-a-kim, anh của Giô-a-cha, lên làm vua, đổi tên thành Giê-hô-gia-kim (2 Các Vua 23:34). Hành động đổi tên này của Pha-ra-ôn là một dấu hiệu rõ ràng về quyền bá chủ: Giê-hô-gia-kim trở thành một vị vua bù nhìn, chịu sự chi phối của Ai Cập.
Kinh Thánh tóm lược đánh giá về đời ông một cách nghiêm khắc: "Giê-hô-gia-kim được hai mươi lăm tuổi khi lên ngôi làm vua; người cai trị mười một năm tại Giê-ru-sa-lem. Mẹ người tên là Xê-bu-đa, con gái Phê-đa-gia, quê ở Ru-ma. Người làm điều ác trước mặt Đức Giê-hô-va, y như các tổ phụ mình đã làm" (2 Các Vua 23:36-37). Sự lặp lại công thức "làm điều ác trước mặt Đức Giê-hô-va" đặt ông vào hàng ngũ những vị vua đã đưa Giu-đa vào con đường hủy diệt.
II. Sự Cai Trị Tàn Ác Và Sự Khinh Thường Lời Chúa
Sách Giê-rê-mi cung cấp một cái nhìn cận cảnh và sinh động về tính cách và những hành động tàn bạo của Giê-hô-gia-kim. Trái ngược hoàn toàn với vua cha Giô-si-a là người "xé áo mình" và khiêm nhường nghe theo Lời Chúa khi sách luật pháp được tìm thấy (2 Các Vua 22:11), Giê-hô-gia-kim lại phản ứng với Lời Đức Chúa Trời bằng sự khinh miệt và bạo lực.
Một trong những sự kiện kinh hoàng nhất được ghi lại trong Giê-rê-mi 36. Tiên tri Giê-rê-mi, theo lệnh Đức Giê-hô-va, đã đọc cho Ba-rúc, thư ký của mình, chép lại tất cả những lời tiên tri về sự phán xét sắp giáng xuống Giu-đa. Vì ông bị cấm vào đền thờ, Ba-rúc đã đọc cuộn sách ấy cho dân chúng. Các quan trưởng lo sợ, bèn đem sự việc trình lên vua. Trong lúc vua Giê-hô-gia-kim ngồi trong cung mùa đông với lò sưởi trước mặt, từng phần của cuộn sách được đọc lên cho ông. Phản ứng của ông là gì? "Vua và các đầy tớ đã nghe hết các lời nầy chẳng sợ gì, chẳng xé áo mình. Dẫu Ên-na-than, Đê-la-gia, và Ghê-ma-ria có cầu xin vua đừng đốt cuộn sách, cũng chẳng nghe. Vua bèn truyền cho Giê-rác-mê-ên, con trai Ham-mê-léc, cho Sê-ra-gia, con trai A-ri-ên, và cho Sê-lê-mia, con trai Aïp-đên, đi bắt thầy tế lễ Ba-rúc và tiên tri Giê-rê-mi; nhưng Đức Giê-hô-va giấu hai người đó" (Giê-rê-mi 36:24-26).
Hành động dùng dao cắt và ném vào lửa từng phần Lời Chúa (câu 23) không chỉ là một tội phạm thượng, mà còn thể hiện sự kiêu ngạo đến mức tột cùng, tin rằng mình có thể hủy diệt sự phán xét của Đấng Tối Cao bằng một ngọn lửa trần gian. Động từ Hê-bơ-rơ qara (cắt) ở đây mang tính bạo lực và hủy diệt. Hành động này khiến Đức Giê-hô-va phán truyền rằng sự trừng phạt dành cho ông sẽ đặc biệt nghiêm trọng: "ngươi đã đốt cuộn sách ấy... bèn phán cùng Giê-rê-mi rằng: Hãy lấy một cuộn khác, và chép vào hết mọi lời đã chép trong cuộn trước mà Giê-hô-gia-kim, vua Giu-đa, đã đốt... Còn về Giê-hô-gia-kim, vua Giu-đa, thì ngươi khá nói rằng: Đức Giê-hô-va phán như vầy: Ngươi đã đốt cuộn sách nầy..." (Giê-rê-mi 36:27-29). Sự phán xét dành riêng cho ông thật kinh khiếp: "xác nó sẽ bị quăng ra, đương ban ngày thì bị nắng, ban đêm thì bị sương" (Giê-rê-mi 36:30).
III. Chính Sách Đối Ngoại Sai Lầm Và Sự Trừng Phạt
Trên bàn cờ chính trị quốc tế, Giê-hô-gia-kim cũng tỏ ra thiếu khôn ngoan. Ban đầu, ông là chư hầu của Ai Cập, phải nộp cống vật nặng nề bằng cách đánh thuế dân mình (2 Các Vua 23:35). Tuy nhiên, khi quyền lực của Babylon dưới thời Nê-bu-cát-nết-sa trỗi dậy và đánh bại Ai Cập tại trận Cạt-kê-mít (605 TCN), Giê-hô-gia-kim đã chuyển sang thần phục Babylon trong ba năm (2 Các Vua 24:1). Nhưng rồi ông lại nổi loạn chống lại Babylon, có lẽ vì tin vào những lời hứa hão huyền từ Ai Cập – một sự lựa chọn chính trị mang tính tự sát.
Phản ứng của Đức Chúa Trời với sự phản loạn này không đến từ Babylon trước, mà từ chính Ngài: "Đức Giê-hô-va sai đến cùng Giê-hô-gia-kim những đạo binh của dân Canh-đê, dân Sy-ri, dân Mô-áp, và dân Am-môn; Ngài sai chúng nó đến đánh Giu-đa đặng hủy diệt nó, theo lời của Đức Giê-hô-va đã cậy các tôi tớ Ngài là các đấng tiên tri mà phán ra" (2 Các Vua 24:2). Điều này nhấn mạnh chân lý thần học then chốt: Nê-bu-cát-nết-sa chỉ là "cây roi" của cơn thịnh nộ Đức Giê-hô-va (Ê-sai 10:5). Sự trừng phạt cuối cùng đã đến khi quân Babylon vây thành Giê-ru-sa-lem và bắt đi những phẩm vật đền thờ cùng một nhóm những người ưu tú đầu tiên, trong đó có Đa-ni-ên và ba bạn ông (Đa-ni-ên 1:1-2).
Sách Sử Ký bổ sung một chi tiết quan trọng về kết cục của ông: "Nê-bu-cát-nết-sa sai người bắt người mà dùng xích đồng cõng người qua thành Ba-by-lôn" (2 Sử Ký 36:6). Cụm từ "dùng xích đồng cõng" (có bản dịch: "trói bằng xiềng đồng") gợi lên hình ảnh một vị vua bị bắt đi như một tù nhân hèn mọn. Tuy nhiên, có vẻ như ông đã bị giải đi và sau đó được tha (có lẽ để trở thành một vua chư hầu), nhưng cuối cùng thì chết tại Giê-ru-sa-lem. Lời tiên tri của Giê-rê-mi về việc xác ông bị quăng ra ngoài (Giê-rê-mi 22:18-19, 36:30) có lẽ đã ứng nghiệm, cho thấy sự chết không vinh hiển và không được an táng tử tế của ông.
IV. Sự Tương Phản Với Vua Cha Giô-si-a: Một Bài Học Về Di Sản Thuộc Linh
Kinh Thánh liên tục đặt sự tương phản giữa Giê-hô-gia-kim và cha mình, Giô-si-a. Trong Giê-rê-mi 22, tiên tri đã rao ra lời cảnh cáo cho Giê-hô-gia-kim bằng cách nhắc nhở về vua cha: "Chúa phán: Hãy lên núi Li-ban mà kêu la, tại Ba-san hãy cất tiếng lên! Hãy kêu la từ A-ba-rim, vì mọi kẻ yêu mến ngươi đều bị hủy diệt... Còn ngươi, có phải là vua chăng, nếu ngươi cất nhà cao cửa rộng? Cha ngươi há chẳng từng ăn uống, làm sự chánh trực công bình, và được phước sao? Người xét đoán công bình kẻ nghèo khổ, nên mới được phước. Như thế chẳng phải là vì người nhìn biết ta sao? Đức Giê-hô-va phán vậy" (Giê-rê-mi 22:20, 15-16).
Giô-si-a được nhớ đến vì sự "chánh trực công bình" và việc "nhìn biết Ta" (tức là Đức Giê-hô-va). Động từ Hê-bơ-rơ yada (nhìn biết) ở đây chỉ mối quan hệ thân mật, giao ước, và sự vâng phục. Trong khi đó, Giê-hô-gia-kim chỉ lo xây cất cung điện nguy nga cho mình bằng sự bất công và lao động khổ sai (Giê-rê-mi 22:13-14). Ông thừa hưởng một di sản thuộc linh quý báu nhưng lại khước từ nó, chọn con đường của sự ích kỷ và bạo ngược. Điều này nhắc nhở chúng ta rằng đức tin không thể thừa kế theo huyết thống; mỗi thế hệ phải tự mình lựa chọn tin kính và vâng lời Chúa.
V. Ứng Dụng Thực Tiễn Cho Đời Sống Cơ Đốc Nhân Ngày Nay
Cuộc đời của Giê-hô-gia-kim không chỉ là một câu chuyện lịch sử, mà là một hồi chuông cảnh báo vang vọng xuyên suốt mọi thời đại. Dưới đây là một số bài học thực tiễn chúng ta có thể rút ra:
1. Thái Độ Đối Với Lời Chúa: Hành động đốt sách của Giê-hô-gia-kim là đỉnh điểm của sự khinh thường Lời Chúa. Ngày nay, chúng ta có thể không dùng lửa để đốt Kinh Thánh, nhưng chúng ta vô hiệu hóa Lời Chúa khi chúng ta: chọn lọc chỉ nghe những điều mình thích (như vua chỉ nghe một phần cuộn sách), phớt lờ những lời quở trách hay cảnh báo, hoặc để Lời Chúa không làm biến đổi đời sống mình. Thái độ của chúng ta phải giống như vua Giô-si-a: khi nghe Lời Chúa, lòng tan nát, ăn năn và quyết tâm vâng theo (2 Các Vua 22:11-13).
2. Sự Nguy Hiểm Của Tính Hai Mặt Thuộc Linh: Giê-hô-gia-kim có thể đã giữ những nghi lễ tôn giáo bề ngoài (ông vẫn cho phép đọc sách trong đền thờ), nhưng lòng ông chống nghịch Đức Chúa Trời. Điều này cảnh báo chúng ta về sự giả hình – làm những việc đạo đức trong nhà thờ nhưng sống bất công, kiêu ngạo và ích kỷ ngoài đời. Đức Chúa Trời nhìn thấy tấm lòng (1 Sa-mu-ên 16:7).
3. Chọn Lựa Nơi Nương Tựa: Giê-hô-gia-kim luôn tìm kiếm sự bảo vệ từ các cường quốc thế gian (Ai Cập, rồi Babylon) thay vì tin cậy nơi Đức Giê-hô-va. Trong những cơn khủng hoảng cá nhân, gia đình, hay xã hội, chúng ta có khuynh hướng chạy đến với những giải pháp của con người, triết lý thế gian, hay sức mạnh vật chất. Bài học từ Giê-hô-gia-kim nhắc nhở: "Đáng rủa thay là kẻ nhờ cậy loài người, lấy loài xác thịt làm cánh tay mình, lòng lìa khỏi Đức Giê-hô-va!" (Giê-rê-mi 17:5). Sự cứu giúp thật chỉ đến từ Chúa (Thi Thiên 121:2).
4. Hậu Quả Của Sự Lãnh Đạo Sai Lầm: Vị vua này đã dẫn cả dân tộc mình vào thảm họa. Những người có chức vụ lãnh đạo (trong gia đình, hội thánh, xã hội) mang một trách nhiệm nặng nề. Sự kiêu ngạo, bất công và không vâng lời Chúa của người lãnh đạo không chỉ hủy hoại bản thân họ, mà còn kéo theo nhiều người khác. Lãnh đạo Cơ Đốc phải là người khiêm nhường, biết lắng nghe Lời Chúa và dẫn dắt người khác đến với sự vâng phục Chúa.
5. Ân Điển Trong Sự Phán Xét: Ngay giữa câu chuyện về Giê-hô-gia-kim, chúng ta vẫn thấy ân điển Chúa. Ngài đã kiên nhẫn sai các tiên tri đến cảnh báo (2 Các Vua 24:2). Ngài bảo vệ Giê-rê-mi và Ba-rúc khỏi bàn tay sát hại của vua (Giê-rê-mi 36:26). Ngay cả trong sự phán xét, Chúa vẫn giữ gìn một phần sót lại trung tín (những người như Đa-ni-ên bị bắt đi, nhưng chính họ lại trở thành ánh sáng trong đêm trường Ba-by-lôn). Điều này cho chúng ta niềm hy vọng: dù xung quanh có sa ngã, Chúa vẫn tìm kiếm và bảo vệ những người trung tín với Ngài.
Kết Luận
Vua Giê-hô-gia-kim đứng trong lịch sử Kinh Thánh như một tượng đài của sự thất bại thuộc linh. Ông được đặt tên với ý nghĩa "Đức Giê-hô-va thiết lập", nhưng cả đời ông lại dành để phá đổ mọi điều Chúa thiết lập. Ông thừa hưởng di sản cải cách của một người cha vĩ đại, nhưng lại chọn con đường tối tăm của sự phản loạn. Câu chuyện của ông là một lời cảnh báo nghiêm khắc về hậu quả thảm khốc của việc khinh thường Lời Chúa, tin cậy nơi xác thịt, và sống một đời sống hai mặt.
Tuy nhiên, qua sự thất bại của ông, ánh sáng của Tin Lành về ân điển và sự trung tín của Đức Chúa Trời càng tỏ rõ hơn. Chúa vẫn phán, vẫn cảnh báo, và vẫn tìm kiếm những tấm lòng vâng phục. Lịch sử của Giu-đa dưới thời Giê-hô-gia-kim dẫn đến sự phán xét, nhưng cũng từ đó, lời hứa về một Đấng Mết-si-a, một Vua công bình đến từ nhà Đa-vít, càng trở nên khẩn thiết hơn bao giờ hết. Chúa Giê-xu Christ, Con Đa-vít, chính là Vị Vua hoàn hảo mà Giô-si-a phản chiếu phần nào và Giê-hô-gia-kim hoàn toàn phản nghịch lại. Ngài vâng phục Chúa Cha trọn vẹn, trân quý từng chữ trong Lời Chúa, và cai trị với sự công bình và tình yêu thương vĩnh cửu. Trong Ngài, chúng ta tìm thấy nơi nương tựa đích thực và bài học sau cùng: “Hãy khiêm nhường xuống trước mặt Chúa, thì Ngài sẽ nhắc anh em lên” (Gia-cơ 4:10).