Priscilla và Aquila là ai?
Trong Tân Ước, có một cặp vợ chồng đặc biệt thường xuất hiện cùng nhau, luôn sát cánh trong chức vụ và trở thành hình mẫu lý tưởng cho các gia đình Cơ Đốc. Đó là Priscilla và Aquila (trong Kinh Thánh tiếng Việt được gọi là Bê-rít-sin và A-qui-la). Họ không chỉ là những người bạn thân thiết của sứ đồ Phao-lô mà còn là những nhà lãnh đạo Hội Thánh tại gia, những thầy dạy đạo tận tâm và những người dám liều mạng sống vì Phúc Âm. Bài viết này sẽ khám phá cuộc đời, chức vụ và những bài học quý giá từ đôi vợ chồng đáng kính này.
Giới thiệu về Priscilla và Aquila
Priscilla (còn gọi là Prisca) và Aquila là một cặp vợ chồng người Do Thái tin Chúa Giê-xu, sống vào thế kỷ thứ nhất. Họ được nhắc đến sáu lần trong Tân Ước (Công vụ 18:2,18,26; Rô-ma 16:3; 1 Cô-rinh-tô 16:19; 2 Ti-mô-thê 4:19). Điều đáng chú ý là trong bốn lần, tên Priscilla được đặt trước Aquila (Công vụ 18:18,26; Rô-ma 16:3; 2 Ti-mô-thê 4:19), điều này có thể cho thấy bà đóng vai trò nổi bật trong chức vụ. Tuy nhiên, họ luôn xuất hiện cùng nhau, minh họa một sự hợp tác trọn vẹn trong hôn nhân và trong công việc nhà Chúa.
Bối cảnh và lần đầu được nhắc đến
Lần đầu tiên chúng ta gặp Priscilla và Aquila là trong sách Công vụ 18:1-3:
“Sau đó, Phao-lô rời thành A-thên, đi đến thành Cô-rinh-tô. Tại đây, ông gặp một người Do Thái tên A-qui-la, quê ở xứ Bông, mới từ nước Y-ta-li đến đây với vợ là Bê-rít-sin, bởi vì vua Cơ-lốt có chỉ dụ đuổi hết người Do Thái khỏi thành Rô-ma. Phao-lô đến thăm họ, và vì cùng nghề, nên ở lại cùng làm việc với họ; vả, nghề họ là may trại.” (Công vụ 18:1-3, Bản Truyền Thống 1925)
Qua đoạn Kinh Thánh này, chúng ta biết được một số thông tin quan trọng:
- Aquila là người Do Thái, quê ở Pontus (xứ Bông), một tỉnh của La Mã nằm ở phía bắc Tiểu Á.
- Cả hai vợ chồng đã từng sống ở Rô-ma nhưng bị buộc phải rời đi do sắc lệnh của hoàng đế Claudius (khoảng năm 49-50 SCN) trục xuất người Do Thái khỏi thành phố.
- Họ định cư tại Cô-rinh-tô và hành nghề may trại (tiếng Hy Lạp: σκηνοποιοί – skēnopoioi, nghĩa là “người làm lều”, có thể là làm lều từ da dê hoặc vải bạt).
- Phao-lô, vốn cũng là thợ may trại (theo truyền thống, ông học nghề thuộc da hoặc dệt lều), đã đến ở và làm việc cùng họ. Đây là khởi đầu của một tình bạn và sự hợp tác lâu dài.
Việc Phao-lô ở cùng và làm việc với Priscilla và Aquila cho thấy họ đã mở rộng vòng tay hiếu khách, cung cấp cho Phao-lô chỗ ở và cơ hội kiếm sống. Điều này cũng minh họa nguyên tắc “tự lực” trong chức vụ của Phao-lô – ông không muốn trở thành gánh nặng cho Hội Thánh non trẻ (1 Tê-sa-lô-ni-ca 2:9; 2 Tê-sa-lô-ni-ca 3:8).
Đồng hành với Phao-lô tại Ê-phê-sô
Sau khi Phao-lô ở lại Cô-rinh-tô khoảng một năm rưỡi (Công vụ 18:11), ông quyết định trở về An-ti-ốt. Trên hành trình, Priscilla và Aquila đi cùng ông:
“Phao-lô ở lại thành Cô-rinh-tô ít lâu nữa, rồi từ giã anh em, xuống thuyền đi Sy-ri, có Bê-rít-sin và A-qui-la cùng đi với.” (Công vụ 18:18)
Họ cùng Phao-lô đến Ê-phê-sô, một thành phố lớn của Tiểu Á. Tại đây, Phao-lô để hai vợ chồng lại và tiếp tục hành trình của mình (Công vụ 18:19). Priscilla và Aquila bắt đầu chức vụ tại Ê-phê-sô, và nhà của họ trở thành nơi nhóm họp của Hội Thánh (1 Cô-rinh-tô 16:19).
Điều đáng chú ý là trong câu 18, tác giả Lu-ca viết “Bê-rít-sin và A-qui-la” – tên Priscilla đứng trước. Điều này có thể cho thấy bà là người năng động hơn hoặc có địa vị xã hội cao hơn, nhưng dù sao cả hai đều là những người đồng lao với Phao-lô.
Hướng dẫn Apollos – Một mẫu mực về dạy dỗ
Một trong những sự kiện nổi bật nhất liên quan đến Priscilla và Aquila được ghi lại trong Công vụ 18:24-28:
“Bấy giờ có một người Giu-đa tên là A-bô-lô, quê tại thành A-léc-xan-tri, là tay khéo nói và hiểu Kinh Thánh, đến thành Ê-phê-sô. Người đã được dạy đạo Chúa; lòng rất sốt sắng, lấy sự chính xác mà giảng dạy những điều về Đức Chúa Jêsus, dẫu người chỉ biết phép báp-têm của Giăng mà thôi. Người bèn mở miệng ra nói cách dạn dĩ trong nhà hội. A-qui-la và Bê-rít-sin nghe giảng, bèn đem người về với mình, giải bày đạo Đức Chúa Trời cho càng kĩ lưỡng hơn nữa.” (Công vụ 18:24-26)
Apollos là một người có tài hùng biện, thông thạo Kinh Thánh Cựu Ước và nhiệt thành rao giảng về Chúa Giê-xu. Tuy nhiên, sự hiểu biết của ông về Phúc Âm chưa trọn vẹn – ông chỉ biết về phép báp-têm của Giăng (tức là sự ăn năn). Priscilla và Aquila đã lắng nghe ông giảng, nhận ra sự thiếu sót, và “đem người về với mình, giải bày đạo Đức Chúa Trời cho càng kĩ lưỡng hơn nữa”.
Phương cách họ tiếp cận Apollos rất đáng học tập:
- Họ lắng nghe trước khi sửa dạy.
- Họ tiếp nhận Apollos với thái độ tôn trọng, không công kích giữa đám đông.
- Họ mời ông về nhà – một môi trường thân thiện, riêng tư.
- Họ giải bày (tiếng Hy Lạp: ἐξέθεντο – exethento, có nghĩa là “trình bày, giải thích cặn kẽ”) cho ông biết thêm về đạo Đức Chúa Trời một cách chính xác hơn.
Kết quả là Apollos trở thành một nhà truyền giáo mạnh mẽ, đem lại nhiều lợi ích cho các tín hữu và khiến nhiều người tin Chúa (Công vụ 18:27-28). Sự kiện này cho thấy Priscilla và Aquila không chỉ là những người hiểu biết Kinh Thánh sâu sắc mà còn có tấm lòng khiêm nhường, khéo léo trong việc dạy dỗ người khác.
Nhà của họ – Trung tâm Hội Thánh tại gia
Priscilla và Aquila được biết đến với việc mở cửa nhà mình cho các tín hữu nhóm lại. Trong thư gửi cho Hội Thánh tại Rô-ma, Phao-lô viết:
“Hãy chào Bê-rít-sin và A-qui-la, bạn đồng lao của tôi trong Đấng Christ Jêsus; hai người đã liều chính mình để cứu sự sống tôi. Chẳng phải một mình tôi tạ ơn hai người, nhưng cả các Hội Thánh của dân ngoại nữa. Cũng hãy chào Hội Thánh nhóm tại nhà hai người.” (Rô-ma 16:3-5a)
Và trong 1 Cô-rinh-tô 16:19, Phao-lô gửi lời chào từ “A-qui-la và Bê-rít-sin với Hội Thánh nhóm tại nhà họ”. Như vậy, dù ở Ê-phê-sô hay sau này trở về Rô-ma (sau khi sắc lệnh của Claudius hết hiệu lực), nhà của họ luôn là nơi các tín hữu tụ tập để thờ phượng, học Lời Chúa và khích lệ nhau. Điều này phản ánh mô hình Hội Thánh tại gia phổ biến trong thời kỳ đầu – các tín hữu thường nhóm lại trong tư gia của những người có điều kiện.
Việc mở nhà cho Hội Thánh không chỉ đòi hỏi lòng hiếu khách mà còn cần sự hy sinh thời gian, công sức và cả sự an toàn cá nhân (vì Cơ Đốc giáo chưa được pháp luật La Mã công nhận). Priscilla và Aquila đã sẵn sàng chấp nhận những rủi ro đó.
Mối quan hệ với Phao-lô: Bạn đồng lao và những người liều mạng
Phao-lô gọi Priscilla và Aquila là “bạn đồng lao của tôi trong Đấng Christ Jêsus” (Rô-ma 16:3). Cụm từ “bạn đồng lao” (tiếng Hy Lạp: συνεργοί – synergoi) cho thấy họ cùng hợp tác chặt chẽ với Phao-lô trong công tác truyền giáo, không chỉ hỗ trợ vật chất mà còn tham gia giảng dạy, chăm sóc Hội Thánh.
Đặc biệt, Phao-lô nói rằng họ “đã liều chính mình để cứu sự sống tôi” (câu 4). Nguyên văn Hy Lạp: ὑπὲρ τῆς ψυχῆς μου τὸν ἑαυτῶν τράχηλον ὑπέθηκαν – “đã đặt cổ của họ dưới (lưỡi gươm) vì mạng sống tôi”. Điều này có thể ám chỉ một sự kiện nào đó mà Priscilla và Aquila đã can thiệp để bảo vệ Phao-lô khỏi nguy hiểm tính mạng, có lẽ trong thời gian ở Ê-phê-sô (xem 1 Cô-rinh-tô 15:32; 2 Cô-rinh-tô 1:8-10). Dù không rõ chi tiết, nhưng rõ ràng họ đã sẵn sàng hy sinh bản thân vì Phao-lô và vì Phúc Âm.
Trong 2 Ti-mô-thê 4:19, Phao-lô gửi lời chào đến “Bê-rít-sin và A-qui-la”, cho thấy tình bạn của họ vẫn bền chặt cho đến cuối đời Phao-lô.
Ý nghĩa của thứ tự tên: Priscilla được nhắc trước
Như đã đề cập, trong bốn lần, tên Priscilla (Bê-rít-sin) xuất hiện trước Aquila. Điều này khá bất thường trong xã hội cổ đại, nơi người chồng thường được nhắc đến trước. Một số giải thích có thể là:
- Priscilla xuất thân từ gia đình quý tộc hoặc có địa vị xã hội cao hơn chồng.
- Bà có vai trò nổi bật hơn trong chức vụ (có thể là người giảng dạy, lãnh đạo).
- Đơn giản là cách gọi thân mật, hoặc do thói quen của tác giả.
Dù lý do là gì, điều này cho thấy trong mắt Phao-lô và Lu-ca, Priscilla không phải là người phụ nữ thụ động, mà là một nhân vật tích cực, có ảnh hưởng ngang bằng với chồng. Điều này phù hợp với tinh thần của Ga-la-ti 3:28 – trong Đấng Christ không còn phân biệt nam nữ, nhưng tất cả đều là một.
Bài học ứng dụng cho đời sống Cơ Đốc ngày nay
Cuộc đời và chức vụ của Priscilla và Aquila để lại nhiều bài học quý giá cho các tín hữu, đặc biệt là các cặp vợ chồng Cơ Đốc.
1. Hôn nhân đồng công trong Chúa
Priscilla và Aquila là hình ảnh đẹp của một cặp vợ chồng cùng nhau phục vụ Chúa. Họ cùng làm việc, cùng đi du lịch truyền giáo, cùng dạy dỗ, cùng mở nhà cho Hội Thánh. Hôn nhân của họ không phải là rào cản cho chức vụ, mà là phương tiện để mở rộng Nước Đức Chúa Trời. Các cặp vợ chồng ngày nay có thể noi gương họ bằng cách cùng tham gia các hoạt động Hội Thánh, cùng học Kinh Thánh, cùng cầu nguyện và khích lệ nhau phục vụ.
2. Lòng hiếu khách Cơ Đốc
Nhà của Priscilla và Aquila luôn mở rộng cửa – cho Phao-lô, cho Apollos, cho cả Hội Thánh. Lòng hiếu khách là một đức tính được Kinh Thánh nhấn mạnh (Rô-ma 12:13; Hê-bơ-rơ 13:2). Ngày nay, chúng ta có thể sử dụng nhà mình để tiếp đón các mục sư, nhà truyền giáo, sinh viên xa nhà, hoặc đơn giản là mở các nhóm nhỏ, nhóm tế bào. Một ngôi nhà ấm cúng có thể trở thành nơi chữa lành và xây dựng cộng đồng.
3. Dạy dỗ và môn đệ hóa
Priscilla và Aquila đã dạy Apollos “cách kỹ lưỡng hơn”. Họ không chỉ giỏi về Kinh Thánh mà còn biết cách truyền đạt với tình yêu thương và sự tế nhị. Chúng ta cũng được kêu gọi làm môn đệ cho người khác (Ma-thi-ơ 28:19-20). Điều này đòi hỏi chúng ta phải không ngừng học hỏi Lời Chúa và sẵn sàng đầu tư thời gian để hướng dẫn những người mới tin hoặc những người còn thiếu sót trong sự hiểu biết.
4. Hỗ trợ các nhà truyền giáo và mục sư
Priscilla và Aquila đã hỗ trợ Phao-lô cả về vật chất lẫn tinh thần. Họ cho ông chỗ ở, cùng làm việc với ông, và thậm chí liều mạng vì ông. Ngày nay, Hội Thánh cần những người biết đứng sau hỗ trợ các nhà lãnh đạo, cầu nguyện cho họ, giúp đỡ tài chính, và khích lệ họ trong những lúc khó khăn.
5. Làm nghề thế tục để hỗ trợ chức vụ (tentmaking)
Cả Phao-lô và Priscilla, Aquila đều là thợ may trại. Họ kiếm sống bằng nghề tay trái để có thể tự túc và không trở thành gánh nặng cho Hội Thánh. Điều này nhắc nhở chúng ta rằng chức vụ không chỉ dành cho những người làm việc toàn thời gian; mỗi tín hữu đều có thể phục vụ Chúa ngay trong công việc hàng ngày của mình. Dù bạn là giáo viên, bác sĩ, công nhân, bạn vẫn có thể trở thành chứng nhân và dùng nguồn lực của mình để hỗ trợ công việc Chúa.
6. Can đảm và hy sinh
Priscilla và Aquila đã nhiều lần di chuyển (Rô-ma → Cô-rinh-tô → Ê-phê-sô → Rô-ma), chấp nhận bất ổn, và thậm chí liều mạng sống vì Phao-lô. Họ không đặt sự an toàn cá nhân lên trên Phúc Âm. Trong thời đại ngày nay, nhiều nơi trên thế giới, việc theo Chúa vẫn đòi hỏi sự hy sinh. Dù chúng ta có thể không phải đối mặt với nguy hiểm tính mạng, nhưng chúng ta vẫn cần can đảm sống cho Chúa giữa một xã hội thù nghịch, dám bày tỏ đức tin và bảo vệ lẽ thật.
Kết luận
Priscilla và Aquila là những tấm gương sáng về sự hợp tác trong hôn nhân, lòng hiếu khách, tinh thần dạy dỗ, sự hỗ trợ các nhà lãnh đạo, và lòng dũng cảm hy sinh vì Phúc Âm. Họ không phải là những nhân vật nổi tiếng như các sứ đồ, nhưng chức vụ khiêm nhường của họ đã góp phần quan trọng vào sự phát triển của Hội Thánh đầu tiên. Qua cuộc đời họ, chúng ta thấy rằng Đức Chúa Trời có thể sử dụng bất cứ ai sẵn lòng phục vụ Ngài, dù là đàn ông hay đàn bà, dù là thợ thủ công hay giáo sư. Ước mong mỗi chúng ta, đặc biệt là các cặp vợ chồng, học theo gương của Priscilla và Aquila, để nhà chúng ta trở thành trung tâm của tình yêu thương và sự phục vụ, và cuộc đời chúng ta trở nên phước lành cho nhiều người.