Cách Cư Xử Của Cơ Đốc Nhân
Trong thế giới đầy biến động và những chuẩn mực đạo đức thay đổi không ngừng, một câu hỏi quan trọng được đặt ra cho mỗi tín hữu: Là Cơ Đốc nhân, tôi phải cư xử như thế nào? Cách cư xử không đơn thuần là nghi thức xã giao hay phép lịch sự thông thường, nhưng là sự biểu lộ ra bên ngoài của một thực tại bên trong – một tấm lòng đã được Chúa Giê-xu Christ biến đổi. Kinh Thánh không để chúng ta trong sự mơ hồ về vấn đề này. Từ Sáng Thế Ký đến Khải Huyền, Đức Chúa Trời đã bày tỏ ý muốn Ngài về cách sống của dân sự được Ngài chuộc. Bài viết nghiên cứu chuyên sâu này sẽ khảo sát nền tảng Kinh Thánh về cách cư xử của Cơ Đốc nhân, giải nghĩa những nguyên tắc then chốt và đưa ra những áp dụng thực tiễn cho đời sống hằng ngày.
Trước khi đi vào những nguyên tắc cụ thể, chúng ta phải hiểu nền tảng thần học. Cách cư xử của Cơ Đốc nhân không phải là một bộ luật để tự cứu mình, nhưng là kết quả tự nhiên của sự cứu chuộc và sự tái sinh. Sứ đồ Phao-lô tuyên bố: “Vậy, nếu ai ở trong Đấng Christ, thì nấy là người dựng nên mới; những sự cũ đã qua đi, nầy mọi sự đều trở nên mới.” (2 Cô-rinh-tô 5:17).
Từ ngữ Hy Lạp được dùng cho “người dựng nên mới” là kainē ktisis (καινὴ κτίσις), mang ý nghĩa một sự sáng tạo mới, một loài thọ tạo mới. Bản chất mới này tất yếu sẽ sản sinh một lối sống mới.
Trong thư Ê-phê-sô, Phao-lô trình bày trình tự rõ ràng: Ân điển dẫn đến Đức tin, và Đức tin sản sinh Hành vi. Ông viết: “Vả, ấy là nhờ ân điển, bởi đức tin, mà anh em được cứu, điều đó không phải đến từ anh em, bèn là sự ban cho của Đức Chúa Trời. Ấy chẳng phải bởi việc làm đâu, hầu cho không ai khoe mình. Vì chúng ta là việc Ngài làm ra, đã được dựng nên trong Đức Chúa Jêsus Christ để làm việc lành mà Đức Chúa Trời đã sắm sẵn trước cho chúng ta làm theo.” (Ê-phê-sô 2:8-10).
“Việc lành” (ergois agathois - ἔργοις ἀγαθοῖς) ở đây chính là cách cư xử, hành vi phù hợp với một Cơ Đốc nhân, nhưng nó là kết quả của sự cứu rỗi, không phải là điều kiện để được cứu.
1. Nguyên Tắc Yêu Thương: Đây là nguyên tắc tối thượng. Khi được hỏi về điều răn lớn nhất, Chúa Giê-xu đáp: “Ngươi phải hết lòng, hết linh hồn, hết ý mà yêu mến Chúa, là Đức Chúa Trời ngươi. Ấy là điều răn thứ nhất và lớn hơn hết. Còn điều răn thứ hai đây, cũng như vậy: Ngươi phải yêu kẻ lân cận như mình.” (Ma-thi-ơ 22:37-39).
Từ “yêu” được dùng ở đây trong tiếng Hy Lạp là agapaō (ἀγαπάω), chỉ tình yêu mang tính hy sinh, quyết định, và vị tha, khác với tình yêu cảm xúc (phileō). Cách cư xử Cơ Đốc phải được thúc đẩy bởi tình yêu agapē này dành cho Chúa và cho người lân cận.
2. Nguyên Tắc Làm Sáng Danh Chúa: Mọi hành vi của chúng ta phải quy về mục đích tối cao này. Sứ đồ Phao-lô khuyên: “Vậy, anh em hoặc ăn, hoặc uống, hay là làm sự chi khác, hãy vì sự vinh hiển Đức Chúa Trời mà làm.” (1 Cô-rinh-tô 10:31).
Cách cư xử của chúng ta trở thành một bài ca ngợi khen, một “sự vinh hiển” (doxa - δόξa) dâng lên cho Đức Chúa Trời.
3. Nguyên Tắc Vâng Phục Lời Chúa: Chúa Giê-xu phán: “Nếu các ngươi yêu mến ta, thì giữ gìn các điều răn ta.” (Giăng 14:15).
Cách cư xử yêu thương được biểu lộ qua sự vâng phục cụ thể. Thi Thiên 119:105 tuyên bố: “Lời Chúa là ngọn đèn cho chân tôi, Ánh sáng cho đường lối tôi.”
Lời Chúa (Torah trong tiếng Hê-bơ-rơ, không chỉ là luật pháp mà còn là sự chỉ dẫn) là tiêu chuẩn duy nhất và đủ cho mọi hành vi.
A. Trong Hội Thánh (với anh em cùng đức tin):
Kinh Thánh dạy rất chi tiết về cách cư xử trong thân thể Đấng Christ. Rô-ma 12:9-21 là một bản tóm tắt xuất sắc:
- “Lòng yêu thương phải cho thành thật.” (câu 9): Từ “thành thật” (anypokritos - ἀνυπόκριτος) nghĩa là “không giả hình”. Tình yêu phải chân thật, không mặt nạ.
- “Hãy lấy lòng yêu thương mềm mại mà yêu nhau như anh em; hãy lấy lẽ kính nhường nhau.” (câu 10): “Kính nhường” (timē - τιμή) nghĩa là tôn trọng, coi người khác có giá trị.
- “Hãy cố gắng cho được sự hòa thuận với mọi người.” (câu 18): Điều này đòi hỏi sự chủ động (“cố gắng”) và sự khiêm nhường.
Ga-la-ti 6:1-2 dạy cách sửa trị: “Hỡi anh em, ví bằng có người nào tình cờ phạm lỗi gì, anh em là kẻ có Đức Thánh Linh, hãy lấy lòng mềm mại mà sửa họ lại.”
Tinh thần “mềm mại” (prautētos - πραΰτητος) là then chốt, vì mục đích là phục hồi, không phải hủy diệt.
B. Trong Gia Đình:
Ê-phê-sô 5:22 - 6:4 đưa ra trật tự rõ ràng:
- Vợ đối với chồng: “Hỡi người làm vợ, hãy vâng phục chồng mình như vâng phục Chúa.” (5:22). “Vâng phục” (hypotassō - ὑποτάσσω) có nghĩa là tự nguyện thuận phục trong tình yêu và trật tự Chúa đặt để, không phải sự hạ thấp phẩm giá.
- Chồng đối với vợ: “Hỡi người làm chồng, hãy yêu vợ mình, như Đấng Christ đã yêu Hội thánh, phó chính mình Ngài vì Hội thánh.” (5:25). Đây là tiêu chuẩn cao nhất: tình yêu hy sinh (agapaō), sẵn sàng chết vì người mình yêu.
- Cha mẹ đối với con cái: “Hỡi các người làm cha, chớ chọc cho con cái mình giận dữ, hãy dùng sự sửa phạt khuyên bảo của Chúa mà nuôi nấng chúng nó.” (6:4).
C. Trong Xã Hội (với thế giới bên ngoài):
1 Phi-e-rơ 2:11-12 đưa ra nguyên tắc then chốt: “Hỡi kẻ rất yêu dấu, tôi khuyên anh em như khách đỗ và kẻ ở trọ hãy kiêng những sự ham mê thuộc về xác thịt, là sự hay tranh chiến với linh hồn; hãy ăn ở ngay lành giữa dân ngoại, hầu cho họ là kẻ gièm chê anh em như người làm ác, đang ngày anh em làm việc lành, thì sẽ ngợi khen Đức Chúa Trời trong ngày Ngài thăm viếng.”
- “Ăn ở ngay lành”: Cụm từ này dịch từ anastrophē kalēn (ἀναστροφὴν καλήν), có nghĩa là “nếp sống tốt đẹp”, “cách cư xử tốt”.
- Mục đích: Để người ngoài, dù có gièm chê, cuối cùng cũng phải nhìn nhận việc lành và tôn vinh Đức Chúa Trời. Đây là chức năng làm muối và ánh sáng (Ma-thi-ơ 5:13-16).
Đối với người có chức quyền, Rô-ma 13:1-7 dạy sự tôn trọng và vâng phục thích đáng. Đối với mọi người, chúng ta được gọi để “làm sự lành” (Ga-la-ti 6:10) và “cầu nguyện cho hết thảy mọi người” (1 Ti-mô-thê 2:1).
Ga-la-ti 5:22-23 liệt kê chín đặc tính tạo nên “bông trái của Đức Thánh Linh”: “Nhưng trái của Thánh Linh, ấy là lòng yêu thương, sự vui mừng, bình an, nhịn nhục, nhân từ, hiền lành, trung tín, mềm mại, tiết độ.”
Điều quan trọng cần lưu ý:
- Đây là “trái” (số ít - karpos) chứ không phải “các trái” (số nhiều). Nó là một tổng thể hữu cơ, giống như một chùm nho có nhiều trái, nhưng xuất phát từ một nhánh duy nhất là Đức Thánh Linh.
- Đây không phải là “công việc” do chúng ta nỗ lực tạo ra, mà là “trái” được sinh ra từ mối liên hệ sống động với Chúa Giê-xu (Giăng 15:4-5).
- Mỗi đặc tính đều liên quan mật thiết đến cách cư xử: nhịn nhục (makrothymia - chịu đựng lâu) trong xung đột; nhân từ (chrēstotēs - tử tế) trong hành động; tiết độ (enkrateia - tự chủ) trong dục vọng.
1. Trong Giao Tiếp (Lời Nói): Cô-lô-se 4:6 dạy: “Lời nói anh em phải có ân hậu theo luôn, và nêm thêm muối, hầu cho anh em biết nên đối đáp mỗi người là thể nào.”
“Ân hậu” (charis - χάρις) là ân điển, lịch sự. “Nêm thêm muối” chỉ sự khôn ngoan, giúp lời nói có tác dụng gìn giữ và tạo hương vị tích cực. Gia-cơ 1:19 nhắc nhở: “Mọi người nên mau nghe mà chậm nói, chậm giận.”
2. Trong Tranh Chiến và Xúc Phạm: Nguyên tắc vàng của Chúa Giê-xu trong Ma-thi-ơ 7:12: “Hễ điều chi mà các ngươi muốn người ta làm cho mình, thì cũng hãy làm điều đó cho họ.”
Khi bị xúc phạm, hãy nhớ Ê-phê-sô 4:26: “Trong cơn giận, chớ phạm tội; chớ căm giận cho đến khi mặt trời lặn.” Và quan trọng hơn, Ma-thi-ơ 18:15-17 dạy quy trình giải quyết mâu thuẫn trong tinh thần Cơ Đốc.
3. Trong Sự Khiêm Nhường và Phục Vụ: Phi-líp 2:3-4 là kim chỉ nam: “Chớ làm sự chi vì lòng tranh cạnh hoặc vì hư vinh, nhưng hãy khiêm nhường, coi người khác như tôn trọng hơn mình. Mỗi người trong anh em chớ chăm về lợi riêng mình, nhưng phải chăm về lợi kẻ khác nữa.”
Cách cư xử này bắt chước gương của chính Chúa Giê-xu, Đấng đã “tự hạ mình” (Phi-líp 2:8).
4. Trong Sự Chính Trực và Thành Thật: Cơ Đốc nhân phải từ bỏ lối sống hai mặt. Ê-phê-sô 4:25 ra lệnh: “Vậy, hãy bỏ điều nói dối, mỗi người trong anh em hãy nói thật với kẻ lân cận mình.”
Sự chính trực trong kinh doanh, lời hứa, và cả trong những điều nhỏ nhất phản ánh tính cách của Đấng Christ.
Cách cư xử của Cơ Đốc nhân, xét cho cùng, là sự bắt chước Chúa Giê-xu Christ. 1 Giăng 2:6 tuyên bố: “Ai nói mình ở trong Ngài, thì cũng phải làm theo như chính Ngài đã làm.”
Chúng ta được kêu gọi để “bước đi” (peripateō - περιπατέω, một từ thường dùng trong Tân Ước cho lối sống) như Ngài đã bước đi – trong tình yêu thương, sự thánh khiết, lòng thương xót và sự khiêm nhường.
Đây không phải là hành trình của sự tự lực hay tuân thủ luật lệ cách khắc khổ. Đó là hành trình của đức tin, nương dựa vào ân điển và quyền năng của Đức Thánh Linh. Khi chúng ta ở trong Lời Chúa (Giăng 15:7), cầu nguyện không thôi (1 Tê-sa-lô-ni-ca 5:17), và sống trong mối thông công với Hội Thánh (Hê-bơ-rơ 10:24-25), Đức Thánh Linh sẽ dần dần uốn nắn và biến đổi chúng ta trở nên giống hình ảnh Con Ngài (Rô-ma 8:29). Cách cư xử của chúng ta khi ấy sẽ trở thành một chứng đạo sống động, mạnh mẽ, một “bức thư” mà mọi người có thể đọc được (2 Cô-rinh-tô 3:2), để qua đó, Danh Cha cả sáng, Nước Cha được đến, và ý Cha được nên.