Người Cơ Đốc nên nhìn nhận truyền thống như thế nào?

Trong hành trình đức tin, mỗi Cơ Đốc nhân đều đối diện với câu hỏi về vị trí của “truyền thống” – những tập quán, nghi lễ, và cách thực hành được truyền lại qua nhiều thế hệ trong gia đình, văn hóa, và ngay cả trong Hội Thánh. Liệu chúng ta nên vâng giữ tất cả, phản đối tất cả, hay có một nguyên tắc Kinh Thánh nào để phân định? Bài nghiên cứu này sẽ khảo sát Lời Chúa để tìm ra cái nhìn quân bình, với Chúa Giê-xu Christ làm trung tâm, giúp chúng ta “giữ lấy truyền thống tốt lành” (2 Tê-sa-lô-ni-ca 2:15) mà không rơi vào sự ràng buộc của “truyền thống loài người” (Cô-lô-se 2:8).

I. Định Nghĩa Kinh Thánh Về "Truyền Thống": Hai Mặt Của Một Đồng Xu

Trong Tân Ước, từ Hy Lạp được dịch là “truyền thống” là paradosis (παράδοσις), có nghĩa đen là “sự trao truyền”, “điều được truyền lại”. Từ này mang tính trung lập, và ý nghĩa của nó được xác định bởi nguồn gốc và nội dung của điều được truyền lại. Kinh Thánh phân biệt rõ ràng:

1. Truyền Thống Của Loài Người (Human Tradition): Đây là những quy tắc, tập tục do con người lập ra và truyền lại. Chúa Giê-xu đã nghiêm khắc cảnh báo về loại truyền thống này: “Hỡi kẻ giả hình! Ê-sai đã nói tiên tri về các ngươi phải lắm, mà rằng: ‘Dân nầy lấy môi miếng thờ kính ta; Nhưng lòng chúng nó xa ta lắm. Sự chúng nó thờ lạy ta là vô ích, Vì chúng nó dạy theo những điều răn mà chỉ bởi người ta đặt ra.’” (Ma-thi-ơ 15:7-9). Nguyên văn Hy Lạp cụm từ “điều răn… đặt ra” là entalmata anthropon (ἐντάλματα ἀνθρώπων), nhấn mạnh nguồn gốc thuần túy nhân tạo. Những truyền thống này thường trở thành gánh nặng, thay thế hoặc làm lu mờ điều răn chân thật của Đức Chúa Trời.

2. Truyền Thống Đến Từ Các Sứ Đồ (Apostolic Tradition): Đây là những lời dạy dỗ, giáo lý chân chính được các sứ đồ truyền lại cho Hội Thánh, vốn bắt nguồn từ chính Đấng Christ. Sứ đồ Phao-lô viết: “Vậy, hỡi anh em, hãy đứng vững, hãy giữ lấy truyền thống [paradoseis] khá dạy dỗ mà anh em đã học, hoặc bằng lời nói của chúng tôi, hoặc bằng thơ từ chúng tôi.” (2 Tê-sa-lô-ni-ca 2:15). Ở đây, cùng một từ paradosis lại được khích lệ phải giữ lấy, vì nó là Lẽ Thật đã được rao truyền.

II. Sự Đối Chọi: Truyền Thống Loài Người vs. Lời Đức Chúa Trời

Phân đoạn Ma-thi-ơ 15:1-9 là một ví dụ kinh điển. Các thầy thông giáo và người Pha-ri-si chất vấn Chúa Giê-xu vì sao môn đồ Ngài không giữ “truyền thống của người xưa” (câu 2) về việc rửa tay trước khi ăn. Chúa Giê-xu đáp lại bằng một câu hỏi sắc bén: “Nhân sao các ngươi cũng vì cớ truyền thống mình mà phạm điều răn của Đức Chúa Trời?” (câu 3). Ngài chỉ ra rằng họ đã dùng truyền thống “co-r-ban” (từ Hê-bơ-rơ qorban có nghĩa là “dâng cho Đức Chúa Trời”) để viện cớ không phải phụng dưỡng cha mẹ, trái với điều răn “Hãy hiếu kính cha mẹ ngươi” (Xuất Ê-díp-tô Ký 20:12).

Chúa Giê-xu kết luận: “Các ngươi đã vì truyền thống mình mà bỏ lời Đức Chúa Trời.” (Ma-thi-ơ 15:6). Động từ Hy Lạp atheteo (ἀθετέω) được dịch là “bỏ”, mang nghĩa “hủy bỏ, vô hiệu hóa, coi thường”. Đây là mối nguy hiểm chết người: khi truyền thống của con người được nâng lên ngang hàng hoặc cao hơn Lời Đức Chúa Trời, nó trở thành một thứ “thần tượng” tinh vi, khiến lòng chúng ta xa cách Chúa.

III. Nguyên Tắc Phân Định Của Người Cơ Đốc

Làm thế nào để chúng ta có thể thẩm định mọi truyền thống? Kinh Thánh cung cấp những thước đo rõ ràng:

1. Thẩm Quyền Tối Thượng Của Kinh Thánh (Sola Scriptura): Mọi truyền thống phải được đem ra “so với lời phán” (Ê-sai 8:20). Sứ đồ Phao-lô cảnh báo: “Hãy giữ chừng, kẻo có kẻ lấy triết học và lời hư không, theo truyền thống loài người, theo sơ học của thế gian mà bắt anh em phục chăng, chớ không theo Đấng Christ.” (Cô-lô-se 2:8). Truyền thống chỉ có giá trị khi nó phù hợp, tôn cao, và dẫn chúng ta đến với Lẽ Thật của Kinh Thánh và chính Đấng Christ.

2. Mục Đích: Vinh Quang Đức Chúa Trời và Sự Gây Dựng: Sứ đồ Phao-lô đối diện với nhiều truyền thống về đồ ăn, ngày lễ trong Hội Thánh đầu tiên. Nguyên tắc ngài đưa ra là: “Vậy, anh hoặc ăn, hoặc uống, hay là làm sự chi khác, hãy vì sự vinh hiển Đức Chúa Trời mà làm.” (1 Cô-rinh-tô 10:31). Và: “Mọi sự đều có phép làm, nhưng chẳng phải mọi sều đều làm gây dựng.” (1 Cô-rinh-tô 10:23). Một truyền thống dù “có phép” nhưng nếu gây vấp phạm cho người yếu đuối hoặc chia rẽ Hội Thánh, thì cần được áp dụng cách khôn ngoan.

3. Tinh Thần Tự Do Trong Ân Điển: Chúa Giê-xu đã hoàn tất luật pháp. Người tin Chúa sống dưới ân điển, không dưới sự ràng buộc của các nghi lễ (Rô-ma 6:14). Vì vậy, chúng ta phải cảnh giác với bất kỳ truyền thống nào biến ân điển thành luật lệ, đòi hỏi sự tuân thủ hình thức để được xem là “đủ đạo” hay “sốt sắng”. “Vậy, nếu anh em đã chết với Đấng Christ về sự sơ học của thế gian, thì làm sao mà chịu để cho những thể lệ nầy ép buộc mình…” (Cô-lô-se 2:20).

IV. Ứng Dụng Thực Tiễn Trong Đời Sống Hằng Ngày

1. Trong Đời Sống Cá Nhân và Gia Đình: Mỗi gia đình Cơ Đốc có thể có những truyền thống riêng (giờ gia đình cầu nguyện, cách kỷ niệm ngày lễ). Hãy tự hỏi: Truyền thống này có củng cố đức tin của chúng ta vào Chúa Giê-xu không? Nó có dạy con cháu về lẽ thật Phúc Âm không? Hay nó chỉ là một hoạt động vô hồn, hình thức? Hãy sẵn sàng từ bỏ những tập quán mang tính mê tín, bắt nguồn từ thờ cúng tổ tiên hoặc tà linh, và thay thế bằng những sinh hoạt tôn vinh Chúa (ví dụ: dùng thời gian Tết để chia sẻ phước hạnh và Phúc Âm, thay vì chỉ chú trọng cúng bái).

2. Trong Đời Sống Hội Thánh Địa Phương: Hội Thánh thường có truyền thống về cách thức thờ phượng, cấu trúc buổi nhóm, các nghi lễ như Báp-têm, Tiệc Thánh. Chúng ta cần phân biệt giữa bản chất (Đức Chúa Trời đòi hỏi) và hình thức (cách thức con người thực hiện). Báp-têm bằng cách nào, dùng bánh gì trong Tiệc Thánh… có thể khác nhau, miễn sao chúng tôn trọng ý nghĩa thuộc linh mà Kinh Thánh dạy. Đừng để “truyền thống âm nhạc”, “truyền thống trang phục” trở thành bức tường ngăn cách giữa các thế hệ hay giữa vòng các tín hữu.

3. Trong Văn Hóa và Xã Hội: Người Cơ Đốc sống trong một nền văn hóa với vô vàn tập tục. Nguyên tắc là: “Mọi sự tôi được phép làm, nhưng chẳng phải mọi sự đều có ích…” (1 Cô-rinh-tô 6:12). Chúng ta có thể tham gia những truyền thống văn hóa lành mạnh, vui tươi (như sum họp gia đình, trung thu, tết nguyên đán) nhưng kiên quyết từ chối những phần liên quan đến thờ cúng thần tượng, cầu cơ, bói toán. Hãy là “muối của đất”, biến đổi ý nghĩa của những dịp đó bằng tình yêu thương, sự phục vụ và lời chứng về Chúa.

V. Lời Kết Luận và Khích Lệ

Là con cái Đức Chúa Trời, chúng ta được kêu gọi để có một tâm trí phán đoán, được Lời Chúa và Thánh Linh dẫn dắt. Truyền thống không phải là kẻ thù, nhưng nó phải là đầy tớ phục vụ cho Lẽ Thật, chứ không phải là chủ nhân cai trị trên Lẽ Thật. Hãy như người Bê-rê, “sẵn lòng chịu lấy lời, ngày nào cũng tra xem Kinh Thánh, để xét lời giảng có thật chăng.” (Công vụ 17:11).

Cuối cùng, hãy nhớ rằng truyền thống vĩ đại nhất, thiêng liêng nhất mà chúng ta phải trung thành gìn giữ và nhiệt thành truyền lại, chính là Phúc Âm của Chúa Giê-xu Christ – sự chết và sống lại của Ngài vì tội lỗi chúng ta. Đó là “sự truyền lại” (paradosis) quý báu nhất từ trời cao, là nền tảng duy nhất cho mọi niềm tin và thực hành của chúng ta. Mọi truyền thống khác đều phải quy phục và chỉ dẫn chúng ta về với Ngài.

“Ấy vậy, anh em hãy giữ vững, chớ bỏ sự giáo huấn [truyền thống] nào mà anh em đã nhận, hoặc bởi lời nói hoặc bởi thơ của chúng tôi.” (2 Tê-sa-lô-ni-ca 2:15).

“Hãy giữ lấy mình, chớ để mình mất điều mình đã làm, nhưng hãy cho thâu đủ phần thưởng của mình.” (2 Giăng 1:8).