Nhân loại học Cơ Đốc là gì?

Trong thế giới ngày nay, câu hỏi “Con người là ai?” được trả lời bằng vô số lăng kính: sinh học, tâm lý học, xã hội học, triết học. Nhưng với Cơ Đốc nhân, câu trả lời thẩm quyền và trọn vẹn nhất phải đến từ chính Đấng Tạo Hóa. Nhân loại học Cơ Đốc (Christian Anthropology) chính là môn nghiên cứu về bản chất, nguồn gốc, phẩm giá, số phận và mục đích của con người, dựa trên sự mặc khải của Kinh Thánh. Nó không chỉ là một học thuyết trừu tượng, mà là nền tảng cho mọi mối quan hệ: giữa con người với Đức Chúa Trời, với chính mình, với người khác và với cả công trình sáng tạo.

Nền tảng của nhân loại học Cơ Đốc bắt đầu từ hai chương đầu tiên của Kinh Thánh. Trong buổi sáng thế, sau khi dựng nên cả vũ trụ, Đức Chúa Trời thực hiện công trình đỉnh cao:

“Đức Chúa Trời dựng nên loài người như hình Ngài; Ngài dựng nên loài người giống như hình Đức Chúa Trời; Ngài dựng nên người nam cùng người nữ.” (Sáng-thế Ký 1:27)

Cụm từ “hình Ngài” trong tiếng Hê-bơ-rơ là **צֶלֶם אֱלֹהִים** (tselem Elohim – “hình ảnh của Đức Chúa Trời”). Đây là sự khác biệt căn bản và tuyệt đối giữa con người với mọi tạo vật khác. Chúng ta không chỉ là một “vật” phức tạp hơn, mà là một “nhân vị” mang trong mình dấu ấn của Đấng Tạo Hóa. Vậy, “hình ảnh Đức Chúa Trời” bao hàm những gì?

• Bản Tính Đạo Đức và Linh Tính: Con người được ban cho lương tâm, khả năng phân biệt thiện ác, khao khát sự công bình và lòng kính sợ Đấng siêu nhiên. Chúng ta có khả năng và nhu cầu giao tiếp với Đức Chúa Trời. “Thần Đức Chúa Trời hà sanh sự sống” (Gióp 33:4).
• Trí Tuệ, Ý Chí và Tình Cảm: Con người có khả năng suy tư sáng tạo, lập kế hoạch, đặt mục tiêu, yêu thương và lựa chọn. Đây là sự phản chiếu trí tuệ và tình yêu của Đức Chúa Trời.
• Quyền Cai Quản: Ngay sau khi phán về hình ảnh của Ngài, Đức Chúa Trời ban cho con người một sứ mạng: “Hãy sanh sản, thêm nhiều, làm cho đầy dẫy đất; hãy làm cho đất phục tùng, hãy quản trị... cá biển, chim trời và các loài vật hành động trên mặt đất.” (Sáng-thế Ký 1:28). Con người là đại diện (viceroy) của Đức Vua tối cao để quản lý, chăm sóc và phát triển công trình sáng tạo.
• Tính Xã Hội và Quan Hệ: “Ngài dựng nên người nam cùng người nữ.” (Sáng 1:27). Hình ảnh Đức Chúa Trời được phản chiếu trọn vẹn trong mối quan hệ giữa con người với nhau. Đức Chúa Trời là Ba Ngôi Hiệp Một (Tam Vị Nhất Thể), và con người được tạo dựng cho sự hiệp một trong sự khác biệt (như trong hôn nhân, gia đình, hội thánh).

Kinh Thánh cũng mô tả chi tiết về sự sống của con người: “Giê-hô-va Đức Chúa Trời lấy bụi đất nắn nên loài người, hà sanh khí vào lỗ mũi; thì loài người trở nên một loài sanh linh.” (Sáng-thế Ký 2:7). Từ **עָפָר** (`aphar – bụi đất) nhấn mạnh sự hữu hạn, thân xác vật chất của chúng ta. Nhưng **נִשְׁמַת חַיִּים** (nishmat chayyim – sinh khí, hơi sống) từ chính Đức Chúa Trời đã biến chúng ta thành **נֶפֶשׁ חַיָּה** (nephesh chayyah – một sinh linh, một con người sống động). Con người là sự kết hợp huyền nhiệm giữa thể chất và linh tính, không thể tách rời.

Nhân loại học Cơ Đốc sẽ không trọn vẹn nếu không đối diện với thực tại đau đớn về tội lỗi. Sáng-thế Ký chương 3 ghi lại bi kịch: con người, được tạo dựng trong tự do và mối quan hệ trọn vẹn, đã chọn bất tuân Đấng Tạo Hóa. Họ tin lời con rắn (Sa-tan) hơn Lời Đức Chúa Trời, khao khát “biết điều thiện và điều ác” theo cách độc lập, tách rời khỏi Ngài.

Hậu quả thảm khốc không chỉ là sự đuổi khỏi vườn Ê-đen, mà là sự hư hoại chính hình ảnh Đức Chúa Trời trong con người. Hình ảnh ấy không bị xóa bỏ (vì phẩm giá con người vẫn còn), nhưng bị vấy bẩn, méo mó và gãy vỡ một cách trầm trọng:

• Mối Quan Hệ Với Đức Chúa Trời Bị Đứt Đoạn: Con người trốn khỏi mặt Đức Chúa Trời (Sáng 3:8). Sự thông công bị phá vỡ, thay vào đó là sự sợ hãi, xấu hổ và tội lỗi.
• Bản Chất Đạo Đức Bị Băng Hoại: Lương tâm bị vấy bẩn. Khuynh hướng tội lỗi (bản tính tội) trở thành di sản của nhân loại. Sứ đồ Phao-lô mô tả: “Vì mọi người đều đã phạm tội, thiếu mất sự vinh hiển của Đức Chúa Trời” (Rô-ma 3:23). Từ “thiếu mất” trong tiếng Hy Lạp là **ὑστερέω** (hystereō), có nghĩa là không đạt được tiêu chuẩn, đánh mất đi vinh quang vốn có.
• Các Mối Quan Hệ Con Người Bị Phá Vỡ: Ngay lập tức, sự đổ lỗi, thống trị và xung đột xuất hiện (Sáng 3:12, 16). Sự hiệp một bị thay thế bằng sự chia rẽ.
• Sự Cai Quản Bị Rối Loạn: Đất đai bị rủa sả, công việc trở nên nhọc nhằn (Sáng 3:17-19). Con người không còn quản trị cách hòa hợp nữa, mà thường bóc lột và tàn phá.
• Sự Chết Xâm Nhập: “Vì tiền công của tội lỗi là sự chết” (Rô-ma 6:23a). Cái chết thể xác, tâm linh (sự chia cách với Đức Chúa Trời) và đời đời trở thành số phận của một nhân loại sa ngã.

Tuy nhiên, câu chuyện không kết thúc ở sự hư hoại. Tin Mừng (Phúc Âm) chính là Đức Chúa Trời đã hành động để phục hồi hình ảnh của Ngài trong con người. Trung tâm của sự phục hồi này là Chúa Giê-xu Christ.

1. Chúa Giê-xu, Hình Ảnh Trọn Vẹn Của Đức Chúa Trời: Kinh Thánh gọi Chúa Giê-xu là “hình ảnh của Đức Chúa Trời không thấy được” (Cô-lô-se 1:15). Từ Hy Lạp **εἰκών** (eikōn) ở đây cùng một từ để mô tả con người trong Sáng-thế Ký (Bản LXX). Ngài là hiện thân trọn vẹn, không bị hư hoại của hình ảnh Đức Chúa Trời. “Ngôi Lời đã trở nên xác thịt” (Giăng 1:14) để bày tỏ cho chúng ta Đức Chúa Trời là ai và con người thật sự phải như thế nào.

2. Chúa Giê-xu, A-đam Mới: Sứ đồ Phao-lô đặt Chúa Giê-xu đối lập với A-đam trong một sự tương phản đầy hy vọng: “A-đam thứ nhất bởi đất mà ra, là thuộc về đất; A-đam thứ hai [Chúa Giê-xu] bởi trời mà ra... Như chúng ta đã đeo ảnh tượng của người thuộc về đất [A-đam cũ], thì chúng ta cũng sẽ đeo ảnh tượng của Đấng thuộc về trời [A-đam mới].” (1 Cô-rinh-tô 15:47, 49). Chúa Giê-xu đã sống một đời sống vâng phục trọn vẹn, chịu chết thay cho tội lỗi của A-đam cũ và toàn thể nhân loại, và sống lại để phá tan quyền lực của tội lỗi và sự chết.

3. Sự Biến Đổi Thành Hình Ảnh Của Đấng Christ: Công việc cứu chuộc của Đấng Christ nhằm mục đích tái tạo hình ảnh Đức Chúa Trời trong chúng ta. “Vì kẻ Ngài đã biết trước, thì Ngài cũng đã định sẵn để nên giống như hình con Ngài” (Rô-ma 8:29). Qua đức tin nơi Chúa Giê-xu, chúng ta được tái sinh, trở nên “tạo vật mới” (2 Cô-rinh-tô 5:17). Quá trình này gọi là sự nên thánh, được thực hiện bởi Chúa Thánh Linh: “Chúng ta lấy mặt trần mà nhìn xem vinh hiển Chúa, đều hóa nên cũng một ảnh tượng Ngài, từ vinh hiển qua vinh hiển, như bởi Chúa, là Thánh Linh.” (2 Cô-rinh-tô 3:18).

Nhân loại học Cơ Đốc không phải là lý thuyết suông, mà phải định hình toàn bộ đời sống và thế giới quan của chúng ta.

1. Đối Với Bản Thân: Sống Với Phẩm Giá Được Ban Cho và Sự Khiêm Nhường Đúng Mực.

• Phẩm Giá: Bạn không phải là một “tai nạn” của vũ trụ hay giá trị được đo bằng thành tích. Bạn là tác phẩm được Đức Chúa Trời dựng nên cách kỳ diệu (Thi-thiên 139:14), mang hình ảnh của Ngài, và được Đấng Christ trả giá bằng chính huyết Ngài. Điều này chữa lành những tổn thương về giá trị bản thân.
• Khiêm Nhường: Chúng ta cũng là “bụi đất” đã sa ngã, hoàn toàn cần đến ân điển. Sự tự tôn thái quá (“tôi là chúa của đời tôi”) và sự tự ti (“tôi là rác rưởi”) đều không đúng với chân lý Kinh Thánh. Sự cân bằng là: tôi vô giá trong mắt Đức Chúa Trời, nhưng tôi hoàn toàn lệ thuộc vào Ngài.

2. Đối Với Người Khác: Tôn Trọng Phẩm Giá Tuyệt Đối và Thực Thi Tình Yêu Thương.

• Mỗi người, bất kể chủng tộc, giới tính, tuổi tác, địa vị, tôn giáo hay tình trạng đạo đức, đều mang hình ảnh Đức Chúa Trời. Điều này cấm mọi hình thức phân biệt đối xử, kỳ thị, bạo hành, hoặc coi thường mạng sống con người (Gia-cơ 3:9).
• Thậm chí kẻ thù của chúng ta cũng mang hình ảnh ấy, vì thế chúng ta được kêu gọi để yêu thương và cầu nguyện cho họ (Ma-thi-ơ 5:44). Công lý xã hội và sự bênh vực người yếu thế bắt nguồn từ đây.

3. Đối Với Công Trình Sáng Tạo: Quản Trị Có Trách Nhiệm.

• Chúng ta được giao nhiệm vụ “trồng và giữ” vườn (Sáng 2:15). Điều này kêu gọi thái độ quản lý khôn ngoan, bảo tồn, chứ không phải bóc lột tàn phá thiên nhiên. Quan tâm đến môi trường là một phần của sứ mạng Cơ Đốc.

4. Đối Với Tội Lỗi: Đối Diện Cách Thẳng Thắn và Chạy Đến Ân Điển.

• Hiểu về sự hư hoại giúp chúng ta không ngạc nhiên trước sự hiện diện của tội lỗi trong đời sống mình và thế giới. Nhưng nó cũng đưa chúng ta đến sự ăn năn và trông cậy vào sự tha thứ liên tục qua huyết của Đấng Christ.

5. Đối Với Tương Lai: Sống Với Hy Vọng Phục Hồi Trọn Vẹn.

• Sự phục hồi hình ảnh Đức Chúa Trời sẽ được hoàn tất khi Chúa Giê-xu tái lâm. “Hỡi kẻ rất yêu dấu, chúng ta hiện nay là con cái Đức Chúa Trời, còn về sự chúng ta sẽ ra thể nào, thì điều đó chưa được bày tỏ. Chúng ta biết rằng khi Ngài hiện đến, chúng ta sẽ giống như Ngài, vì sẽ thấy Ngài như vốn có thật vậy.” (1 Giăng 3:2). Niềm hy vọng này cho chúng ta sự kiên nhẫn và can đảm giữa một thế giới đổ vỡ.

Nhân loại học Cơ Đốc cho chúng ta một cái nhìn vừa thực tế vừa đầy hy vọng về con người. Chúng ta thấy phẩm giá cao trọng nhất có thể có: được dựng nên theo hình ảnh Đức Chúa Trời để thông công với Ngài và quản lý thế giới của Ngài. Chúng ta cũng thấy bi kịch thẳm sâu nhất: sự nổi loạn đã làm méo mó hình ảnh ấy, đem đến sự chết. Và trên hết, chúng ta thấy hy vọng vinh quang duy nhất: qua sự chết và sống lại của Chúa Giê-xu Christ, A-đam Mới, hình ảnh Đức Chúa Trời đang được phục hồi trong mọi kẻ tin.

Hiểu biết này không chỉ để suy ngẫm, mà để sống. Nó định hình cách chúng ta nhìn chính mình, đối xử với người lân cận, chăm sóc công trình sáng tạo, chiến đấu với tội lỗi và trông đợi ngày trọn vẹn. Hãy bước đi trong sự tự do và phẩm giá của một tạo vật mới trong Đấng Christ, ngày càng được biến đổi nên giống như hình ảnh của Con Ngài.