Có Phải 'Hãy Làm Cho Người Khác Điều Bạn Muốn Họ Làm Cho Mình' Là Lời Dạy Trong Kinh Thánh?
Trong nền văn hóa đại chúng, câu nói “Hãy làm cho người khác điều bạn muốn họ làm cho mình” thường được trích dẫn như một nguyên tắc vàng về đạo đức và ứng xử. Nhiều người, kể cả những người không theo đạo, cũng biết đến và tán đồng nguyên tắc này. Nhưng nguồn gốc của nó có thực sự từ Kinh Thánh không? Và nếu có, ý nghĩa thần học và thực tiễn sâu xa của nó là gì? Bài nghiên cứu chuyên sâu này sẽ đi sâu vào phân tích Kinh Thánh để trả lời câu hỏi đó, khám phá bối cảnh, nội dung và ứng dụng của lời dạy quan trọng này trong đời sống Cơ Đốc nhân.
Trả lời ngắn gọn: Có, đây chính xác là một lời dạy của Chúa Giê-xu Christ được ghi lại trong Kinh Thánh Tân Ước. Tuy nhiên, câu Kinh Thánh đầy đủ và chính xác mang một chiều sâu và bối cảnh thần học vượt xa một câu châm ngôn đạo đức thông thường.
I. Xác Định Văn Bản Gốc: Khuôn Vàng Trong Bài Giảng Trên Núi
Lời dạy này được tìm thấy trong sách Phúc Âm Ma-thi-ơ, chương 7, câu 12. Đây là phần kết thúc một đoạn quan trọng trong Bài Giảng Trên Núi, nơi Chúa Giê-xu trình bày hiến chương Nước Trời. Chúng ta hãy đọc nguyên văn từ Kinh Thánh Tin Lành Việt Ngữ 1925 (Bản Truyền Thống):
“Hễ điều chi mà các ngươi muốn người ta làm cho mình, thì cũng hãy làm điều đó cho họ, vì ấy là luật pháp và lời tiên tri.” (Ma-thi-ơ 7:12)
Trong nguyên bản tiếng Hy Lạp, câu này bắt đầu bằng “Πάντα οὖν ὅσα ἐὰν θέλητε ἵνα ποιῶσιν ὑμῖν οἱ ἄνθρωποι, οὕτως καὶ ὑμεῖς ποιεῖτε αὐτοῖς” (Panta oun hosa ean thelēte hina poiōsin hymin hoi anthrōpoi, houtōs kai hymeis poieite autois). Chúng ta có thể phân tích một số từ khóa:
- Πάντα (Panta): Có nghĩa là “tất cả mọi điều” hoặc “bất cứ điều gì”. Phạm vi của lời dạy này là toàn diện, không có ngoại lệ.
- οὖν (oun): Là một liên từ mang nghĩa “vậy thì”, “cho nên”. Nó kết nối lời dạy này với những điều Chúa Giê-xu vừa giảng trước đó về sự cầu xin, tìm kiếm (Ma-thi-ơ 7:7-11), hàm ý đây là một kết luận hợp lý từ mối quan hệ của chúng ta với Cha Thiên Thượng.
- θέλητε (thelēte): Từ “muốn” xuất phát từ động từ thelō, không chỉ là ước muốn nhất thời mà còn mang sắc thái của ý chí, sự quyết định.
- ποιῶσιν / ποιεῖτε (poiōsin / poieite): Đều xuất phát từ động từ poieō, nghĩa là “làm”, “thực hiện”, nhấn mạnh vào hành động cụ thể, không chỉ dừng lại ở ý định hay cảm xúc.
Như vậy, bản dịch sát nghĩa có thể là: “Vậy thì, bất cứ điều gì các ngươi muốn (và quyết định) rằng mọi người làm cho các ngươi, chính các ngươi cũng hãy làm như vậy cho họ.”
II. Sự Khác Biệt Căn Bản: “Khuôn Vàng” Tích Cực và Các Nguyên Tắc Tiêu Cực Khác
Một khám phá quan trọng khi nghiên cứu lời dạy này là sự tích cực của nó. Trước thời Chúa Giê-xu, nhiều nền văn hóa và tôn giáo cũng có những câu châm ngôn tương tự, nhưng thường ở dạng tiêu cực (negative form).
- Trong Do Thái giáo, giáo sư Hillel (một rabbi đương thời với Chúa Giê-xu) dạy: “Điều gì ngươi ghét, đừng làm cho người lân cận ngươi. Đó là toàn bộ Kinh Luật; phần còn lại là lời giải thích.” (Talmud, Shabbat 31a).
- Trong Khổng giáo: “Kỷ sở bất dục, vật thi ư nhân” (Điều gì mình không muốn, đừng làm cho người).
- Trong Ấn Độ giáo và Phật giáo cũng tồn tại những nguyên tắc tương tự.
Sự khác biệt giữa “đừng làm điều xấu” (tiêu cực) và “hãy làm điều tốt” (tích cực) là một bước nhảy vọt về mặt đạo đức. Nguyên tắc tiêu cực đặt ra giới hạn tối thiểu cho hành vi: đừng gây hại. Trong khi đó, “Khuôn Vàng” của Chúa Giê-xu đặt ra một tiêu chuẩn chủ động, tích cực và sáng tạo. Nó không chỉ yêu cầu chúng ta kiềm chế khỏi làm điều ác, mà còn thúc đẩy chúng ta chủ động tìm kiếm và thực hiện những điều tốt đẹp, mang lại lợi ích và phước hạnh cho người khác. Nó đòi hỏi sự đồng cảm chủ động (“muốn người ta làm cho mình”) và hành động quyết liệt (“hãy làm điều đó cho họ”).
III. Bối Cảnh Thần Học: “Vì Ấy Là Luật Pháp Và Lời Tiên Tri”
Phần cuối cùng của Ma-thi-ơ 7:12 chính là chìa khóa để hiểu ý nghĩa thần học sâu xa của lời dạy này: “vì ấy là luật pháp và lời tiên tri” (ὅτι οὗτός ἐστιν ὁ νόμος καὶ οἱ προφῆται).
Cụm từ “luật pháp và lời tiên tri” là cách nói chỉ toàn bộ Cựu Ước (xem Ma-thi-ơ 22:40). Chúa Giê-xu tuyên bố rằng nguyên tắc vàng này chính là tinh túy, là sự ứng nghiệm (fulfillment) và là bản tóm tắt chủ động của toàn bộ ý muốn Đức Chúa Trời được bày tỏ trong Kinh Thánh Cựu Ước.
Điều này cộng hưởng với lời dạy của Ngài về hai điều răn lớn nhất: “Ngươi phải hết lòng, hết linh hồn, hết ý mà yêu mến Chúa là Đức Chúa Trời ngươi” và “Ngươi phải yêu kẻ lân cận như mình” (Ma-thi-ơ 22:37-39). “Khuôn Vàng” chính là phương diện thực tiễn, cụ thể của điều răn “yêu kẻ lân cận như mình”. Làm sao để yêu người lân cận? Hãy bắt đầu bằng việc đặt mình vào vị trí của họ, suy nghĩ xem mình muốn được đối xử ra sao, và rồi đối xử với họ như vậy.
Như vậy, “Khuôn Vàng” không phải là một lời khuyên đạo đức độc lập, mà là một biểu hiện của tình yêu thương (agapē trong tiếng Hy Lạp) – tình yêu tự hiến, vị tha đã được bày tỏ trọn vẹn nơi Chúa Giê-xu Christ. Sứ đồ Phao-lô cũng xác nhận điều này: “Vì mọi luật pháp chỉ tóm lại trong một lời nầy: Ngươi phải yêu kẻ lân cận như mình” (Ga-la-ti 5:14).
IV. Phiên Bản Song Song Và Ứng Dụng Thực Tế Trong Kinh Thánh
Lời dạy này còn xuất hiện trong một bối cảnh khác, được ghi lại trong sách Phúc Âm Lu-ca, chương 6, câu 31:
“Hãy làm cho người ta như mình muốn họ làm cho mình.” (Lu-ca 6:31)
Trong Lu-ca, lời dạy này nằm trong Bài Giảng Trên Đồng Bằng và được đặt trong bối cảnh rộng hơn về tình yêu thương kẻ thù (Lu-ca 6:27-36). Điều này càng nhấn mạnh phạm vi ứng dụng rộng rãi của nguyên tắc: nó áp dụng không chỉ cho người thân, bạn bè, mà cả cho những người thù ghét, ngược đãi chúng ta. Đây là một thách thức vô cùng lớn, vượt xa khả năng tự nhiên của con người.
Ngoài ra, nhiều đoạn Kinh Thánh khác cũng phản ánh tinh thần của “Khuôn Vàng” một cách cụ thể:
- Về sự tha thứ: “Hãy tha thứ nhau, như Đức Chúa Trời đã tha thứ anh em trong Đấng Christ vậy” (Ê-phê-sô 4:32). Chúng ta muốn được tha thứ, nên hãy chủ động tha thứ.
- Về lời nói: “Mọi lời nói xấu chớ nên ra từ miệng anh em; nhưng tùy theo sự đáng cần dùng, hãy nói những lời lành giúp ơn cho và có ích lợi cho kẻ nghe đến” (Ê-phê-sô 4:29). Chúng ta muốn nghe lời chân thật, yêu thương, nên hãy nói như vậy với người khác.
- Trong hôn nhân: “Người làm chồng phải yêu vợ như chính thân mình” (Ê-phê-sô 5:28). Đây là sự ứng dụng cụ thể nhất của nguyên tắc này.
V. Ứng Dụng Thực Tế Trong Đời Sống Cơ Đốc Nhân Hằng Ngày
Nguyên tắc “Khuôn Vàng” không phải là một lý thuyết trừu tượng, mà là một công cụ thực tiễn mạnh mẽ để biến đổi các mối quan hệ và đời sống chúng ta. Dưới đây là một số lĩnh vực ứng dụng cụ thể:
1. Trong Gia Đình:
Hãy tự hỏi: “Mình muốn được vợ/chồng/con cái đối xử, lắng nghe, tôn trọng và yêu thương như thế nào?” Câu trả lời chính là kim chỉ nam cho cách bạn đối xử với họ. Thay vì đòi hỏi, hãy chủ động phục vụ. Thay vì chỉ trích, hãy khích lệ.
2. Trong Hội Thánh (Mối Quan Hệ Đồng Đạo):
Chúng ta muốn được đồng đạo chấp nhận, thông cảm khi yếu đuối, và được khích lệ trong đức tin. Vậy, chúng ta hãy làm điều đó trước. Hãy chủ động quan tâm, thăm viếng, cầu nguyện và nâng đỡ anh chị em mình (Ga-la-ti 6:2).
3. Tại Nơi Làm Việc/Học Tập:
Chúng ta muốn được đối xử công bằng, trung thực và tôn trọng. Hãy sống như vậy với đồng nghiệp và bạn học. Chúng ta muốn được người khác hỗ trợ khi gặp khó khăn? Hãy chủ động đề nghị giúp đỡ khi thấy họ cần.
4. Trong Cách Sử Dụng Phương Tiện Truyền Thông & Lời Nói:
Trước khi đăng một bình luận, chia sẻ một tin tức, hãy tự hỏi: “Mình có muốn là đối tượng của những lời nói/ thông tin như thế này không?” Nguyên tắc này giúp chúng ta “giữ gìn miệng lưỡi” cách hiệu quả (Châm Ngôn 21:23).
5. Trong Cách Đối Xử Với Người Lạ và Người Khó Khăn:
Khi thấy một người vô gia cư, một người già khó nhọc, hãy tự hỏi: “Nếu tôi ở trong hoàn cảnh đó, tôi mong muốn nhận được sự giúp đỡ, ánh mắt hay thái độ như thế nào?” Điều này sẽ thúc đẩy lòng trắc ẩn và hành động thực tế, thay vì sự thờ ơ hoặc phán xét.
6. Trong Sự Nhận Lãnh và Cho Đi:
“Hãy cho, thì sẽ ban cho mình” (Lu-ca 6:38). Chúng ta muốn được nhận lãnh sự rộng rãi, yêu thương. Vậy hãy bắt đầu từ việc cho đi cách rộng rãi và yêu thương.
VI. Sức Mạnh và Nguồn Để Sống Theo Khuôn Vàng
Sống theo “Khuôn Vàng” một cách nhất quán là điều bất khả thi với sức riêng của con người bởi vì bản tính tội lỗi của chúng ta luôn hướng về sự ích kỷ (Rô-ma 7:18-19). Sức mạnh để sống nguyên tắc này đến từ đâu?
- Từ Mẫu Mực Của Chúa Giê-xu Christ: Chúa Giê-xu chính là hiện thân của “Khuôn Vàng”. Ngài muốn chúng ta được cứu, được yêu thương, được sống dư dật, và Ngài đã chủ động hy sinh chính mình để làm điều đó cho chúng ta. “Hãy noi gương Đức Chúa Trời như con cái rất yêu dấu của Ngài; và hãy bước đi trong sự yêu thương, cũng như Đấng Christ đã yêu thương anh em” (Ê-phê-sô 5:1-2).
- Từ Quyền Năng của Đức Thánh Linh: Chỉ khi được Đức Thánh Linh tái sinh và đầy dẫy, chúng ta mới có thể sống bày tỏ tình yêu thương của Đức Chúa Trời (Ga-la-ti 5:22). Sự sống mới trong Christ biến đổi chúng ta từ người chỉ biết nhận thành người chủ động cho đi.
- Từ Mối Liên Hệ Với Chúa Cha: Chúa Giê-xu đặt “Khuôn Vàng” ngay sau lời hứa về sự nhận lãnh từ Cha Thiên Thượng (Ma-thi-ơ 7:7-11). Chỉ khi chúng ta kinh nghiệm được tình yêu và sự chu cấp đầy đủ từ Cha, chúng ta mới có đủ “vốn liếng” tình yêu để chia sẻ cho người khác mà không sợ thiếu hụt.
Kết Luận
Vậy, câu trả lời rõ ràng và đầy đủ là: “Hãy làm cho người khác điều bạn muốn họ làm cho mình” không chỉ là một lời dạy trong Kinh Thánh, mà còn là một tuyên bố thần học sâu sắc của Chúa Giê-xu Christ. Nó không phải là một quy tắc xã giao thông thường, mà là sự tóm tắt chủ động và tích cực của toàn bộ luật pháp và lời tiên tri – tức là ý muốn trọn vẹn của Đức Chúa Trời. Lời dạy này đặt nền tảng trên tình yêu thương (agapē) và chỉ có thể được sống ra cách trọn vẹn nhờ quyền năng của Tin Lành và Đức Thánh Linh.
Là Cơ Đốc nhân, chúng ta được kêu gọi không chỉ nhận biết “Khuôn Vàng” như một chân lý, mà còn sống nó như một lối sống. Mỗi ngày, trong từng mối quan hệ, từng quyết định nhỏ, chúng ta có cơ hội áp dụng nguyên tắc này. Hãy bắt đầu bằng một câu hỏi đơn giản: “Trong hoàn cảnh này, chính mình muốn được đối xử ra sao?” Câu trả lời từ sự đồng cảm đó, được Thánh Linh hướng dẫn, sẽ là ánh sáng cho bước chân chúng ta, giúp chúng ta trở nên công cụ bày tỏ tình yêu cụ thể của Chúa cho một thế giới đang khao khát.
“Khuôn Vàng” của Chúa Giê-xu thách thức chúng ta vươn lên khỏi sự ích kỷ tự nhiên, để bước vào sự tự do phước hạnh của đời sống vị tha, phản chiếu tấm lòng của Cha Thiên Thượng – Đấng đã chủ động yêu thương chúng ta khi chúng ta còn là tội nhân (Rô-ma 5:8). Đó chính là Tin Lành được thể hiện trong hành động hằng ngày.