Kinh Thánh nói gì về ý chí?

Trong hành trình đức tin và cuộc sống, khái niệm về “ý chí” thường xuất hiện trong những cuộc tranh luận thần học sâu sắc và cả những trăn trở cá nhân thầm kín. Ý chí con người tự do đến đâu? Ý muốn tối cao của Đức Chúa Trời là gì? Làm thế nào để ý muốn của tôi thuận phục ý muốn của Ngài? Kinh Thánh, Lời hằng sống của Đức Chúa Trời, không đưa ra một triết lý trừu tượng, nhưng trình bày một chân lý sống động về ý chí trong mối tương quan giữa Đấng Tạo Hóa và tạo vật, giữa ân điển và trách nhiệm. Bài nghiên cứu này sẽ khảo sát chuyên sâu đề tài ý chí dưới ánh sáng của Kinh Thánh, qua các lăng kính: Ý Chí Tối Thượng của Đức Chúa Trời, Ý Chí Sa Ngã của Con Người, và Sự Phục Hồi Ý Chí Trong Đấng Christ.

I. Ý Chí Tối Thượng Của Đức Chúa Trời: Nền Tảng Của Mọi Sự

Trước khi bàn đến ý chí con người, Kinh Thánh giới thiệu cho chúng ta về ý chí tuyệt đối, chủ quyền và thiện hảo của Đức Chúa Trời. Ngài là Đấng duy nhất có ý chí độc lập và tối thượng.

1. Ý Chí Chủ Quyền Trong Công Cuộc Sáng Tạo và Lịch Sử: Sách Khải Huyền ghi lời tôn thờ: “Hỡi Chúa là Đức Chúa Trời Toàn năng, là Đấng hiện có, trước đã có, phán rằng: Chúa là Đấng Thánh, đã dựng nên trời, đất, biển, và muôn vật ở trong đó.” (Khải Huyền 4:8,11). Từ “đã dựng nên” nói đến một hành động có chủ ý, xuất phát từ ý muốn tự do của Đấng Tạo Hóa. Mọi sự hiện hữu đều bởi ý muốn Ngài. Đấng Christ, Con Đức Chúa Trời, chính là hiện thân của ý muốn đó: “Muôn vật bởi Ngài làm nên, chẳng vật chi đã làm nên mà không bởi Ngài.” (Giăng 1:3).

Trong tiếng Hy Lạp, từ thường dùng cho “ý muốn” là thelēma (θέλημα). Ý muốn của Đức Chúa Trời không phải là một sức mạnh mù quáng, mà là sự biểu lộ có mục đích của bản tính thánh khiết và yêu thương của Ngài. Sứ đồ Phao-lô mô tả chủ quyền này trong Ê-phê-sô 1:11: “Ấy cũng là trong Ngài mà chúng ta đã nên kẻ dự phần kế nghiệp, như đã định trước cho chúng ta được điều đó, theo mạng của Đấng làm mọi sự theo ý muốn của Ngài.” Từ “ý muốn” ở đây chính là thelēma, và cụm “theo mạng” (theo ý định) dịch từ prothesis (πρόθεσις), chỉ một kế hoạch đã được đặt để từ trước, một mục đích có chủ ý.

2. Ý Chí Mặc Khải và Ý Chí Mầu Nhiệm: Kinh Thánh phân biệt giữa ý muốn được bày tỏ của Đức Chúa Trời (hay ý muốn khải thị) và ý muốn mầu nhiệm, chủ quyền của Ngài. Ý muốn được bày tỏ là những gì Ngài đã phán cho chúng ta biết để vâng theo, như các điều răn, luật pháp, và nguyên tắc sống đạo. Chẳng hạn, I Tê-sa-lô-ni-ca 4:3 chép: “Vì ý muốn của Đức Chúa Trời, ấy là khiến anh em nên thánh: tức là phải lánh sự ô uế.” Đây là ý muốn rõ ràng mà mọi tín đồ có thể hiểu và phải theo đuổi.

Trong khi đó, ý muốn mầu nhiệm (hay ý chỉ tối cao) liên quan đến những kế hoạch ẩn giấu của Ngài trong lịch sử, mà con người không thể thấu suốt trọn vẹn. Phao-lô thốt lên trong Rô-ma 11:33-34: “Ôi! Sâu nhiệm thay là sự giàu có, khôn ngoan và thông biết của Đức Chúa Trời! Sự phán xét của Ngài nào ai thấu được, đường nẻo của Ngài nào ai hiểu được! Vì, ai biết ý Chúa, ai là kẻ bàn luận của Ngài?”. Sự phân biệt này giúp chúng ta khiêm nhường: chúng ta được kêu gọi vâng phục trọn vẹn ý muốn được bày tỏ của Ngài, trong khi tin cậy tuyệt đối vào ý muốn mầu nhiệm và chủ quyền của Ngài trong mọi hoàn cảnh.

II. Ý Chí Của Con Người: Tự Do, Sa Ngã Và Sự Nô Lệ

Con người được tạo dựng theo hình ảnh Đức Chúa Trời, và một phần vinh quang đó là được ban cho ý chí tự do để lựa chọn. Trong vườn Ê-đen, A-đam và Ê-va có khả năng thật sự để vâng lời hoặc bất tuân (Sáng Thế Ký 2:16-17). Tuy nhiên, sự sa ngã đã làm biến dạng nghiêm trọng bản tính con người, kéo theo sự hư hoại của ý chí.

1. Tình Trạng Sa Ngã: Ý Chí Bị Nô Lệ: Kinh Thánh mô tả rõ ràng rằng sau khi phạm tội, con người không còn “tự do” theo nghĩa thuộc linh trung lập. Bản tính đã bị tội lỗi làm cho hư hoại. Sứ đồ Phao-lô trong Rô-ma 3:10-12 trích Thi Thiên 14: “Chẳng có một người công bình nào hết, dẫu một người cũng không. Chẳng có một người nào hiểu biết, chẳng có một người nào tìm kiếm Đức Chúa Trời... chẳng có một người nào làm điều lành.” Bản văn này cho thấy ý chí tự nhiên của con người sau sa ngã không hướng về Đức Chúa Trời, mà quay sang chính mình và tội lỗi.

Chúa Giê-xu phán một lời xác quyết: “Ai phạm tội lỗi là tôi mọi của tội lỗi.” (Giăng 8:34). Từ “tôi mọi” (tiếng Hy Lạp: doulos - δοῦλος) chỉ một nô lệ hoàn toàn. Ý chí con người, trong tình trạng tự nhiên, bị trói buộc bởi xiềng xích của tội lỗi, của bản ngã, và của ma quỷ (Ê-phê-sô 2:1-3). Nó có thể tự do lựa chọn trong phạm vi bản tính sa ngã (chọn A hay B, tốt xã hội hay xấu xã hội), nhưng không có khả năng tự giải phóng mình để chọn điều thiện thuộc linh tối cao, tức là chọn Đức Chúa Trời và sự công bình thật của Ngài. Đây là giáo lý về “sự nô lệ của ý chí” mà Luther và các nhà Cải Chánh đã nhấn mạnh dựa trên Kinh Thánh.

2. Sự Xung Đột Nội Tâm: Cuộc Chiến Của Hai Ý Chí: Ngay cả trong tín đồ đã được tái sinh, vẫn tồn tại sự xung đột. Phao-lô mô tả chân thực điều này trong Rô-ma 7:18-19, 22-23: “Vì tôi biết rằng trong tôi, tức là trong xác thịt tôi, chẳng có điều chi tốt... tôi muốn làm điều lành, nhưng không có quyền làm trọn... vì theo người bề trong, tôi vẫn lấy luật pháp Đức Chúa Trời làm đẹp lòng; nhưng tôi cảm biết trong chi thể mình có một luật khác giao chiến với luật trong trí mình...”. Ở đây, “tôi muốn” (thelō - θέλω) là ý chí của tâm linh mới, được tái sinh, khao khát điều thiện của Đức Chúa Trời. Nhưng vẫn còn “một luật khác” – khuynh hướng của xác thịt cũ – vẫn hoạt động và chiến đấu chống lại ý muốn thuộc linh. Điều này cho thấy ý chí của tín đồ không hoàn toàn tự do ngay lập tức, nhưng đang trong quá trình được giải phóng và thánh hóa.

III. Sự Phục Hồi Ý Chí Qua Chúa Giê-xu Christ: Ân Điển Và Sự Tự Do Đích Thực

Câu trả lời cho thế bế tắc của ý chí con người không nằm ở nỗ lực tự cải thiện, mà nằm trong công trình cứu chuộc của Chúa Giê-xu Christ. Phúc Âm là tin mừng về sự giải phóng ý chí.

1. Chúa Giê-xu: Hiện Thân Của Ý Muốn Vâng Phục Trọn Vẹn: Trọng tâm của sự cứu rỗi là Chúa Giê-xu Christ, Đấng đã thể hiện ý muốn vâng phục hoàn hảo với Đức Chúa Trời Cha. Trong cơn hấp hối tại Ghết-sê-ma-nê, Ngài cầu nguyện: “Lạy Cha, nếu Cha muốn, xin cất chén nầy khỏi tôi! Dầu vậy, xin ý Cha được nên, chớ không theo ý tôi.” (Lu-ca 22:42). Ở đây, ý muốn của Con (thelēma) hoàn toàn quy phục ý muốn của Cha. Đây là mẫu mực tối cao cho mọi Cơ Đốc nhân. Hê-bơ-rơ 10:9-10 tóm tắt: “Chúa phán... Hỡi Đức Chúa Trời, tôi đến để làm theo ý muốn Ngài... Ấy là theo ý muốn đó mà chúng ta được nên thánh nhờ sự dâng thân thể của Đức Chúa Jêsus Christ một lần đủ cả.” Chính sự vâng phục trọn vẹn của Đấng Christ đã mở đường cho ý chí chúng ta được phục hồi.

2. Sự Tái Sinh: Một Ý Chí Mới Được Ban Cho: Sự cứu rỗi bắt đầu bằng ân điển tái sinh. Giăng 1:12-13 chép: “Nhưng hễ ai đã nhận Ngài, thì Ngài ban cho quyền phép trở nên con cái Đức Chúa Trời... là kẻ chẳng phải sanh bởi khí huyết, hoặc bởi tình dục, hoặc bởi ý muốn của người nam, nhưng bởi Đức Chúa Trời vậy.” Chú ý cụm “bởi ý muốn của người nam” (tiếng Hy Lạp: ek thelēmatos andros). Sự tái sinh KHÔNG phải là kết quả của quyết định thuần túy từ ý chí sa ngã của con người, nhưng là công việc siêu nhiên của Đức Thánh Linh (bởi Đức Chúa Trời). Chính Đức Chúa Trời, qua Thánh Linh, ban cho chúng ta một tấm lòng mới và một tâm linh mới (Ê-xê-chi-ên 36:26), từ đó khơi dậy trong chúng ta đức tin và sự ăn năn. Như Phao-lô viết trong Phi-líp 2:13: “Vì ấy chính Đức Chúa Trời cảm động lòng anh em vừa muốn vừa làm theo ý tốt Ngài.” Động từ “cảm động lòng... muốn” (energeō - ἐνεργέω) có nghĩa là “làm việc trong, tạo ra năng lực”. Đức Chúa Trời hành động trước, làm việc ngay trong ý chí chúng ta, để tạo ra cả “sự muốn” (to thelein - τὸ θέλειν) lẫn “sự làm” theo ý muốn tốt lành của Ngài. Đây là sự cộng tác thần thượng: ân điển khởi xướng và ban năng lực, ý chí được phục hồi đáp ứng và hợp tác.

3. Sự Tự Do Đích Thực: Nô Lệ Cho Sự Công Bình: Sự tự do mà Phúc Âm mang lại không phải là tự do để làm bất cứ điều gì xác thịt muốn, mà là tự do để làm điều đúng. Rô-ma 6:17-18 tuyên bố: “Nhưng, tạ ơn Đức Chúa Trời, vì sau khi anh em làm tôi mọi tội lỗi, thì đã từ lòng vâng phục đạo lý là sự đã ban làm mực thước cho mình! Vậy, anh em đã được buông tha khỏi tội lỗi, trở nên tôi mọi của sự công bình rồi.” Đây là một sự đảo ngược tuyệt vời: từ “tôi mọi của tội lỗi” trở thành “tôi mọi của sự công bình”. Ý chí được giải phóng khỏi ách nô lệ xấu xa để được dẫn vào ách nô lệ ngọt ngào cho Đấng Christ và sự công chính của Ngài (Ma-thi-ơ 11:29-30).

IV. Ứng Dụng Thực Tiễn: Sống Theo Ý Muốn Đức Chúa Trời Trong Đời Sống Hằng Ngày

Làm thế nào để những chân lý thần học sâu sắc này trở nên sống động trong đời sống Cơ Đốc nhân?

1. Tìm Kiếm Ý Muốn Được Bày Tỏ Trong Lời Chúa: Ý muốn của Đức Chúa Trời không phải là một điều bí ẩn để đoán mò. Phần lớn ý muốn Ngài cho đời sống chúng ta đã được bày tỏ rõ ràng trong Kinh Thánh. Thánh hóa, biết ơn, tránh gian dâm, cầu nguyện không thôi... đều là ý muốn của Đức Chúa Trời (I Tê-sa-lô-ni-ca 4:3, 5:18, I Cô-rinh-tô 6:18, I Tê-sa-lô-ni-ca 5:17). Ứng dụng đầu tiên là nghiên cứu, ghi nhớ và vâng giữ Lời Ngài. “Cả Kinh Thánh đều là bởi Đức Chúa Trời soi dẫn, có ích cho sự dạy dỗ, bẻ trách, sửa trị, dạy người trong sự công bình.” (II Ti-mô-thê 3:16).

2. Cầu Nguyện Trong Sự Thuận Phục: Hãy noi gương Chúa Giê-xu, học cách cầu nguyện: “Xin ý Cha được nên”. Khi đối diện với quyết định, hãy trình dâng ước muốn, kế hoạch của mình lên cho Chúa với tấm lòng mở ra và sẵn sàng điều chỉnh. Châm Ngôn 3:5-6 dạy: “Hãy hết lòng tin cậy Đức Giê-hô-va, chớ nương cậy nơi sự thông sáng của con; trong các việc làm của con, khá nhận biết Ngài, thì Ngài sẽ chỉ dẫn các nẻo của con.”

3. Để Đức Thánh Linh Biến Đổi Tâm Trí: Sự thay đổi ý chí bắt đầu từ sự đổi mới tâm trí. Rô-ma 12:2: “Đừng làm theo đời nầy, nhưng hãy biến hóa bởi sự đổi mới của tâm thần mình, để thử cho biết ý muốn tốt lành, đẹp lòng và trọn vẹn của Đức Chúa Trời là thể nào.” Từ “biến hóa” trong tiếng Hy Lạp là metamorphoō (μεταμορφόω), chỉ một sự biến đổi từ bên trong ra ngoài, như con sâu hóa bướm. Điều này xảy ra khi chúng ta để Lời Chúa và Thánh Linh Ngài đụng chạm và định hình lại cách suy nghĩ, hệ giá trị và động cơ của mình.

4. Vâng Phục Trong Những Điều Nhỏ: Ý chí thuận phục được rèn luyện qua từng lựa chọn nhỏ hằng ngày. Việc chọn tha thứ thay vì oán giận, chọn chân thật thay vì dối trá, chọn dành thì giờ cầu nguyện thay vì xao lãng... tất cả đều là những “phòng tập” để ý chí chúng ta trở nên mạnh mẽ hơn trong sự vâng phục Chúa.

5. Sống Trong Cộng Đồng Hội Thánh: Đức Chúa Trời thường dùng Hội Thánh – thân thể của Đấng Christ – để xác nhận và hướng dẫn ý muốn Ngài. Những lời khuyên khôn ngoan, sự dạy dỗ lành mạnh, và thậm chí sự sửa phạt yêu thương từ các anh chị em trưởng thành trong đức tin là những công cụ quý giá để giúp chúng ta phân biệt ý muốn của mình với ý muốn của Chúa (Châm Ngôn 11:14, Hê-bơ-rơ 10:24-25).

Kết Luận: Ý Chí Được Định Hình Bởi Ân Điển, Hướng Về Vinh Quang

Kinh Thánh vẽ nên một bức tranh toàn diện về ý chí: bắt đầu từ ý chí chủ quyền và yêu thương của Đức Chúa Trời trong công trình sáng tạo; đi qua thảm kịch của ý chí con người sa ngã, bị nô lệ và tuyệt vọng; và đạt đến đỉnh điểm cao cả trong công trình cứu chuộc của Chúa Giê-xu Christ, nơi ý chí được giải phóng, phục hồi và ban năng lường bởi Thánh Linh.

Lời hứa cho chúng ta là một ý chí ngày càng được đồng hóa với ý muốn của Đức Chúa Trời. Phi-líp 2:12-13 là phương châm tuyệt vời: “Hỡi kẻ rất yêu dấu của tôi... hãy lấy lòng sợ sệt run rẩy làm nên sự cứu chuộc mình, vì ấy chính Đức Chúa Trời cảm động lòng anh em vừa muốn vừa làm theo ý tốt Ngài.” Chúng ta được kêu gọi “làm nên” với tất cả nghiêm túc và nỗ lực (“lấy lòng sợ sệt run rẩy”), nhưng đồng thời tin quyết rằng chính Đức Chúa Trời đang hành động trong chúng ta để tạo ra cả sự muốn lẫn sự làm. Đây không phải là nghịch lý, mà là sự cộng tác kỳ diệu giữa ân điển chủ động của Đức Chúa Trời và ý chí đáp ứng của con người được cứu chuộc.

Cuối cùng, mục đích của mọi sự là vinh quang Đức Chúa Trời. Khi ý chí chúng ta quy phục ý muốn Ngài, chúng ta không bị mất mát, nhưng tìm thấy sự tự do đích thực, bình an sâu xa, và được dự phần vào những mục đích vĩ đại của Ngài trên đất. Hãy để lời cầu nguyện của Chúa chúng ta cũng là lời cầu nguyện của chính mình mỗi ngày: “Xin ý Cha được nên.”