Trưởng Lão Trong Cựu Ước
Trong hành trình tìm hiểu cấu trúc và đời sống của dân Y-sơ-ra-ên, chức vụ “trưởng lão” (זָקֵן, zaqen) hiện lên như một trụ cột nền tảng, xuyên suốt từ thời kỳ các tổ phụ cho đến thời kỳ lưu đày. Không đơn thuần là một chức danh xã hội, đây là một chức vụ mang ý nghĩa thuộc linh sâu sắc, được Đức Chúa Trời thiết lập để dẫn dắt, xét đoán và chăn dắt cộng đồng giao ước của Ngài. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khám phá ý nghĩa, nguồn gốc, chức năng và sự phát triển của chức vụ trưởng lão trong Cựu Ước, từ đó rút ra những bài học quý báu cho Hội Thánh và Cơ Đốc nhân ngày nay.
Trong tiếng Hê-bơ-rơ, từ “trưởng lão” là זָקֵן (zaqen), có gốc từ động từ זָקַן (zaqan) nghĩa là “trở nên già”, “có râu”. Điều này chỉ ra tiêu chuẩn đầu tiên và rõ ràng nhất: tuổi tác và sự trưởng thành. Tuy nhiên, trong bối cảnh Kinh Thánh, “tuổi” không chỉ là số năm sống, mà còn hàm chứa sự khôn ngoan tích lũy, kinh nghiệm sống và sự kính sợ Đức Giê-hô-va (Gióp 12:12). Họ là những người đã chứng kiến những công việc của Đức Chúa Trời qua nhiều thế hệ (Phục Truyền 32:7).
Chức vụ này xuất hiện rất sớm, ngay từ thời kỳ nô lệ tại Ai Cập. Khi Đức Giê-hô-va kêu gọi Môi-se, Ngài phán: “Hãy đi nhóm các trưởng lão Y-sơ-ra-ên lại…” (Xuất Ê-díp-tô Ký 3:16). Họ đại diện cho dân sự, là những người đứng đầu các gia tộc, có thẩm quyền và được dân chúng công nhận. Đây là một cấu trúc tự nhiên và được Đức Chúa Trời chuẩn nhận, bắt nguồn từ cấu trúc gia đình và bộ tộc.
Các trưởng lão trong Cựu Ước đảm nhận một loạt trách nhiệm then chốt trong đời sống chính trị, tư pháp và thuộc linh của Y-sơ-ra-ên.
1. Đại Diện và Lãnh Đạo Dân Sự: Họ là cầu nối giữa dân chúng và các lãnh đạo như Môi-se, Giô-suê, hay các quan xét. Họ đại diện cho dân sự trong các giao ước long trọng (Xuất Ê-díp-tô Ký 24:1, 9-11) và trong việc quyết định các vấn đề hệ trọng của quốc gia (1 Sa-mu-ên 8:4-5).
2. Xét Đoán và Giải Quyết Tranh Tụng: Đây là một trong những chức năng quan trọng nhất. Phục Truyền Luật Lệ Ký 21:18-21 mô tả vai trò của các trưởng lão tại cổng thành trong việc xét xử những vụ việc khó khăn, kể cả án tử hình. Cổng thành là trung tâm hành chính và tư pháp. Các trưởng lão ngồi tại đó để phân xử, bảo vệ công lý và duy trì trật tự xã hội dựa trên Luật Pháp (Torah) của Đức Chúa Trời (Phục Truyền 22:15; 25:7). Họ phải là những người công bình, không thiên vị, và không nhận hối lộ (Phục Truyền 16:18-20).
3. Bảo Vệ và Chăn Dắt: Giống như người chăn lo cho bầy, các trưởng lão có trách nhiệm bảo vệ cộng đồng khỏi sự sai lạc và hiểm nguy. Trong Ê-xê-chi-ên 34, Đức Chúa Trời quở trách các “kẻ chăn” của Y-sơ-ra-ên (ám chỉ các vua và lãnh đạo, bao gồm cả trưởng lão) vì đã chỉ chăn dắt chính mình mà bỏ bê bầy chiên. Điều này cho thấy hình ảnh lý tưởng của họ là người chăn hiền lành, tận tụy.
4. Duy Trì Sự Thờ Phượng và Truyền Thống: Họ có vai trò trong việc bảo tồn và truyền dạy các điều răn, luật lệ của Đức Giê-hô-va cho thế hệ kế tiếp (Xuất Ê-díp-tô Ký 12:21-27). Họ cũng tham gia vào các nghi lễ quan trọng (Lê-vi Ký 4:15).
Chức vụ trưởng lão phát triển và thích ứng qua các giai đoạn lịch sử khác nhau của Y-sơ-ra-ên.
Thời kỳ Đồng Vắng và Lập Nước: Dưới sự lãnh đạo của Môi-se, 70 trưởng lão được chọn để cùng gánh vác gánh nặng lãnh đạo (Dân Số Ký 11:16-17). Đây là một hành động uỷ quyền và ban Thần Linh (Ruach) của Đức Chúa Trời cho họ. Trong thời kỳ các quan xét, các trưởng lão tiếp tục đóng vai trò lãnh đạo địa phương và cố vấn.
Thời kỳ Quân Chủ: Khi dân Y-sơ-ra-ên đòi có vua, chính các trưởng lão là những người đứng ra thỉnh cầu (1 Sa-mu-ên 8:4). Vai trò của họ có phần lu mờ trước quyền lực của hoàng gia, nhưng họ vẫn là một thể chế quan trọng, đôi khi đối trọng lại với nhà vua (ví dụ như trong câu chuyện vua Rô-bô-am, 1 Các Vua 12:6-8).
Thời kỳ Lưu Đày và Hậu Lưu Đày: Trong cảnh lưu đày, không có vua, không có đền thờ, cấu trúc trưởng lão trở thành cột trụ duy nhất để duy trì bản sắc, đức tin và kỷ luật cộng đồng. Họ họp thành “hội đồng trưởng lão” (như trong sách Ê-xơ-tê và Ê-xê-chi-ên). Sau khi hồi hương, E-xơ-ra và Nê-hê-mi đã làm việc chặt chẽ với các trưởng lão để khôi phục thành Giê-ru-sa-lem, tái lập sự thờ phượng và tái cam kết giao ước (Nê-hê-mi 8-10).
Sự nghiên cứu về các trưởng lão Cựu Ước không chỉ là kiến thức lịch sử, mà còn để lại những nguyên tắc nền tảng cho Hội Thánh của Chúa Giê-xu Christ.
1. Nguyên Tắc Lãnh Đạo Tập Thể & Chăn Bầy: Mô hình lãnh đạo bởi một nhóm các trưởng lão khôn ngoan, thay vì một cá nhân độc tài, là mô hình được Đức Chúa Trời ưa thích. Điều này dự báo cho chức vụ trưởng lão (presbyteros) trong Hội Thánh Tân Ước (Công Vụ 14:23, Tít 1:5). Nguyên tắc này nhắc nhở Hội Thánh ngày nay đề cao sự lãnh đạo tập thể, cùng nhau tìm kiếm ý Chúa và chăn dắt bầy chiên.
2. Tiêu Chuẩn Thuộc Linh Cao Hơn Tiêu Chuẩn Tự Nhiên: Mặc dù tuổi tác là một yếu tố, nhưng tiêu chuẩn cốt lõi là đạo đức, sự khôn ngoan và lòng kính sợ Chúa. Sách Châm Ngôn liên tục đề cao “người khôn ngoan” và “kẻ kính sợ Đức Giê-hô-va”. Trong Tân Ước, Phao-lô liệt kê những tiêu chuẩn rất cụ thể cho trưởng lão, tập trung vào tính cách, đời sống gia đình và đức tin (1 Ti-mô-thê 3:1-7, Tít 1:6-9). Bài học cho chúng ta là trong việc lựa chọn người lãnh đạo, tính cách thuộc linh phải được đặt lên hàng đầu.
3. Trách Nhiệm Bảo Vệ Sự Thật và Sự Thánh Khiết: Các trưởng lão tại cổng thành có trách nhiệm bảo vệ cộng đồng khỏi điều ác. Tương tự, trưởng lão trong Hội Thánh có trách nhiệm bảo vệ bầy chiên khỏi giáo lý sai lầm và tội lỗi (Công Vụ 20:28-31). Mỗi tín hữu cũng được gọi để trở thành “người canh giữ” cho anh em mình trong tình yêu thương.
4. Ứng Dụng Cá Nhân: Sống Như Một “Trưởng Lão” Theo Tinh Thần: Dù không giữ chức vụ, mỗi Cơ Đốc nhân trưởng thành được kêu gọi:
- Tích lũy sự khôn ngoan từ Lời Chúa (Châm Ngôn 4:5-7).
- Sống công bình và ngay thẳng trong mọi mối quan hệ, trở thành chỗ dựa cho gia đình và Hội Thánh.
- Dùng kinh nghiệm và đức tin để khuyên bảo, dìu dắt những tín hữu non trẻ hơn (Tít 2:2-3).
- Đại diện cho Chúa trong môi trường mình sống, đem sự sáng và công lý của Ngài vào thế giới.
Chức vụ trưởng lão trong Cựu Ước là một món quay và sự sắp đặt khôn ngoan của Đức Chúa Trời cho dân giao ước của Ngài. Họ không chỉ là biểu tượng của sự tôn trọng tuổi tác, mà là hiện thân của sự khôn ngoan thuộc linh, công lý thần thượng và sự chăn dắt tận tâm. Hình ảnh này chỉ về Đấng Christ, là Trưởng Lão Tối Cao (Ancient of Days, Đa-ni-ên 7:9), và cũng là Đấng Chăn Chiên Nhân Lành (Giăng 10:11).
Ngày nay, Hội Thánh tiếp nhận và làm trọn ý nghĩa của chức vụ này dưới sự soi dẫn của Tân Ước. Mỗi chúng ta, khi học theo gương của những trưởng lão trung tín ngày xưa, hãy sống một đời sống ngày càng trưởng thành hơn trong Đấng Christ, để dù ở địa vị nào, chúng ta cũng có thể góp phần xây dựng Thân Thể Ngài, bảo vệ sự thánh khiết của Hội Thánh và rao truyền sự khôn ngoan của Đức Chúa Trời cho thế hệ tiếp theo.
“Bấy giờ, tôi khuyên các trưởng lão trong anh em, tôi cũng là trưởng lão như họ... hãy chăn bầy của Đức Chúa Trời... làm gương tốt cho bầy” (1 Phi-e-rơ 5:1-3).