Thuật Giả Kim
Trong lịch sử nhân loại, con người luôn khao khát đạt được sự hoàn hảo, quyền năng tối thượng và sự bất tử. Một trong những biểu hiện lâu đời và hấp dẫn nhất của khao khát đó chính là thuật giả kim (alchemy). Bài viết này sẽ khảo cứu chuyên sâu về thuật giả kim từ góc độ lịch sử, triết học, và đặc biệt là dưới ánh sáng của Lời Đức Chúa Trời – Kinh Thánh, để rút ra những bài học thiết thực cho đời sống đức tin của Cơ Đốc nhân ngày nay.
Thuật giả kim là một truyền thống triết học và tiền khoa học cổ xưa, được thực hành rộng rãi từ Ai Cập, Hy Lạp cổ đại cho đến thời Trung Cổ và Phục Hưng. Nó kết hợp giữa thực hành thí nghiệm (đặc biệt trong luyện kim) với các yếu tố thần bí, tôn giáo và chiêm tinh. Hai mục tiêu nổi tiếng nhất của thuật giả kim là:
- Chuyển hóa kim loại cơ bản (như chì) thành vàng: Thông qua một chất xúc tác thần kỳ gọi là "Hòn đá triết gia" (Philosopher's Stone).
- Chế tạo "Thuốc trường sinh" (Elixir of Life): Một phương thuốc mang lại sự thanh xuân vĩnh cửu và đánh bại cái chết.
Ở cấp độ sâu xa hơn, thuật giả kim không chỉ là biến đổi vật chất, mà là một hành trình tâm linh của người luyện đan (alchemist). Họ tin rằng quá trình luyện kim – từ vật liệu thô thành vàng ròng – là hình ảnh phản chiếu của quá trình thanh luyện và hoàn thiện chính linh hồn con người, từ trạng thái tội lỗi, ô uế đến sự thuần khiết, thánh thiện và giác ngộ.
Khi đối chiếu với Kinh Thánh, chúng ta thấy một sự tương phản rõ rệt giữa con đường cứu rỗi và sự biến đổi mà Đức Chúa Trời ban cho, với con đường tự lực và bí truyền của thuật giả kim.
1. Nguồn Gốc của Sự Biến Đổi Thật: Kinh Thánh khẳng định sự biến đổi thật sự – từ tội lỗi sang thánh khiết, từ sự chết sang sự sống – chỉ đến từ Đức Chúa Trời và công việc của Đấng Christ. Trong khi thuật giả kim tìm cách dùng thuật và kiến thức bí mật để đạt được quyền năng, thì Phúc Âm rao báo quyền năng cứu chuộc của ân điển.
"Ấy vậy, nếu ai ở trong Đấng Christ, thì nấy là người dựng nên mới; những sự cũ đã qua đi, nầy mọi sự đều trở nên mới." (2 Cô-rinh-tô 5:17)
Từ "dựng nên mới" trong tiếng Hy Lạp là kainē ktisis (καινὴ κτίσις), mang nghĩa một sự sáng tạo mới, một tạo vật mới từ nguyên bản. Đây không phải là kết quả của một quy trình luyện đan hay nỗ lực tự cải tạo, mà là một hành động sáng tạo trực tiếp của Đức Chúa Trời qua đức tin nơi Chúa Giê-xu.
2. Sự Nguy Hiểm của Thần Bí và Bí Truyền: Thuật giả kim đầy rẫy những biểu tượng, bùa chú, và sự cầu khẩn các linh lực, thường liên quan đến chiêm tinh và các thực hành bị Kinh Thánh nghiêm cấm. Phân đoạn Phục truyền Luật lệ Ký 18:9-12 liệt kê rõ những điều gớm ghiếc trước mặt Đức Giê-hô-va:
"Khi ngươi đã vào xứ mà Giê-hô-va Đức Chúa Trời ngươi ban cho, chớ tập bắt chước những sự gớm ghiếc của các dân tộc ấy. Ở giữa ngươi chớ nên có... kẻ dùng bùa chú, kẻ hay hỏi đồng cốt, kẻ thuật số, kẻ hay ếm chà... vì Đức Giê-hô-va lấy làm gớm ghiếc kẻ làm các việc ấy." (Phục truyền 18:9-12a)
Những thực hành tìm kiếm quyền lực và tri thức từ các nguồn không thuộc về Đức Chúa Trời luôn dẫn đến sự lầm lạc. Thuật giả kim, với hệ thống tri thức "chỉ dành cho người được điểm đạo", đi ngược lại với tinh thần khải thị minh bạch của Kinh Thánh – Lời được ban cho mọi người để tin và được cứu (Rô-ma 10:17).
3. Vàng Thật và Vàng Giả - Sự Phù Vân của Vật Chất: Mục tiêu chuyển chì thành vàng phản ánh lòng tham lam và sự tôn thờ của cải vật chất. Chúa Giê-xu cảnh báo rõ ràng:
"Các ngươi đừng chứa của cải ở dưới đất, là nơi có sâu mối, ten rét làm hư, và kẻ trộm đào ngạch khoét vách mà lấy; nhưng phải chứa của cải ở trên trời... Vì của cải ngươi ở đâu, thì lòng ngươi cũng ở đó." (Ma-thi-ơ 6:19-21)
Sứ đồ Phi-e-rơ cũng so sánh đức tin quý giá hơn vàng:
"...đức tin quí hơn vàng hay hư nát, dầu vàng bị thử lửa." (1 Phi-e-rơ 1:7a)
Vàng của thuật giả kim, dù có đạt được hay không, cũng chỉ là thứ "hay hư nát". Còn sự biến đổi mà đức tin nơi Christ mang lại mới là của cải đời đời.
Một sự đối chiếu thú vị và đầy ý nghĩa: Thuật giả kim tìm kiếm "Hòn đá triết gia" huyền thoại. Nhưng Kinh Thánh giới thiệu cho chúng ta một "Hòn đá" có thật và quyền năng:
"Ấy vậy, Chúa là Đức Chúa Trời phán như vầy: Nầy, ta đặt tại Si-ôn một hòn đá, hòn đá đã thử, hòn đá quí, làm nền móng vững chắc... Ai tin sẽ không vội vàng." (Ê-sai 28:16)
"Đức Chúa Giê-xu phán cùng họ rằng: Các ngươi há chưa hề đọc lời này trong Kinh thánh: Hòn đá bị người xây nhà bỏ ra, Đã trở nên đá đầu góc nhà?" (Ma-thi-ơ 21:42)
Chúa Giê-xu Christ chính là Hòn Đá Góc Nhà mà mọi công trình đời sống thuộc linh phải được xây dựng trên đó. Ngài là nền tảng vững chắc (1 Cô-rinh-tô 3:11). Trong khi "Hòn đá triết gia" là sản phẩm của trí tưởng tượng và nỗ lực con người, thì Chúa Giê-xu là Đá Sống, là sự khải thị cứu rỗi từ Đức Chúa Trời (1 Phi-e-rơ 2:4-6).
Thuốc Trường Sinh Thật: Tương tự, "thuốc trường sinh" mà con người mơ ước chỉ có thể tìm thấy nơi Chúa Giê-xu Christ, Đấng ban sự sống đời đời.
"Ta là sự sống lại và sự sống; kẻ nào tin ta thì sẽ sống, mặc dầu đã chết rồi. Còn ai sống và tin ta thì không hề chết." (Giăng 11:25-26a)
"Nước ta cho ai uống, thì đời đời chắc sẽ không khát nữa; ta cho uống nước đó sẽ thành một mạch nước trong người đó văng ra cho đến sự sống đời đời." (Giăng 4:14)
Dù thuật giả kim như một thực hành đã lùi vào dĩ vãng, nhưng tinh thần của nó – khao khát tự lực biến đổi, tìm kiếm quyền năng và sự toàn hảo bên ngoài Đấng Christ – vẫn tồn tại dưới nhiều hình thức hiện đại. Dưới đây là những bài học thiết thực:
1. Tìm Kiếm Sự Biến Đổi Đúng Nguồn: Chúng ta sống trong một thế giới đề cao "tự lực cánh sinh", các phương pháp tự cải thiện bản thân, và những lời hứa về sự đột phá tức thì. Cơ Đốc nhân được kêu gọi nhận biết rằng sự thay đổi bền vững đến từ việc "ở trong Đấng Christ" và để cho Thánh Linh làm việc. Đó là một tiến trình thánh hóa, đôi khi chậm rãi và qua thử thách, không phải là một công thức bí mật.
"Hỡi anh em, tôi khuyên anh em hãy dâng thân thể mình làm của lễ sống và thánh, đẹp lòng Đức Chúa Trời, ấy là sự thờ phượng phải lẽ của anh em. Đừng làm theo đời nầy, nhưng hãy biến hóa bởi sự đổi mới của tâm thần mình." (Rô-ma 12:1-2a)
Từ "biến hóa" trong câu 2 là metamorphoō (μεταμορφόω), cùng gốc với "hóa bướm". Đây là sự biến đổi từ bên trong ra ngoài, do quyền năng của Đức Chúa Trời.
2. Tránh Xa Các Hình Thức "Thuật Giả Kim Tâm Linh" Hiện Đại: Đó có thể là việc tìm kiếm những "bí quyết" hay "mánh khóe" thuộc linh để được giàu có, khỏe mạnh, thành công thay vì tìm kiếm chính Chúa và vâng phục Lời Ngài. Đó cũng có thể là sự mê say với các giáo lý bí truyền, chiêm tinh, tarot, hoặc các phương pháp "kết nối vũ trụ" mượn danh tâm linh nhưng xa rời Christ.
3. Sống Với Hy Vọng Đời Đời: Thuật giả kim tìm cách kéo dài sự sống hữu hạn. Cơ Đốc nhân sống với lời hứa về sự sống lại và một thân thể vinh hiển, bất diệt.
"Nhưng sự chết đã bị sự sống nuốt mất. Hỡi sự chết, sự thắng của mầy ở đâu? Hỡi sự chết, cái nọc của mầy ở đâu?" (1 Cô-rinh-tô 15:54b-55)
Hy vọng của chúng ta không phải là một lọ thuốc, mà là một Con Người – Chúa Giê-xu Christ, Đấng đã đánh bại sự chết.
4. Đầu Tư Vào "Vàng Thật" Thuộc Linh: Thay vì dồn tâm trí vào của cải vật chất (vàng trần gian), chúng ta được kêu gọi tích trữ của cải trên trời và phát triển những phẩm chất quý giá của Đấng Christ trong đời sống mình – đó mới là "vàng ròng" thật sự được thử lửa.
"Đức tin anh em thể ấy, quí hơn vàng... dầu bị thử lửa, cũng còn khen ngợi, tôn trọng, vinh hiển cho anh em, khi Đức Chúa Jêsus Christ hiện ra." (1 Phi-e-rơ 1:7)
Thuật giả kim đại diện cho nỗ lực vĩ đại nhưng vô vọng của con người sa ngã nhằm đạt đến sự hoàn hảo, quyền năng và sự sống vĩnh cửu bằng sức riêng và kiến thức bí truyền. Nó là một ẩn dụ mạnh mẽ về tình trạng tội lỗi của nhân loại: cố gắng biến đổi "chì" của bản chất tội lỗi mình thành "vàng" của sự thánh khiết, nhưng không có hy vọng thực sự.
Tin Lành của Chúa Giê-xu Christ mở ra một con đường hoàn toàn khác. Đó không phải là con đường "thuật" mà là con đường "ân điển"; không phải sự "luyện đan" tự lực, mà là sự "tái sinh" bởi Thánh Linh; không tìm kiếm "Hòn đá triết gia" hư không, mà xây đời sống mình trên "Hòn Đá Góc Nhà" là Christ. Sự biến đổi thật – từ tội lỗi sang thánh khiết, từ hư hoại sang vinh hiển – là công việc của Đức Chúa Trời dành cho những ai bằng lòng từ bỏ những "ống nghiệm" và "công thức" của mình, để đến với Chúa Giê-xu, Đấng duy nhất có lời ban sự sống đời đời (Giăng 6:68).
Ước mong mỗi chúng ta, thay vì mải mê theo đuổi những "thuật giả kim" tâm linh của thời đại, sẽ ngày càng kinh nghiệm sự biến đổi kỳ diệu và chân thật bởi quyền năng của Phúc Âm và sự hiện diện của Thánh Linh trong đời sống mình.