Đức Chúa Trời Có Ly Dị Y-sơ-ra-ên Không?
Mối quan hệ giữa Đức Chúa Trời và dân Y-sơ-ra-ên được Kinh Thánh mô tả bằng một trong những hình ảnh thân mật và sống động nhất: mối quan hệ hôn nhân. Tuy nhiên, lịch sử của Y-sơ-ra-ên là một chuỗi dài những lần thất tín, thờ hình tượng, và phản nghịch. Điều này đặt ra một câu hỏi thần học sâu sắc và đầy xúc cảm: Liệu Đức Chúa Trời có thật sự “ly dị” Y-sơ-ra-ên vì sự bất trung của họ không? Câu trả lời không đơn giản là “có” hay “không”, nhưng được hé mở qua dòng chảy của toàn bộ Kinh Thánh, từ những lời cảnh báo nghiêm khắc trong Cựu Ước đến lời hứa phục hồi đầy hy vọng và sự ứng nghiệm cuối cùng trong Tân Ước.
Mối quan hệ giao ước tại núi Si-na-i (Xuất Ê-díp-tô Ký 19-24) đã thiết lập nền tảng. Đức Chúa Trời là Vua và Chồng, còn Y-sơ-ra-ên là dân sự và vợ. Tiên tri Ê-xê-chi-ên đã nhắc lại điều này: “Ta đã thề cùng ngươi, và giao ước cùng ngươi, thì ngươi đã thuộc về ta, Chúa Giê-hô-va phán vậy” (Ê-xê-chi-ên 16:8). Từ ngữ “giao ước” (ברית, *beriyth*) trong tiếng Hê-bơ-rơ mang ý nghĩa một thỏa thuận long trọng, bất khả phân ly.
Tuy nhiên, sự thất tín đã xảy ra một cách nhanh chóng. Sách Các Quan Xét mô tả một chu kỳ tội lỗi, hình phạt, kêu cầu và giải cứu. Đỉnh điểm của sự bất trung là tội thờ hình tượng. Các tiên tri thường sử dụng ngôn ngữ mạnh mẽ của sự ngoại tình để miêu tả tội này. Giê-rê-mi đã kêu lên: “Ngươi đã phạm tội tà dâm với nhiều người tình, vậy hãy trở về cùng ta, Đức Giê-hô-va phán” (Giê-rê-mi 3:1). Tiếng Hê-bơ-rơ từ “tà dâm” (זנה, *zanah*) chỉ sự thờ phượng các thần khác, một sự phản bội trực tiếp đối với giao ước độc thần.
Sách Ô-sê là một minh họa tiên tri sống động. Đức Chúa Trời truyền lệnh cho Ô-sê cưới Gô-me, một người đàn bà sẽ phạm tội tà dâm. Cuộc hôn nhân này là một ẩn dụ cho mối quan hệ giữa Đức Chúa Trời và Y-sơ-ra-ên. Dù bị phản bội, Ô-sê vẫn được lệnh yêu và chuộc vợ mình về (Ô-sê 3:1). Đây là hình ảnh then chốt: sự đoán phạt có thật, nhưng mục đích cuối cùng là phục hồi, không phải hủy diệt.
Trong Giê-rê-mi 3:8, Đức Giê-hô-va phán một câu gây chấn động: “Vì cớ mọi sự tà dâm của nó, ta đã để cho Y-sơ-ra-ên bội đạo mà truyền cho nó tờ để, mà nó đã bỏ đi”. Từ “tờ để” (ספר כריתת, *sepher keriythuth*) chính là thuật ngữ chỉ giấy ly dị trong Phục-truyền Luật-lệ Ký 24:1. Đây là lời tuyên bố mạnh mẽ nhất về việc Đức Chúa Trời, về mặt pháp lý, đã ly dị Y-sơ-ra-ên (vương quốc phía Bắc) vì tội thờ hình tượng. Sự kiện lịch sử ứng nghiệm là cuộc lưu đày sang A-si-ri năm 722 TCN.
Tuy nhiên, ngay trong cùng một chương, lời kêu gọi ăn năn và lời hứa phục hồi đã vang lên: “Hỡi Y-sơ-ra-ên bội nghịch, hãy trở về, Đức Giê-hô-va phán... Ta chẳng giận đến đời đời... Hãy trở về, hỡi các con bội nghịch; ta sẽ chữa sự bội nghịch cho các ngươi” (Giê-rê-mi 3:12, 22). Động từ “trở về” (שׁוּב, *shuv*) là trọng tâm của sứ điệp tiên tri, hàm chứa cả ý nghĩa quay lưng khỏi tội lỗi và quay trở về với Chúa.
Dù có lời cảnh báo ly dị, các tiên tri không bao giờ kết thúc tại đó. Họ luôn chỉ về một tương lai được phục hồi. Ê-xê-chi-ên, sau khi nói về sự phán xét, đã loan báo: “Ta sẽ lập với các ngươi một giao ước mới... Ta sẽ ban lòng mới cho các ngươi, và đặt thần mới trong các ngươi” (Ê-xê-chi-ên 36:26). Giê-rê-mi cũng nói tiên tri về “giao ước mới” (Giê-rê-mi 31:31-34), không còn được viết trên bảng đá nhưng trên tấm lòng thịt.
Điều này cho thấy: Giao ước cũ tại Si-na-i đã bị Y-sơ-ra-ên phá vỡ, dẫn đến hậu quả ly dị về mặt pháp lý và hình phạt lưu đày. Nhưng tình yêu và lời hứa của Đức Chúa Trời dành cho các tổ phụ (Áp-ra-ham, Y-sác, Gia-cốp) thì không thể bị hủy bỏ. Do đó, Ngài sẽ thiết lập một giao ước mới, trên một nền tảng vững chắc hơn, để đạt được mục đích cứu rỗi nguyên thủy của Ngài.
Tân Ước mặc khải rằng Chúa Giê-xu Christ chính là Đấng Trung Bảo của Giao Ước Mới mà các tiên tri đã báo trước (Hê-bơ-rơ 8:6-13). Cái chết và sự phục sinh của Ngài là nền tảng cho giao ước này, mở ra cho cả người Do Thái lẫn Dân Ngoại.
Sứ đồ Phao-lô, trong Rô-ma 9-11, đã giải quyết thẳng thắn vấn đề này. Ông xác nhận rằng vì sự cứng lòng và không tin, nhiều người Y-sơ-ra-ên theo xác thịt đã bị “cắt bỏ” khỏi cây ô-li-ve (hình ảnh về các phước lành của giao ước). Nhưng ông long trọng tuyên bố: “Vậy tôi hỏi: Có phải Đức Chúa Trời đã từ bỏ dân mình chăng? Chẳng hề như vậy!... Đức Chúa Trời chẳng từ bỏ dân Ngài” (Rô-ma 11:1-2). Ông tiết lộ một mầu nhiệm: “Sự cứng lòng đã xảy ra cho phần dân Y-sơ-ra-ên cho đến chừng nào số dân ngoại nhập vào được đầy đủ” (Rô-ma 11:25). Cuối cùng, ông tuyên bố lời hứa tuyệt vời: “Vậy thì cả dân Y-sơ-ra-ên sẽ được cứu” (Rô-ma 11:26).
Điều này không có nghĩa mọi người Do Thái đều tự động được cứu, nhưng có nghĩa rằng Đức Chúa Trời vẫn còn một kế hoạch cứu rỗi cho dân tộc Y-sơ-ra-ên, và đến thời điểm của Ngài, sẽ có một sự quay trở lại tập thể để nhận biết Đấng Mê-si của họ là Chúa Giê-xu. Sự “ly dị” về mặt pháp lý đã được hàn gắn bởi “giao ước mới” trong huyết của Đấng Christ.
1. Bài Học Về Sự Trung Tín: Hội Thánh ngày nay là “dân sự được chọn” thuộc linh (I Phi-e-rơ 2:9), cũng ở trong mối quan hệ giao ước với Chúa. Lịch sử của Y-sơ-ra-ên là lời cảnh tỉnh nghiêm túc cho chúng ta về sự nguy hiểm của tội thờ hình tượng thuộc linh (tham lam, kiêu ngạo, đặt điều gì cao hơn Chúa).
2. Ân Điển Và Sự Ăn Năn: Dù con người thất tín, Chúa vẫn thành tín. Lòng thương xót của Ngài luôn mở ra cánh cửa cho sự ăn năn. Mỗi khi phạm tội, chúng ta được kêu gọi “trở về” (shuv) với Ngài trong sự khiêm nhường và tin cậy.
3. Tầm Nhìn Về Sự Phục Hồi: Đức Chúa Trời là Đấng phục hồi tuyệt vời. Không có mối quan hệ đổ vỡ nào, không có tội lỗi nào nằm ngoài khả năng chữa lành và phục hồi của Ngài khi chúng ta đến với Ngài qua Chúa Giê-xu Christ.
4. Thái Độ Đối Với Người Do Thái: Hiểu biết này giúp chúng ta có cái nhìn đúng đắn: không kiêu ngạo (vì chúng ta chỉ được tháp vào nhờ đức tin), không thờ ơ, nhưng cầu nguyện với lòng trông cậy và yêu thương cho sự cứu rỗi của người Do Thái (Rô-ma 10:1).
Vậy, Đức Chúa Trời có ly dị Y-sơ-ra-ên không? Câu trả lời là: Về mặt pháp lý của Giao Ước Cũ, Ngài đã làm như vậy, và điều đó được biểu thị qua sự phán xét lưu đày. Tuy nhiên, về mặt tình yêu và lời hứa giao ước vĩnh cửu của Ngài, câu trả lời là KHÔNG. Tình yêu của Đức Chúa Trời lớn hơn sự thất tín của con người. Ngài đã dùng chính sự “ly dị” ấy như một công cụ sửa phạt để dẫn dắt dân sự Ngài trở về, và cuối cùng, Ngài đã sai chính Con Một Ngài đến để thiết lập một Giao Ước Mới bởi huyết Ngài. Giao ước mới này không chỉ phục hồi mối quan hệ với Y-sơ-ra-ên thật (những người tin) mà còn mở rộng cho toàn thể nhân loại.
Hội Thánh không nên nhìn vào Y-sơ-ra-ên với thái độ kiêu căng, nhưng với lòng biết ơn vì chính từ trong dân tộc ấy, Đấng Cứu Thế đã sinh ra, và với sự trông đợi về lời hứa phục hồi cuối cùng của Đức Chúa Trời. Ân điển Ngài là cuối cùng, và tình yêu Ngài là bất khả chiến bại.