Giao Ước Mới
Trong hành trình đức tin, một trong những khái niệm nền tảng và vinh hiển nhất mà Cơ Đốc nhân cần nắm vững chính là Giao Ước Mới. Đây không chỉ là một thuật ngữ thần học, mà là thực tại sống động, là nền tảng của mối tương giao giữa Đức Chúa Trời với con người sau sự hiện đến của Đấng Christ. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khảo sát Giao Ước Mới từ ngữ nguyên, bối cảnh Kinh Thánh, nội dung, sự ứng nghiệm trong Chúa Giê-xu và ứng dụng thiết thực cho đời sống tin kính hằng ngày.
Để hiểu "mới", chúng ta phải nhìn lại "cũ". Trong tiếng Hê-bơ-rơ, từ "giao ước" là בְּרִית (berith), mang ý nghĩa một thỏa thuận long trọng, một lời hứa có tính ràng buộc được đóng ấn bằng máu. Giao ước cũ, còn gọi là Giao ước Sinai hay Giao ước Môi-se, được thiết lập trong Xuất Ê-díp-tô Ký chương 19-24. Giao ước này dựa trên luật pháp ("hãy vâng theo lời ta"; Xuất Ê-díp-tô Ký 19:5) và được đóng ấn bằng máu của sinh tế (Xuất Ê-díp-tô Ký 24:8). Nó phơi bày tiêu chuẩn thánh khiết của Đức Chúa Trời và đồng thời phơi bày sự bất lực của con người trong việc giữ trọn vẹn luật pháp (Rô-ma 3:20).
Chính sự thất bại của dân Y-sơ-ra-ên và của cả nhân loại trong việc giữ giao ước cũ đã mở đường cho lời hứa về một giao ước khác. Tiên tri Giê-rê-mi, trong bối cảnh dân sự bị lưu đày vì phá vỡ giao ước, đã loan báo một lời hứa đầy hy vọng:
"Đức Giê-hô-va phán: Nầy, những ngày đến, bấy giờ ta sẽ lập một giao ước mới với nhà Y-sơ-ra-ên và với nhà Giu-đa. Giao ước nầy sẽ không theo giao ước mà ta đã lập với tổ phụ chúng nó trong ngày ta nắm tay dắt ra khỏi đất Ê-díp-tô, tức giao ước mà chúng nó đã phá đi, dầu rằng ta làm chồng chúng nó, Đức Giê-hô-va phán vậy. Đức Giê-hô-va phán: Nầy là giao ước mà ta sẽ lập với nhà Y-sơ-ra-ên sau những ngày đó. Ta sẽ đặt luật pháp ta trong bụng chúng nó và chép vào lòng. Ta sẽ làm Đức Chúa Trời chúng nó, chúng nó sẽ làm dân ta." (Giê-rê-mi 31:31-33, Kinh Thánh Tin Lành Việt Ngữ 1925).
Lời tiên tri này chỉ rõ điểm yếu của giao ước cũ: nó ở bên ngoài (bảng đá) và bị phá vỡ bởi dân sự. Giao ước mới sẽ được đặc trưng bởi sự bên trong (trong lòng) và bởi một mối quan hệ biết Chúa phổ quát.
Chúa Giê-xu Christ chính là Đấng Trung Bảo và là Đấng thiết lập Giao Ước Mới. Trong bữa Tiệc Ly, một khung cảnh đầy ý nghĩa thần học, Ngài tuyên bố long trọng:
"Rồi Ngài cầm chén, tạ ơn, rồi phán rằng: Các ngươi hãy lấy chén nầy, chia nhau với nhau. Vì ta nói cùng các ngươi, từ rày về sau, ta không uống trái nho nữa, cho đến khi nước Đức Chúa Trời đến. Đoạn, Ngài lấy bánh, tạ ơn, bẻ ra trao cho môn đồ, mà phán rằng: Nầy là thân thể ta, vì các ngươi mà phó cho; hãy làm sự nầy để nhớ ta. Khi ăn xong, Ngài cũng làm như vậy, lấy chén đưa cho môn đồ, mà phán rằng: Chén nầy là giao ước mới trong huyết ta vì các ngươi mà đổ ra." (Lu-ca 22:17-20).
Tại đây, từ Hy Lạp cho "mới" là καινός (kainos), không chỉ mang nghĩa "mới" về thời gian (neos), mà còn là mới về chất lượng, tươi mới, khác biệt và vượt trội. Huyết của các sinh tế dưới giao ước cũ chỉ có giá trị tạm thời và phải lặp lại (Hê-bơ-rơ 10:1-4). Nhưng huyết của Chúa Giê-xu, Con Chiên không tì vết của Đức Chúa Trời, có giá trị đời đời, một lần đủ cả, để cất tội lỗi đi (Hê-bơ-rơ 9:26). Sứ đồ Phao-lô cũng xác nhận: "Ấy vậy, Đấng Christ là Đấng giữa của giao ước mới" (Hê-bơ-rơ 9:15).
Sách Hê-bơ-rơ cung cấp một luận giải thần học sâu sắc, so sánh và chứng minh sự vượt trội của Giao Ước Mới trong Chúa Giê-xu so với Giao Ước Cũ (Hê-bơ-rơ 8:1-13). Chúa Giê-xu là Thầy Tế Lễ Thượng Phẩm theo ban Mên-chi-xê-đéc, phục vụ trong đền tạm không bởi tay người làm ra (tức là chính thiên đàng), và dâng chính mình Ngài làm của lễ hoàn hảo đời đời (Hê-bơ-rơ 9:11-14, 24-28).
Dựa trên lời tiên tri của Giê-rê-mi và sự giảng giải trong Tân Ước, chúng ta có thể tổng kết những đặc điểm nổi bật của Giao Ước Mới:
1. Được Viết Trong Lòng và Trí: Khác với luật pháp khắc trên bảng đá, Giao Ước Mới được Đức Thánh Linh viết vào tấm lòng và trí óc (2 Cô-rinh-tô 3:3). Điều này nói đến sự biến đổi bên trong, một tấm lòng mới và thần linh mới (Ê-xê-chi-ên 36:26). Quyền năng để vâng theo Đức Chúa Trời không còn đến từ nỗ lực bên ngoài, mà từ sự sống của Đấng Christ và sự hành động của Thánh Linh trong lòng chúng ta (Phi-líp 2:13).
2. Sự Tha Thứ Tội Lỗi Triệt Để: "Ta sẽ tha sự gian ác chúng nó, và không nhớ tội chúng nó nữa" (Giê-rê-mi 31:34b). Trong tiếng Hy Lạp, từ "tha thứ" (aphesis) mang nghĩa "thả ra", "buông bỏ". Dưới Giao Ước Mới, tội lỗi không chỉ được che đậy tạm thời (như dưới giao ước cũ - Rô-ma 3:25), mà được cất đi, tẩy sạch hoàn toàn nhờ huyết của Chúa Giê-xu (Hê-bơ-rơ 1:3; 1 Giăng 1:7). Sự "không nhớ đến" của Đức Chúa Trời nói lên sự tha thứ trọn vẹn và vĩnh viễn.
3. Mối Quan Hệ Biết Chúa Cá Nhân: "Vì chúng nó thảy đều sẽ biết ta, kẻ nhỏ cũng như kẻ lớn" (Giê-rê-mi 31:34a). Từ "biết" (yada trong Hê-bơ-rơ, ginosko trong Hy Lạp) ở đây không chỉ là tri thức, mà là sự nhận biết trong mối tương giao thân mật, như giữa Cha và con. Mọi tín đồ trong Giao Ước Mới đều có quyền tiếp cận trực tiếp với Đức Chúa Trời qua Chúa Giê-xu Christ (Ê-phê-sô 2:18; Hê-bơ-rơ 4:16).
4. Được Ban Sự Sống Đời Đời và Thánh Linh: Giao Ước Mới không dựa trên sự vâng phái của con người để được sống, nhưng ban sự sống đời đời như một ân tứ qua đức tin nơi Chúa Giê-xu (Rô-ma 6:23). Đức Thánh Linh được ban xuống như ấn chứng của giao ước này (2 Cô-rinh-tô 1:22; Ê-phê-sô 1:13-14), Đấng dạy dỗ, dẫn dắt và làm nên quyền năng cho con cái Đức Chúa Trời.
Hiểu biết về Giao Ước Mới phải dẫn đến một đời sống được biến đổi. Dưới đây là những ứng dụng thiết thực:
1. Sống Trong Tự Do và Lòng Biết Ơn, Không Trong Sự Rủa Sả hay Sợ Hãi: Giao ước cũ đem đến sự rủa sả cho kẻ không vâng giữ mọi điều (Ga-la-ti 3:10). Giao Ước Mới đặt chúng ta dưới ân điển (Rô-ma 6:14). Điều này không cho phép chúng ta phạm tội, nhưng thúc đẩy chúng ta sống thánh khiết vì lòng biết ơn đối với ân điển đã nhận, và nhờ quyền năng của Thánh Linh trong chúng ta.
2. Tiếp Cận Chúa Cách Tự Tin và Thân Mật: Nhờ huyết của Chúa Giê-xu, chúng ta có "sự dạn dĩ đặng vào nơi rất thánh" (Hê-bơ-rơ 10:19). Hãy đến gần Chúa trong sự cầu nguyện, thờ phượng với lòng chân thật và đức tin trọn vẹn, biết rằng Ngài là Cha yêu thương chúng ta, không phải một quan tòa đáng sợ.
3. Để Thánh Linh Dạy Dỗ và Dẫn Dắt: Vì luật pháp Chúa đã được ghi trong lòng, hãy nhạy bén với sự dạy dỗ bên trong của Đức Thánh Linh qua Lời Chúa. Sự vâng lời trở thành đáp ứng tự nhiên của con cái đối với Cha, hơn là sự tuân thủ cứng nhắc.
4. Sống Với Sự Đảm Bảo Cứu Rỗi: Giao Ước Mới được đảm bảo bởi lời thề của chính Đức Chúa Trời (Hê-bơ-rơ 6:13-20) và chức tế lễ đời đời của Chúa Giê-xu. Sự cứu rỗi của chúng ta không dựa trên sự bất toàn của chúng ta, mà dựa trên sự hoàn hảo của Đấng Christ và sự thành tín của Đức Chúa Trời. Điều này ban cho chúng ta sự bình an và đảm bảo vững chắc.
5. Rao Truyền Tin Lành Của Giao Ước Mới: Chúng ta được kêu gọi làm "những kẻ giúp việc của giao ước mới" (2 Cô-rinh-tô 3:6). Sứ mạng của chúng ta là rao giảng về sự hòa giải với Đức Chúa Trời qua huyết của Chúa Giê-xu, mời gọi mọi người bước vào mối tương giao mới này.
Giao Ước Mới là kế hoạch cứu rỗi vinh hiển và trọn vẹn của Đức Chúa Trời, được thiết lập trên những lời hứa tốt hơn và được đóng ấn bằng chính huyết quý báu của Con Một Ngài, Chúa Giê-xu Christ. Nó thay thế và làm trọn Giao Ước Cũ, chuyển chúng ta từ chỗ làm đầy tớ dưới luật pháp sang làm con cái dưới ân điển. Sống trong Giao Ước Mới có nghĩa là sống trong mối tương giao thân mật với Đức Chúa Trời, được tha thứ trọn vẹn, được biến đổi bởi Thánh Linh, và bước đi trong tự do, lòng biết ơn, và hy vọng vững chắc về cơ nghiệp đời đời.
Hãy hết lòng cảm tạ Chúa vì ân điển cao trọng này: "Nguyền xin Đức Chúa Trời của sự bình an, khiến anh em nên thánh trọn vẹn, và nguyền xin tâm thần, linh hồn, và thân thể của anh em đều được giữ vẹn, không chỗ trách được, khi Đức Chúa Jêsus Christ chúng ta đến! Đấng đã gọi anh em là thành tín, chính Ngài sẽ làm việc đó." (1 Tê-sa-lô-ni-ca 5:23-24). A-men.