Hội đồng Giê-ru-sa-lem (Công vụ 15) có ý nghĩa và tầm quan trọng như thế nào?

Trong hành trình phát triển của Hội Thánh Đấng Christ buổi ban đầu, có những khúc quanh định hình nên đức tin và thần học cho muôn thế hệ. Một trong những sự kiện then chốt đó chính là Hội đồng Giê-ru-sa-lem được ghi lại trong Công vụ các Sứ đồ đoạn 15. Đây không đơn thuần là một cuộc họp để giải quyết mâu thuẫn nội bộ, mà là một khoảnh khắc quyết định của Đức Thánh Linh, định hình bản chất của Phúc Âm và mở cánh cửa ân điển cho toàn thể nhân loại. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu vào bối cảnh, diễn tiến, quyết định và ý nghĩa vĩnh cửu của hội đồng lịch sử này.

Sự kiện Hội đồng Giê-ru-sa-lem được châm ngòi bởi một tranh cãi thần học then chốt: "Người ngoại muốn được cứu rỗi có phải chịu phép cắt bì và giữ luật pháp Môi-se hay không?" (Cv 15:1,5). Sau những chuyến hành trình truyền giáo thành công của Phao-lô và Ba-na-ba giữa vòng người ngoại (dân ngoại), một nhóm tín đồ người Giu-đa, được Kinh Thánh mô tả là thuộc "phe người Pha-ri-si" (Cv 15:5), đã đến thành An-ti-ốt và dạy rằng: "Nếu các ngươi chẳng chịu phép cắt bì theo lệ Môi-se, thì chẳng được cứu rỗi đâu" (Cv 15:1).

Giáo lý này đánh trực tiếp vào cốt lõi của Phúc Âm: Sự cứu rỗi bởi đức tin hay bởi việc làm? Trong tiếng Hy Lạp, từ "được cứu rỗi" (σωθῆναι - *sōthēnai*) ở đây mang ý nghĩa trọn vẹn của sự giải cứu, sự sống đời đời. Nhóm người Giu-đa này đang áp đặt Giao Ước Cũ – với dấu hiệu cắt bì (Berit Milah - בְּרִית מִילָה) và toàn bộ hệ thống luật pháp (Torah - תּוֹרָה) – như một điều kiện tiên quyết cho Giao Ước Mới trong Đấng Christ. Điều này tạo nên sự bối rối và tranh cãi lớn (Cv 15:2). Nó đe dọa chia rẽ Hội Thánh thành hai nhóm: tín đồ gốc Do Thái và tín đồ gốc ngoại, đồng thời biến đức tin đơn sơ nơi Christ thành một tôn giáo của nghi lễ và luật lệ.

Phao-lô và Ba-na-ba đã "cãi lẽ và bàn luận khá dài" với họ (Cv 15:2), bởi điều này đi ngược lại hoàn toàn với Phúc Âm mà chính họ đã rao giảng. Sứ đồ Phao-lô sau này đã viết rõ trong thư Ga-la-ti (một bức thư có liên hệ mật thiết đến sự kiện này): "Người ta được xưng công bình chẳng phải bởi các việc luật pháp đâu, bởi tin Đức Chúa Jêsus Christ mới được xưng công bình... vì chẳng có ai được xưng công bình bởi các việc luật pháp" (Ga-la-ti 2:16). Cuộc tranh luận gay gắt đến mức Hội Thánh tại An-ti-ốt quyết định cử Phao-lô, Ba-na-ba và một vài người khác "đi lên thành Giê-ru-sa-lem, đến cùng các sứ đồ và trưởng lão" về việc này (Cv 15:2).

Hội đồng được nhóm lại với sự tham dự của các sứ đồ, trưởng lão, và cả Hội Thánh (Cv 15:6, 12, 22). Đây là một mô hình lãnh đạo tập thể dưới sự dẫn dắt của Đức Thánh Linh. Diễn tiến hội đồng cho thấy một quy trình khôn ngoan:

1. Tranh Luận Mở Đầu (câu 7): Cuộc thảo luận diễn ra "khá lâu". Mọi người đều được lắng nghe. Điều này cho thấy Hội Thánh đầu tiên tôn trọng sự đối thoại và tìm kiếm ý chỉ Chúa chung với nhau.

2. Chứng Cứ Của Phi-e-rơ (Phierô) (câu 7-11): Phi-e-rơ, người được Chúa dùng để mở cánh cửa Phúc Âm cho người ngoại (nhà Cọt-nây, Cv 10), đã đứng lên làm chứng. Ông nhắc lại sự kiện đó và nhấn mạnh một chân lý then chốt: "Đức Chúa Trời... chẳng có phân biệt chúng ta với họ, vì Ngài lấy đức tin làm sạch lòng họ" (câu 9). Từ "làm sạch" (καθαρίζω - *katharizō*) có nghĩa là tẩy sạch, tinh luyện. Chính đức tin, chứ không phải nghi lễ cắt bì, mới là phương tiện khiến lòng người được tẩy sạch. Phi-e-rơ gọi việc đặt ách luật pháp lên cổ người ngoại là "thử Đức Chúa Trời" (câu 10) và khẳng định: "Chúng ta tin rằng nhờ ơn Đức Chúa Jêsus Christ mà chúng ta được cứu, cũng như họ vậy" (câu 11). Đây là tiếng nói đanh thép khẳng định sự cứu rỗi bởi ân điển (χάρις - *charis*) duy nhất.

3. Chứng Cứ Của Phao-lô Và Ba-na-ba (câu 12): Hai ông thuật lại "những phép lạ dấu kỳ Đức Chúa Trời đã bởi mình làm ra giữa người ngoại". Những dấu kỳ này chính là sự xác nhận của Đức Chúa Trời cho chức vụ và sứ điệp của họ. Thần học phải được kiểm chứng bằng kết quả của Đức Thánh Linh.

4. Phán Quyết Của Gia-cơ (Giacơ) (câu 13-21): Gia-cơ, lãnh đạo Hội Thánh tại Giê-ru-sa-lem, đã đưa ra phán quyết sau cùng. Ông trích dẫn lời tiên tri trong A-mốt 9:11-12 (và Ê-sai 45:21) để chứng minh rằng chương trình của Đức Chúa Trời từ xưa đã bao gồm việc các dân ngoại "được xưng bằng danh Ngài" (câu 17). Điều này cho thế giới quan Kinh Thánh: quyết định của Hội đồng không phải là sự nhượng bộ chính trị, mà là sự ứng nghiệm Lời tiên tri và ý chỉ đời đời của Đức Chúa Trời.

Từ những lập luận thần học vững chắc, Hội đồng đi đến một nghị quyết thống nhất, được thể hiện qua một bức thư gửi đến các Hội Thánh ngoại bang. Nghị quyết này có hai phần rõ rệt:

1. Sự Tự Do Khỏi Ách Luật Pháp: Hội đồng khẳng định rõ ràng: "Đức Thánh Linh và chúng ta đã ưng chẳng gán gánh nặng nào khác cho anh em ngoài mấy điều cần dùng" (câu 28). Cụm từ "Đức Thánh Linh và chúng ta" cho thấy đây là sự đồng công của Thiên Chúa Ba Ngôi. "Gánh nặng" (βάρος - *baros*) ở đây chính là toàn bộ hệ thống luật pháp Môi-se như một điều kiện cứu rỗi. Họ được tự do khỏi điều đó.

2. Bốn Điều Khuyên Răn Cần Thiết (câu 20, 29): Dù được tự do, các tín đồ gốc ngoại được khuyên kiêng giữ bốn điều:

"Đồ cúng thần tượng" (εἰδωλοθύτων - *eidōlothytōn*): Thức ăn đã cúng cho thần tượng, liên quan đến sự thờ phượng thuần khiết.
"Huyết" (αἵματος - *haimatos*): Kiêng ăn huyết, một điều răn có từ thời Nô-ê (Sáng 9:4), tôn trọng sự sống thuộc về Đức Chúa Trời.
"Thú vật chết ngột" (πνικτῶν - *pniktōn*): Thịt con vật bị chết ngạt, thường còn đọng huyết bên trong.
"Sự tà dâm" (πορνείας - *porneias*): Từ Hy Lạp chỉ mọi hình thức tình dục trái với tiêu chuẩn của Đức Chúa Trời.

Bốn điều này không phải để được cứu, mà vì ba mục đích thực tiễn và thuộc linh: (1) Duy trì sự hiệp một với các tín đồ gốc Do Thái nhạy cảm với các vấn đề này. (2) Tách biệt khỏi các thói tục tà giáo phổ biến trong xã hội ngoại bang. (3) Sống đời sống thánh khiết, làm chứng cho Đấng Christ. Bức thư nhấn mạnh đây là những điều "anh em làm phải lánh cho khỏi" (câu 29), thể hiện sự tự nguyện vì tình yêu và sự gây dựng, chứ không phải luật lệ ép buộc.

Hội đồng Giê-ru-sa-lem có ý nghĩa định hình không thể phủ nhận:

1. Xác Lập Nền Tảng Cứu Rỗi Bởi Ân Điển Qua Đức Tin: Đây là chiến thắng thần học quan trọng nhất. Hội đồng chính thức tuyên bố rằng cánh cửa thiên đàng mở ra cho mọi người, bất kể chủng tộc hay nền tảng tôn giáo, chỉ bởi đức tin nơi công lao của Chúa Giê-xu Christ. Nó bảo vệ sự thuần khiết của Phúc Âm (Sola Gratia, Sola Fide - Chỉ Bởi Ân Điển, Chỉ Bởi Đức Tin).

2. Giải Quyết Khủng Hoảng Hiệp Nhất Trong Hội Thánh: Hội đồng đã chứng minh rằng những xung đột có thể được giải quyết bằng sự cầu nguyện, đối thoại dựa trên Lời Chúa, sự làm chứng, và sự lãnh đạo thuận phục Đức Thánh Linh. Sự hiệp một được duy trì không phải bằng sự đồng nhất văn hóa, mà bằng sự đồng nhất trong đức tin và tình yêu thương.

3. Mô Hình Giải Quyết Tranh Luận Giáo Lý: Hội đồng đã đặt ra một khuôn mẫu: (a) Đối diện vấn đề trực tiếp, (b) Lắng nghe các kinh nghiệm thuộc linh và chứng cứ Kinh Thánh, (c) Tìm kiếm sự dẫn dắt của Đức Thánh Linh và Lời tiên tri, (d) Đưa ra quyết định rõ ràng, và (e) Thông tin rộng rãi với tinh thần xây dựng.

4. Cân Bằng Giữa Tự Do Thuộc Linh Và Trách Nhiệm Yêu Thương: Nghị quyết thể hiện sự cân bằng tuyệt vời giữa tự do trong Christ (khỏi ách luật pháp) và trách nhiệm trong tình yêu thương (tự nguyện kiêng cử để không làm vấp phạm anh em mình). Đây chính là nguyên tắc "lương tâm yếu đuối" mà Phao-lô triển khai sau này (1 Cô-rinh-tô 8; Rô-ma 14).

Những bài học từ Hội đồng Giê-ru-sa-lem vẫn nguyên giá trị cho đời sống Hội Thánh và cá nhân chúng ta hôm nay:

1. Giữ Vững Sự Thuần Khiết Của Phúc Âm: Chúng ta phải cảnh giác với mọi giáo lý dạy rằng sự cứu rỗi cần thêm bất cứ điều kiện nào ngoài đức tin nơi Chúa Giê-xu. Dù là nghi lễ, truyền thống, hay việc lành, không gì có thể thêm vào thập tự giá. "Vả, ấy là nhờ ân điển, bởi đức tin, mà anh em được cứu, điều đó không phải đến từ anh em, bèn là sự ban cho của Đức Chúa Trời" (Ê-phê-sô 2:8).

2. Sống Tự Do Nhưng Có Trách Nhiệm: Chúng ta được tự do trong Christ, nhưng không dùng sự tự do đó như cái cớ cho xác thịt (Ga-la-ti 5:13). Trong những vấn đề không rõ ràng về đạo đức (ăn uống, giải trí, phong tục...), nguyên tắc "yêu thương và gây dựng" phải là kim chỉ nam. Hãy tự hỏi: Điều này có làm vấp phạm anh chị em mình không? Có gây trở ngại cho chứng nhân của tôi không?

3. Giải Quyết Mâu Thuẫn Trong Tinh Thần Christ: Khi có bất đồng trong Hội Thánh, hãy noi gương các sứ đồ: cùng nhau tìm kiếm, lắng nghe Lời Chúa và sự làm chứng, tranh luận trong tình yêu thương và sự tôn trọng, với mục tiêu tìm ra ý muốn của Đức Thánh Linh chứ không phải ý riêng mình.

4. Duy Trì Sự Hiệp Nhất Trong Đa Dạng: Hội Thánh của Đấng Christ bao gồm nhiều nền văn hóa, nền tảng khác nhau. Chúng ta không đòi hỏi sự đồng nhất văn hóa, nhưng hiệp một trong các giáo lý căn bản (Ê-phê-sô 4:4-6) và trong tình yêu thương. Sự hiệp một này là bằng chứng mạnh mẽ cho thế gian (Giăng 17:21).

Hội đồng Giê-ru-sa-lem không phải là một sự kiện lịch sử khô khan, mà là một hồi chuông vang vọng qua các thời đại, nhắc nhở chúng ta về sự quý giá của Phúc Âm thuần khiết. Nó dạy chúng ta rằng Hội Thánh được xây dựng trên nền tảng của ân điển, được dẫn dắt bởi Đức Thánh Linh, và được kêu gọi để sống trong sự tự do có trách nhiệm và tình yêu thương hiệp nhất. Khi đối diện với những tranh cãi và thách thức mới trong thế kỷ 21, Hội Thánh vẫn cần quay về với những nguyên tắc bất di bất dịch từ Công vụ đoạn 15: giữ vững chân lý, lắng nghe nhau trong yêu thương, tìm kiếm sự dẫn dắt của Thánh Linh qua Lời Chúa, và quyết định mọi sự vì sự vinh hiển của Đấng Christ và sự phát triển của Thân thể Ngài. Ân điển của Chúa Giê-xu Christ vẫn là nền tảng duy nhất và đủ đầy cho mọi tín hữu, từ buổi ban đầu cho đến đời đời.