Sách Hê-bơ-rơ

Trong toàn bộ kho tàng Tân Ước, Sách Hê-bơ-rơ nổi lên như một kiệt tác thần học với chiều sâu không thể dò cạn, một bức tranh vĩ đại về Đấng Christ và Giao Ước Mới của Ngài. Được viết cho những tín hữu gốc Do Thái đang đối mặt với sự bắt bớ và cám dỗ quay trở lại với Do Thái giáo, thư tín này là một lập luận hùng hồn, dựa trên chính Kinh Thánh Cựu Ước, để chứng minh rằng Chúa Giê-xu Christ là Đấng hoàn thành và siêu việt mọi khía cạnh của hệ thống tôn giáo cũ. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khám phá cấu trúc, các chủ đề chính, và sự ứng dụng thiết thực của sách Kinh Thánh quan trọng này.

Sách Hê-bơ-rơ, mặc dù không nêu rõ tác giả (truyền thống thường quy cho Phao-lô, nhưng giới học giả có nhiều quan điểm khác nhau), được viết cho một nhóm tín hữu đặc biệt. Họ là những Cơ Đốc nhân gốc Do Thái, am hiểu Lời Chúa trong Cựu Ước, nhưng đang trải qua "sự bắt bớ về phần thể chất" (Hê-bơ-rơ 10:32-34) và có nguy cơ "bỏ qua" (chương 2:1) hoặc "bỏ sự nhóm lại" (10:25). Tác giả cảnh báo về hiểm họa của sự thối lui thuộc linh, tức là quay lưng với Đấng Christ để trở về với các nghi lễ và của tế lễ cũ. Mục đích chính của thư tín là khích lệ và cảnh tỉnh. Nó vừa là một lời giải thích thần học vĩ đại về Chúa Giê-xu, vừa là một lời kêu gọi tha thiết: "Chúng ta hãy cầm giữ sự xưng nhận của đức tin mình chẳng chuyển lay" (4:14).

Sách Hê-bơ-rơ mở đầu bằng một tuyên bố chấn động, khẳng định ngay lập tức thần tính và sự siêu việt của Chúa Giê-xu:

“Đức Chúa Trời… đã phán dạy chúng ta bởi Con Ngài… Con là sự chói sáng của sự vinh hiển Đức Chúa Trời và hình bóng của bản thể Ngài.” (Hê-bơ-rơ 1:1-3).

Từ ngữ Hy Lạp charaktēr (hình bóng/bản thể) ở đây mang nghĩa "dấu ấn chính xác", "bản sao hoàn hảo". Chúa Giê-xu không chỉ là một tiên tri, mà là sự biểu lộ trọn vẹn và chính xác của Đức Chúa Trời. Tác giả liên tục so sánh Ngài với mọi trung tâm của đức tin Cựu Ước và chứng minh Ngài cao trọng hơn:

• CAO TRỌNG HƠN CÁC THIÊN SỨ (Chương 1-2): Ngài là Con, họ là đầy tớ. Họ thờ phượng Ngài (1:6).
• CAO TRỌNG HƠN MÔI-SE (Chương 3): Môi-se là đầy tớ trong nhà, còn Chúa Giê-xu là Con trai quản trị chính nhà đó.
• CAO TRỌNG HƠN GIÔ-SU (Chương 4): Giô-su đem dân sự vào sự an nghỉ trong Đất Hứa thuộc thể, nhưng Chúa Giê-xu đem chúng ta vào sự an nghỉ thuộc linh đời đời.
• CAO TRỌNG HƠN THẦY TẾ LỄ CẢ A-RÔN (Chương 4-7): Đây là luận điểm then chốt. Chức tế lễ của A-rôn là tạm thời, bất toàn, cần lặp lại. Chúa Giê-xu là Thầy Tế Lễ Thượng Phẩm theo ban Mên-chi-xê-đéc (Thi thiên 110:4).

Danh xưng Mên-chi-xê-đéc (trong tiếng Hê-bơ-rơ: Malki-Tzedek, nghĩa là "Vua của sự công bình") là nhân vật bí ẩn trong Sáng-thế Ký 14. Ông không có gia phả, không có sự khởi đầu hay kết thúc trong ký thuật Kinh Thánh, điều này khiến ông trở thành hình bóng hoàn hảo về chức tế lễ đời đời của Đấng Christ (Hê-bơ-rơ 7:3). Chúa Giê-xu là Thầy Tế Lễ Thượng Phẩm vĩnh cửu, toàn hảo, và có hiệu quả đời đời.

Một chủ đề song hành là sự siêu việt của Giao Ước Mới so với Giao Ước Cũ (được mô tả trong sách này là "ước cũ", "ước đầu"). Dựa trên lời tiên tri trong Giê-rê-mi 31:31-34, tác giả giải thích:

“Nhưng thầy tế lễ thượng phẩm chúng ta đã được một chức vụ rất tôn trọng hơn, vì Ngài là Đấng trung bảo của giao ước tốt hơn, mà giao ước ấy lập lên trên lời hứa tốt hơn.” (Hê-bơ-rơ 8:6).

Giao Ước Mới tốt hơn vì nó được đóng ấn bằng một của lễ trọn vẹn và cuối cùng: chính huyết của Chúa Giê-xu Christ. Hệ thống tế lễ Cựu Ước với máu của bò đực, dê đực là "hình bóng" (10:1), nhắc đi nhắc lại nhưng không thể cất tội lỗi. Trái lại:

“Ấy là trong ý định đó, chúng ta được nên thánh nhờ sự dâng thân thể của Đức Chúa Jêsus Christ một lần đủ cả.” (Hê-bơ-rơ 10:10).

Từ Hy Lạp ephapax ("một lần đủ cả") được nhấn mạnh xuyên suốt (7:27, 9:12, 10:10). Sự hi sinh của Đấng Christ là duy nhất, hoàn tất, và có hiệu lực đời đời. Ngài vào trong chính "Nơi Chí Thánh" trên trời (9:24), không phải với huyết của thú vật, mà với chính huyết Ngài, để chuộc tội chúng ta vĩnh viễn.

Chương 11 của Hê-bơ-rơ được mệnh danh là "Đại sảnh Danh vọng của Đức Tin". Ở đây, tác giả không chỉ liệt kê các anh hùng đức tin, mà còn đưa ra định nghĩa kinh điển:

“Vả, đức tin là sự biết chắc vững vàng của những điều mình đương trông mong là bằng cớ của những điều mình chẳng xem thấy.” (Hê-bơ-rơ 11:1).

Đức tin (pistis trong tiếng Hy Lạp) không phải là sự lạc quan mù quáng, mà là sự xác tín (hypostasis - thực thể, bản chất) và bằng chứng (elegchos - chứng cớ thuyết phục) về những thực tại thuộc linh vô hình. Đức tin hành động dựa trên Lời hứa của Đức Chúa Trời, ngay cả khi mắt trần không thấy. Từ A-bên, Ê-nóc, Nô-ê, Áp-ra-ham, cho đến Môi-se và Ra-háp, tất cả đều hành động bởi đức tin nơi Đấng Vô Hình. Đỉnh điểm, Chúa Giê-xu được giới thiệu là "Đấng khai mở và làm trọn đức tin của chúng ta" (12:2).

Sách Hê-bơ-rơ chứa đựng năm đoạn cảnh báo nghiêm trọng, nhắm vào những người có nguy cơ từ bỏ đức tin. Đây không phải lời nói về sự mất sự cứu rỗi của người thật lòng tin, mà là cảnh báo về hậu quả thảm khốc của việc khước từ ân điển đã biết:

1. Nguy cơ trôi đi (2:1-4): Bỏ qua sự cứu rỗi lớn dường ấy.
2. Nguy cơ cứng lòng (3:7-4:13): Không vào được sự an nghỉ của Đức Chúa Trời vì vô tín.
3. Nguy cơ nằm lì trong sự dốt nát (5:11-6:20): Không thể ăn được đồ ăn đặc, nguy cơ đóng đinh Chúa một lần nữa.
4. Nguy cơ phạm tội cách cố ý (10:26-31): Khinh thường huyết Giao Ước và xúc phạm đến Thánh Linh.
5. Nguy cơ từ chối Đấng phán từ trời (12:25-29): Không trốn khỏi nếu từ chối Đấng cảnh cáo từ trời.

Những đoạn này nhấn mạnh tính nghiêm túc của đời sống tin theo Chúa và sự nguy hiểm của việc thối lui sau khi đã kinh nghiệm ánh sáng của lẽ thật.

Sách Hê-bơ-rơ không chỉ là sách thần học, mà đầy dẫy những lời khuyên thực tế, thường bắt đầu bằng cụm từ "Vậy nên" hoặc "Hãy":

• HÃY KIÊN TRÌ CHẠY (12:1-2): Cuộc đời Cơ Đốc nhân là một cuộc chạy đua. Chúng ta phải "lột bỏ mọi gánh nặng và tội lỗi dễ vấn vương", "kiên nhẫn theo đuổi cuộc chạy đua đã bày ra cho mình", với mắt hướng về Chúa Giê-xu.
• HÃY ĐẾN GẦN (4:16, 10:22): Nhờ chức tế lễ thượng phẩm của Chúa Giê-xu, chúng ta được mời gọi "hãy vững lòng đến gần ngôi ơn phước" để được thương xót và tìm ơn giúp đỡ trong khi có cần dùng. Đây là đặc quyền vô song của Cơ Đốc nhân.
• HÃY KHÍCH LỆ NHAU (3:13, 10:24-25): Trong bối cảnh nguy cơ tội lỗi lừa dối và nguội lạnh, chúng ta được kêu gọi khích lệ nhau mỗi ngày và không bỏ sự nhóm lại.
• HÃY CÓ LÒNG BIẾT ƠN VÀ THỜ PHƯỢNG (12:28, 13:15): Đáp ứng lại với "nước không hay rúng động", chúng ta phải "có lòng biết ơn, hầu cho lấy sự kính sợ và thành kính mà hầu việc Đức Chúa Trời cho đẹp ý Ngài". Thờ phượng bằng "lời ngợi khen làm của lễ dâng lên", tức là bông trái của môi miệng xưng danh Ngài.
• SỐNG BỞI ĐỨC TIN (Chương 11): Đức tin là nguyên tắc sống cho mọi quyết định: trong công việc, gia đình, tài chính, và tương lai. Nó đặt Chúa và lời hứa của Ngài làm thực tại cao nhất.

Sách Hê-bơ-rơ kết thúc với những lời khuyên thực tế về tình yêu thương, sự tin cậy, hôn nhân, và vâng phục người lãnh đạo (chương 13). Nhưng trên hết, nó hướng chúng ta đến hy vọng vững chắc:

“Nguyền xin Đức Chúa Trời bình an… bởi huyết của giao ước đời đời, khiến bầy chiên vĩ đại là Đức Chúa Jêsus Christ chúng ta trở nên trọn vẹn trong mọi sự lành để làm theo ý muốn Ngài.” (Hê-bơ-rơ 13:20-21).

Hy vọng của chúng ta không dựa trên nghi lễ hay nỗ lực bản thân, mà trên giao ước đời đời được đóng ấn bằng huyết Đấng Christ, và trên sự phục sinh vinh hiển của Ngài. Chúa Giê-xu Christ, Đấng hôm qua, ngày nay, và cho đến đời đời không hề thay đổi (13:8), là câu trả lời trọn vẹn cho mọi khát khao tâm linh và là nền tảng bất di dịch cho đức tin của chúng ta. Hãy kiên trì, hãy đến gần, và hãy cầm giữ sự xưng nhận đó cho đến cuối cùng.