Thánh vịnh ca ngợi là gì?

Trong kho tàng văn chương thánh của Kinh Thánh, sách Thi Thiên (Thánh Vịnh) chiếm một vị trí độc đáo và thiết yếu. Nó không chỉ là một tập thơ hay lời cầu nguyện, mà còn là “sách hát” của dân Y-sơ-ra-ên, là nhật ký tâm linh chân thật nhất ghi lại mọi cung bậc cảm xúc của con người trước mặt Đức Chúa Trời. Trong đó, “Thánh vịnh ca ngợi” (Psalms of Praise) là một thể loại trọng tâm, như trái tim đập nhịp của toàn bộ sách, hướng về sự cao cả, quyền năng và ân điển của Đấng Tạo Hóa. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khám phá bản chất, đặc điểm, nội dung thần học và ứng dụng thiết thực của Thánh vịnh ca ngợi trong đời sống đức tin của Cơ Đốc nhân.

Trước hết, chúng ta cần hiểu thuật ngữ. Trong tiếng Hê-bơ-rơ, tựa đề của sách là “Tehillim” (תְּהִלִּים), số nhiều của “Tehillah” (תְּהִלָּה), có nghĩa là “lời ca ngợi”, “bài hát ngợi khen”. Như vậy, tự bản chất, toàn bộ sách Thi Thiên đã mang hơi thở của sự ca ngợi. Tuy nhiên, trong 150 chương, có những bài thiên về than vãn, cầu xin, dạy dỗ, lịch sử, và có những bài tập trung hoàn toàn vào việc tán dương Đức Giê-hô-va.

Một Thánh vịnh ca ngợi điển hình thường bắt đầu bằng lời kêu gọi ca ngợi (ví dụ: “Hãy ngợi khen Đức Giê-hô-va!”), liệt kê các công việc, thuộc tính và danh của Chúa làm cơ sở cho sự ngợi khen, và thường kết thúc bằng một lời tuyên bố hoặc chúc tụng tương tự. Các từ Hê-bơ-rơ then chốt trong thể loại này bao gồm:

• “Halal” (הָלַל): Nghĩa là “khen ngợi, tán dương, làm cho rực rỡ”. Từ này là gốc của “Hallelujah” (Halelu-Yah - “Hãy ngợi khen Đức Giê-hô-va!”).
• “Yadah” (יָדָה): Có nghĩa là “tạ ơn”, “thú nhận”, “giơ tay lên”. Nó diễn tả sự cảm tạ công khai.
• “Zamar” (זָמַר): “Hát ngợi khen”, thường đi kèm với nhạc khí.
• “Barak” (בָּרַךְ): “Chúc tụng”, thừa nhận Chúa là nguồn của mọi phước hạnh.
• “Tehillah” (תְּהִלָּה): Như đã nói, là “bài ca ngợi khen”, thường chỉ về sự ca ngợi công khai và tập thể.

Một số Thánh vịnh ca ngợi tiêu biểu có thể kể đến: Thi Thiên 103, 104, 111, 113, 117, 135, 145-150. Đặc biệt, năm Thánh vịnh cuối cùng (146-150) được gọi là “Trường Ca Hallelujah” vì mỗi bài đều bắt đầu và kết thúc bằng “Ha-lê-lu-gia!”, tạo thành một khúc đại hợp xướng vĩ đại kết thúc toàn bộ sách.

Các Thánh vịnh ca ngợi không đơn thuần là những lời cảm thán mơ hồ. Chúng dựa trên nền tảng thần học vững chắc về bản tính và công việc của Đức Chúa Trời. Có thể tổng kết thành ba trụ cột chính:

1. Ca Ngợi Vì Bản Tính Của Đức Chúa Trời (Thuộc Tính của Ngài): Các Thánh vịnh tập trung vào việc tán dương chính Chúa là ai. Ngài là Đấng Tạo Hóa (Thi Thiên 104), Đấng Toàn Năng (Thi Thiên 147), Đấng Thánh Khiết (Thi Thiên 99), Đấng Nhân Từ và Thương Xót (Thi Thiên 103), Đấng Công Bình (Thi Thiên 145:17). Thi Thiên 145:8-9 chép: “Đức Giê-hô-va là nhơn từ, thương xót, chậm nóng giận, và đầy sự nhơn từ. Đức Giê-hô-va là thiện đối với muôn loài, Sự từ bi Ngài trải ra trên các công việc Ngài.” Lời ca ngợi xuất phát từ sự nhận biết chân lý về Đấng mà chúng ta tôn thờ.

2. Ca Ngợi Vì Công Việc Của Đức Chúa Trời (Hành Động Của Ngài): Đây là cơ sở lịch sử và kinh nghiệm cho lời ca ngợi. Các Thánh vịnh liệt kê: - Công trình sáng tạo (Thi Thiên 8, 19:1-6): “Các từng trời rao truyền sự vinh hiển của Đức Chúa Trời, Bầu trời giải tỏ công việc tay Ngài làm.” (Thi Thiên 19:1). - Công cuộc cứu chuộc và giải cứu dân Y-sơ-ra-ên khỏi Ai Cập (Thi Thiên 105, 106, 114). - Sự quan phòng, chu cấp và bảo vệ trong đời sống cá nhân và cộng đồng (Thi Thiên 23, 34, 91). Thi Thiên 103:2-5 là một mẫu mực: “Hỡi linh hồn ta, hãy ngợi khen Đức Giê-hô-va… Ngài tha thứ các tội ác ngươi, chữa lành mọi bịnh tật ngươi. Ngài chuộc mạng sống ngươi khỏi chốn hư nát….”

3. Ca Ngợi Vì Sự Cai Trị Tối Thượng Của Đức Chúa Trời (Vương Quyền Của Ngài): Nhiều Thánh vịnh ca ngợi là những bài ca tôn vương, tuyên bố Đức Giê-hô-va là Vua. Thi Thiên 47, 93, 96-99 rõ ràng tuyên xưng: “Đức Giê-hô-va làm vua… Ngài lấy sự oai nghi làm mặc; Đức Giê-hô-va mặc lấy sự oai nghi, Tự thắt lưng bằng quyền năng.” (Thi Thiên 93:1). Lời ca ngợi là sự thừa nhận uy quyền tối cao và sự cai trị công bình của Ngài trên muôn vật.

Thánh vịnh ca ngợi thường tuân theo một cấu trúc logic: 1. Lời Mời Gọi Ca Ngợi: Hướng đến bản thân (“hỡi linh hồn ta”), dân Y-sơ-ra-ên, các dân tộc, hay toàn thể tạo vật. 2. Phần Thân Bài – Liệt Kê Cơ Sở Cho Sự Ca Ngợi: Liệt kê các thuộc tính và công việc của Chúa, thường bắt đầu bằng từ “vì” (tiếng Hê-bơ-rơ: “ki” כִּי). 3. Lời Kết Luận hoặc Tái Khẳng Định: Thường là một lời cầu nguyện, chúc tụng, hoặc lời mời gọi mới.

Một đặc điểm nổi bật là việc sử dụng thể thơ song hành của Hebrew, trong đó dòng thứ hai lặp lại, mở rộng, đối chiếu hoặc củng cố ý của dòng thứ nhất. Ví dụ trong Thi Thiên 150:1: - Dòng 1: “Hãy ngợi khen Đức Giê-hô-va!” - Dòng 2: “Hãy ngợi khen Đức Chúa Trời trong nơi thánh của Ngài!” Điều này tạo nên nhịp điệu, sự nhấn mạnh và chiều sâu cho lời ca ngợi.

Thánh vịnh ca ngợi không phải là di sản của quá khứ, mà là công cụ sống động cho đời sống tâm linh hôm nay.

1. Làm Phong Phú Đời Sống Cầu Nguyện Cá Nhân: Khi không biết cầu nguyện thế nào, chúng ta có thể dùng Thánh vịnh ca ngợi làm khuôn mẫu. Hãy đọc lớn Thi Thiên 103, 145 hay 146. Hãy “cá nhân hóa” chúng: thay “Đức Giê-hô-va” bằng “Cha” hay “Chúa”, liệt kê những ơn phước cụ thể Ngài ban cho bạn. Điều này chuyển hóa sự tập trung từ nan đề của chúng ta sang sự vĩ đại của Đức Chúa Trời.

2. Củng Cố Đức Tin Trong Hoàn Cảnh Khó Khăn: Điều đáng chú ý là nhiều Thánh vịnh bắt đầu bằng sự than vãn nhưng kết thúc bằng lời ca ngợi (ví dụ Thi Thiên 13, 22). Điều này dạy chúng ta rằng ca ngợi là một sự lựa chọn của đức tin, chứ không phải là cảm xúc nhất thời. Trong thử thách, việc đọc và cầu nguyện bằng Thánh vịnh ca ngợi giúp chúng ta nhìn lên Chúa, tin cậy vào bản tính không thay đổi của Ngài, và tìm thấy hy vọng.

3. Là Trung Tâm Của Sự Thờ Phượng Tập Thể: Thánh vịnh ca ngợi được viết ra để hát trong cộng đồng (Thi Thiên 95:1-2). Hội Thánh ngày nay cần khôi phục việc sử dụng những lời này trong các buổi nhóm. Chúng cung cấp lời lẽ giàu có về thần học cho những bài hát ngợi khen, giúp dân sự Chúa tôn vinh Ngài không chỉ bằng cảm xúc mà còn bằng chân lý.

4. Là Phương Tiện Truyền Giáo và Làm Chứng: Thi Thiên 67 cầu xin phước hạnh để “đường lối Chúa được biết đến trên đất.” Lời ca ngợi chân thật của chúng ta về Chúa sẽ thu hút người khác. Khi chúng ta kể lại những việc lớn Ngài đã làm trong đời sống mình (như các Thánh vịnh đã làm), đó là một hình thức làm chứng mạnh mẽ.

5. Rèn Luyện Tấm Lòng Biết Ơn: Thánh vịnh ca ngợi dạy chúng ta nhìn thấy bàn tay Chúa trong mọi khía cạnh cuộc sống: từ hơi thở, thức ăn, đến sự cứu rỗi linh hồn. Thực hành đọc và suy ngẫm Thánh vịnh ca ngợi mỗi ngày sẽ nuôi dưỡng một tấm lòng biết ơn, là nền tảng cho sự vui mừng Cơ Đốc (1 Tê-sa-lô-ni-ca 5:16-18).

Đối với Cơ Đốc nhân Tân Ước, lời ca ngợi trong Thi Thiên tìm thấy sự ứng nghiệm trọn vẹn và ý nghĩa sâu xa nhất trong Chúa Giê-su Christ. Ngài là Đấng được hứa ban, là Vua thuộc dòng Đa-vít mà các Thánh vịnh tôn vương đã báo trước. Quan trọng hơn, Ngài chính là hiện thân của lời ca ngợi hoàn hảo dâng lên Đức Chúa Cha.

Chúa Giê-su đã trích dẫn Thi Thiên 8:2 khi vào thành Giê-ru-sa-lem (Ma-thi-ơ 21:16), và trên thập tự giá, Ngài kêu lên bằng lời mở đầu của Thi Thiên 22: “Đức Chúa Trời tôi ôi!… Thánh vịnh 22 bắt đầu bằng sự than vãn nhưng kết thúc bằng lời ca ngợi cho sự chiến thắng và cai trị của Đức Chúa Trời – một hình ảnh chính xác về sự chết và phục sinh của Christ.

Sứ đồ Phao-lô khuyên chúng ta: “Hãy dùng ca vịnh, thơ thánh, bài hát thiêng liêng mà đối đáp cùng nhau, và hết lòng hát mừng ngợi khen Chúa.” (Ê-phê-sô 5:19). “Bài hát thiêng liêng” ở đây có thể chính là những Thánh vịnh. Khi chúng ta ca ngợi qua những lời này trong Đức Thánh Linh, chúng ta đang cùng với Đấng Christ, là Đầu, dâng lên Cha một của lễ bằng lời ngợi khen (Hê-bơ-rơ 2:12, 13:15).

Thi Thiên 150 kết thúc toàn sách bằng lời kêu gọi mọi vật thở hãy ngợi khen Đức Giê-hô-va. Sự ca ngợi này chỉ được trọn vẹn khi mọi đầu gối trên trời, dưới đất, bên dưới đất đều quì xuống và mọi lưỡi đều xưng Giê-su Christ là Chúa, để tôn vinh Đức Chúa Trời, là Đức Chúa Cha (Phi-líp 2:10-11).

Thánh vịnh ca ngợi là tiếng lòng của đức tin, dạy chúng ta rằng sự ca ngợi không phải là một phản ứng tùy ý, mà là lẽ sống, là bản chất và cùng đích của một tạo vật được cứu chuộc. Nó bắt nguồn từ sự nhận biết chân thật về Đức Chúa Trời qua Lời Ngài và công việc Ngài, và được bày tỏ qua mọi hoàn cảnh. Là Cơ Đốc nhân, chúng ta được mời gọi bước vào dòng chảy ca ngợi vĩnh cửu này. Hãy để Thánh vịnh ca ngợi trở thành trường dạy cho tâm linh chúng ta, uốn nắn suy nghĩ, lời nói và cuộc đời chúng ta ngày càng trở nên một bài ca ngợi khen sống động dâng lên Đấng đáng được mọi sự ngợi khen, vinh hiển và tôn quý đời đời. “Mọi vật thở hãy ngợi khen Đức Giê-hô-va! Ha-lê-lu-gia!” (Thi Thiên 150:6).