Ai là tác giả của sách Thi Thiên?

Trong kho tàng văn chương thánh của Kinh Thánh, sách Thi Thiên (Thánh Vịnh) chiếm một vị trí độc nhất vô nhị. Đây không chỉ là một tuyển tập thơ ca tôn giáo, mà còn là sổ tay cầu nguyện, là tiếng lòng của con người trong mọi cảm xúc trước mặt Đức Chúa Trời. Một câu hỏi then chốt để hiểu sâu sắc về sách này là: Ai là tác giả của những lời ca ngợi, than khóc, và tuyên xưng đức tin này? Câu trả lời không đơn giản là một cái tên, mà là một bức tranh phong phú về nhiều tác giả, được Đức Thánh Linh cảm thúc, trong suốt một giai đoạn lịch sử dài.

Giới Thiệu: Một Tuyển Tập Thánh Được Linh Cảm

Sách Thi Thiên, trong nguyên ngữ Hê-bơ-rơ là "Tehillim" (תְּהִלִּים), có nghĩa là "những bài ca ngợi khen". Sách gồm 150 chương, mỗi chương là một bài thơ hoặc bài hát độc lập. Truyền thống Do Thái và Cơ Đốc đều công nhận đây là Lời được Đức Chúa Trời hà hơi (2 Ti-mô-thê 3:16). Tuy nhiên, chính trong các tiêu đề (superscriptions) của nhiều Thi Thiên, chúng ta tìm thấy manh mối đầu tiên về tác giả. Những tiêu đề này, mặc dù có thể không phải là phần nguyên gốc được linh cảm theo một số quan điểm, nhưng đã được công nhận từ rất lâu trong truyền thống và cung cấp thông tin lịch sử quý giá.

Đa-vít: Tác Giả Chính Và "Tiếng Hát Duy Nhất Của Y-sơ-ra-ên"

Khi nhắc đến Thi Thiên, hình ảnh đầu tiên hiện lên là Vua Đa-vít, người chăn chiên, chiến sĩ, quốc vương và là "người theo lòng Đức Chúa Trời" (Công vụ 13:22). Có đến 73 Thi Thiên được gán trực tiếp cho Đa-vít trong tiêu đề ("Thi Thiên của Đa-vít"). Tân Ước cũng xác nhận rõ ràng Đa-vít là tác giả của nhiều Thi Thiên (Ma-thi-ơ 22:43-45; Công vụ 2:25-28, 34-35; Rô-ma 4:6-8).

Cuộc đời đầy thăng trầm của Đa-vít được phản chiếu sống động trong các trang viết của ông. Chúng ta thấy lòng tin cậy tuyệt đối nơi Chúa trong lúc nguy nan (Thi Thiên 18, 34); nỗi ăn năn thống thiết sau khi phạm tội (Thi Thiên 51); niềm vui mừng khi rước hòm giao ước về Giê-ru-sa-lem (Thi Thiên 24); và cả nỗi sợ hãi, cô đơn khi bị Sau-lơ truy đuổi (Thi Thiên 57, 59). Thi Thiên 23, bài thơ bất hủ về Chúa là Đấng Chăn Chiên, chính là xuất phát từ trải nghiệm của một người chăn chiên từ thuở nhỏ. Đa-vít đã biến mọi kinh nghiệm đời sống—từ chiến trận đến phòng ngủ, từ cung điện đến sa mạc—thành những lời cầu nguyện và ngợi khen. Ông chính là kiểu mẫu của một con người "sống trước mặt Đức Chúa Trời" trong mọi sự.

Trong tiếng Hê-bơ-rơ, cụm từ "leDavid" (לְדָוִד) trong các tiêu đề không chỉ có nghĩa "của Đa-vít", mà còn có thể hiểu là "dành cho Đa-vít" hoặc "thuộc về tuyển tập của Đa-vít". Điều này cho thấy Đa-vít có thể không chỉ là tác giả trực tiếp, mà còn là người khởi xướng, bảo trợ và biên tập cho một tuyển tập thánh ca đầu tiên, tạo nền tảng cho cả sách Thi Thiên sau này.

Các Tác Giả Quan Trọng Khác: Tiếng Nói Của Cộng Đồng Đức Tin

Sự đa dạng của Thi Thiên được thể hiện qua nhiều tác giả khác, mỗi người mang một sắc thái và bối cảnh riêng.

1. Dòng Dõi A-sáp (12 Thi Thiên): A-sáp là trưởng ban thờ phượng dưới thời Đa-vít (1 Sử ký 16:4-5). Các Thi Thiên của ông (như 50, 73-83) thường mang tính tiên tri và phán xét mạnh mẽ, nhấn mạnh sự công bình của Đức Chúa Trời và sự phán xét của Ngài đối với các dân và cả Y-sơ-ra-ên bội nghịch. Chữ "maskil" (מַשְׂכִּיל) thường xuất hiện, có nghĩa là "bài ca khôn ngoan" hoặc "bài giáo huấn".

2. Con Cháu Cô-rê (11 Thi Thiên): Họ là những người giữ cửa đền thờ và ca sĩ (2 Sử ký 20:19). Các Thi Thiên của họ (như 42-49, 84-85, 87-88) thường chất chứa nỗi khao khát Đền thờ và sự hiện diện của Đức Chúa Trời, đặc biệt trong cảnh lưu đày hoặc xa cách. Thi Thiên 42:1-2 là lời diễn tả bất hủ: "Như con nai cái thèm khát khe nước, Linh hồn tôi cũng trông mong Đức Chúa Trời cách khát khao. Linh hồn tôi khát khao Đức Chúa Trời, tức là Đức Chúa Trời hằng sống".

3. Sa-lô-môn (2 Thi Thiên): Hai Thi Thiên (72 và 127) được gán cho vị vua khôn ngoan. Thi Thiên 72 cầu nguyện cho sự cai trị công bình của một vị vua, được Tân Ước nhìn thấy sự ứng nghiệm tối thượng trong Đấng Mê-si, Vua Jesus. Thi Thiên 127 nói về sự phù hộ của Chúa trong công việc và gia đình.

4. Môi-se (Thi Thiên 90): Đây là Thi Thiên cổ xưa nhất, được gán cho Môi-se, người đã dẫn dắt dân sự qua đồng vắng. Bài thơ đối chiếu sự đời đời của Đức Chúa Trời ("Từ trước vô cùng đến đời đời vô cùng, Chúa là Đức Chúa Trời" - câu 2) với sự phù du của kiếp người ("... các ngày chúng tôi trôi qua trong cơn giận của Chúa... tuổi tác chúng tôi trong tay Chúa khác nào bảy mươi năm" - các câu 9-10). Đây là nền tảng cho mọi suy tư thần học về thân phận con người và ân điển của Đức Chúa Trời.

5. Ê-than (Thi Thiên 89) và Hê-man (Thi Thiên 88): Họ là những người khôn ngoan nổi tiếng đương thời (1 Các Vua 4:31). Thi Thiên của họ thấm đẫm tâm tư về giao ước của Đức Chúa Trời và sự thử thách khủng khiếp.

Những Thi Thiên Vô Danh Và Quá Trình Biên Soạn Cuối Cùng

Gần một phần ba số Thi Thiên (khoảng 50 bài) không ghi rõ tác giả. Trong số này có những bài quan trọng như Thi Thiên 1 & 2 (mở đầu sách), Thi Thiên 33 (bài ca về Lời sáng tạo), và nhóm "Các Bài Ca Lên Đền" (120-134). Quá trình biên soạn sách Thi Thiên diễn ra trong nhiều thế kỷ, có lẽ được hoàn tất sau thời lưu đày Ba-by-lôn, khi dân sự trở về và tái lập sự thờ phượng. Các Thi Thiên được sắp xếp thành 5 sách (1-41; 42-72; 73-89; 90-106; 107-150), có chủ ý phản chiếu 5 sách của Môi-se (Ngũ Kinh), biến toàn bộ sách thành "Ngũ Kinh của sự Cầu Nguyện và Ngợi Khen" dành cho dân sự Đức Chúa Trời.

Ý Nghĩa Thần Học: Sự Đa Dạng Trong Sự Thống Nhất

Việc có nhiều tác giả không làm giảm giá trị linh cảm của Thi Thiên, ngược lại, nó làm phong phú thêm. Nó cho thấy Đức Thánh Linh đã sử dụng nhiều cá tính, hoàn cảnh, và âm điệu khác nhau để bày tỏ mọi khía cạnh của mối quan hệ giữa con người với Đấng Tạo Hóa. Từ lời cầu nguyện cá nhân sâu lắng nhất (Đa-vít) đến tiếng kêu than tập thể (con cháu Cô-rê); từ sự suy ngẫm khôn ngoan (Sa-lô-môn) đến lời tuyên bố tiên tri (A-sáp); tất cả đều hòa hợp trong một mục đích: hướng về Đức Chúa Trời.

Quan trọng hơn, toàn bộ sách Thi Thiên đều chỉ về Chúa Cứu Thế Jesus. Chính Ngài đã trích dẫn Thi Thiên nhiều lần và xác nhận chúng nói về Ngài (Lu-ca 24:44). Thi Thiên 22 miêu tả chi tiết sự thương khó của Đấng Christ trên thập tự giá. Thi Thiên 110 tuyên bố về chức vị Thầy Tế Lễ và Vua đời đời của Ngài. Đa-vít, với tư cách là tác giả chính, cũng là tổ phụ theo huyết thống của Đấng Mê-si, khiến cho tiếng nói của ông trong Thi Thiên trở nên tiên tri và mang tính đại diện.

Ứng Dụng Thực Tế Cho Đời Sống Cơ Đốc Nhân

Hiểu về các tác giả Thi Thiên giúp chúng ta áp dụng Lời Chúa vào đời sống hằng ngày một cách phong phú hơn:

• Học Cách Cầu Nguyện Chân Thật: Hãy noi gương Đa-vít, đem mọi cảm xúc—vui, buồn, giận, sợ, nghi ngờ, hy vọng—đến trình dâng lên Chúa. Bạn không cần phải "chỉnh sửa" cảm xúc trước khi đến với Ngài. Hãy dùng Thi Thiên làm khuôn mẫu cho lời cầu nguyện của mình.
• Tìm Kiếm Sự An Ủi Và Hướng Dẫn: Khi đối diện với nỗi sợ hãi, hãy đọc Thi Thiên 23, 27, 91. Khi cảm thấy tội lỗi, hãy suy ngẫm Thi Thiên 32, 51. Khi mất phương hướng, hãy cầu nguyện theo Thi Thiên 25, 139. Có một Thi Thiên cho mọi hoàn cảnh.
• Phát Triển Đời Sống Ngợi Khen: Thi Thiên dạy chúng ta rằng sự thờ phượng không phụ thuộc vào hoàn cảnh. Như Đa-vít trong sa mạc hay A-sáp trong cơn nghi ngờ (Thi 73), họ vẫn quyết định ngợi khen Chúa. Hãy tập ngợi khen Chúa vì chính Ngài là ai, hơn là chỉ vì những gì Ngài ban cho.
• Sống Với Tầm Nhìn Vĩnh Cửu: Như Thi Thiên của Môi-se dạy, hãy đặt cuộc đời ngắn ngủi của mình trong bàn tay của Đức Chúa Trời đời đời, và cầu xin Ngài dạy chúng ta biết đếm các ngày của mình (Thi 90:12).
• Cùng Nhau Hát Lên: Thi Thiên vốn được viết để hát trong cộng đồng. Hãy sử dụng chúng trong sự nhóm lại của Hội Thánh, để cùng nhau tuyên xưng đức tin, khích lệ và dạy dỗ lẫn nhau (Cô-lô-se 3:16).

Kết Luận: Tiếng Lòng Của Dân Sự Đức Chúa Trời Xưa Và Nay

Sách Thi Thiên là món quà vô giá từ Đức Chúa Trời cho dân sự Ngài. Thông qua nhiều tác giả—mà nổi bật là Đa-vít—Đức Thánh Linh đã ban cho chúng ta một ngôn ngữ để giao tiếp với Đấng Tạo Hóa. Biết về tác giả giúp chúng ta hiểu bối cảnh, nhưng sức mạnh thật sự của Thi Thiên nằm ở chỗ nó chạm đến những kinh nghiệm phổ quát của con người trước mặt Đức Chúa Trời. Dù được viết bởi vua chúa, thầy tế lễ hay người giữ cửa, những lời này đã trở thành tiếng lòng của hàng tỷ tín đồ qua mọi thời đại. Khi chúng ta đọc, cầu nguyện, hát lên các Thi Thiên, chúng ta không chỉ kết nối với các tác giả xưa, mà còn gia nhập vào dòng chảy vĩ đại của sự thờ phượng hướng về Chúa, Đấng là cùng một Đức Chúa Trời hôm qua, ngày nay và cho đến đời đời (Hê-bơ-rơ 13:8).