Mặc Môn: Phân Tích Niềm Tin Dưới Ánh Sáng Kinh Thánh
Trong thế giới tôn giáo đa dạng ngày nay, Giáo Hội Các Thánh Hữu Ngày Sau của Chúa Giê Su Ky Tô (The Church of Jesus Christ of Latter-day Saints), thường được biết đến với tên gọi đạo Mặc Môn, là một phong trào thu hút sự chú ý với cấu trúc tổ chức chặt chẽ và những giáo lý đặc thù. Với tư cách là những Cơ Đốc nhân Tin Lành, chúng ta được kêu gọi để “hãy sẵn sàng để trả lời mọi kẻ hỏi lẽ về sự trông cậy trong anh em” (I Phi-e-rơ 3:15). Bài viết này nhằm mục đích nghiên cứu, phân tích niềm tin cốt lõi của Mặc Môn dưới ánh sáng của Kinh Thánh, là Lời Đức Chúa Trời đã được mặc khải trọn vẹn và đầy đủ.
Trước khi đi vào phân tích, chúng ta cần xác lập tiêu chuẩn Kinh Thánh để nhận diện một giáo lý sai lầm. Từ Hy Lạp cho "dị giáo" hay "tà giáo" là hairesis, mang ý nghĩa một phe phái, một sự lựa chọn hay giáo lý trái ngược với chân lý đã được thiết lập (Công vụ 24:14; Ga-la-ti 5:20). Sứ đồ Phao-lô cảnh báo nghiêm khắc:
"Nhưng nếu có ai, hoặc chính chúng tôi, hoặc thiên sứ trên trời, truyền cho anh em một tin lành nào khác với Tin Lành chúng tôi đã truyền cho anh em, thì người ấy đáng bị a-na-them!" (Ga-la-ti 1:8).
Tiêu chuẩn ở đây rõ ràng: bất kỳ sứ điệp nào thêm vào, bớt ra, hay mâu thuẫn với Tin Lành về sự chết chuộc tội và sự sống lại của Chúa Giê-xu Christ mà các sứ đồ đã rao truyền, đều là sai lầm nghiêm trọng. Chúng ta sẽ dùng tiêu chuẩn này để xem xét các giáo lý của Mặc Môn.
Điểm khác biệt nền tảng nhất giữa Tin Lành và Mặc Môn nằm ở nguồn mặc khải và thẩm quyền. Đức tin Tin Lành tuyên xưng rằng Kinh Thánh Cựu Ước và Tân Ước là Lời Đức Chúa Trời đầy đủ, trọn vẹn và có thẩm quyền tối cao.
"Cả Kinh Thánh đều là bởi Đức Chúa Trời soi dẫn, có ích cho sự dạy dỗ, bẻ trách, sửa trị, dạy người trong sự công bình" (II Ti-mô-thê 3:16).
Từ Hy Lạp theopneustos ("bởi Đức Chúa Trời soi dẫn") nghĩa là "Đức Chúa Trời thở ra". Kinh Thánh là hơi thở của Ngài, là sự mặc khải đầy đủ cho đức tin và sự thực hành của chúng ta. Sách Khải Huyền kết thúc với lời cảnh cáo nghiêm trang về việc thêm bớt vào Lời của sự tiên tri này (Khải huyền 22:18-19).
Trong khi đó, đạo Mặc Môn dạy rằng Kinh Thánh đã bị thất lạc và sai lạc, và vì thế cần được "phục hồi" qua các mặc khải mới. Joseph Smith, người sáng lập, tuyên bố đã nhận được các tấm vàng từ thiên sứ Mô-rô-ni và dịch ra thành Sách Mặc Môn, được coi là "lời chép lại của Đức Chúa Trời" và có thẩm quyền ngang hàng với Kinh Thánh. Ngoài ra, họ còn công nhận Giáo Lý và Giao Ước và Ngọc Cao Quý là kinh điển. Điều này trực tiếp tạo ra một "tin lành khác" (heteros - mang bản chất khác) so với Tin Lành (euangelion) duy nhất mà Phao-lô rao giảng.
Giáo lý Tin Lành dạy rõ về một Đức Chúa Trời duy nhất tồn tại trong Ba Ngôi: Cha, Con (Chúa Giê-xu Christ) và Đức Thánh Linh. Ba Ngôi đồng bản thể, đồng đẳng và đồng vĩnh hằng (Ma-thi-ơ 28:19; II Cô-rinh-tô 13:14). Đức Chúa Trời là Thần Linh (Giăng 4:24), vô thỉ vô chung (Thi thiên 90:2), và là Đấng Tạo Hóa duy nhất, tách biệt tuyệt đối với thọ tạo của Ngài.
Giáo lý Mặc Môn, được trình bày trong các bài giảng của Joseph Smith như "Bài Giảng về Đức Chúa Trời", dạy rằng:
1. Đức Chúa Trời Cha có một thân thể bằng xương bằng thịt.
2. Con người có tiềm năng trở thành thần. Một câu nói nổi tiếng trong Mặc Môn là: "Con người vốn là thần. Đức Chúa Trời ngày xưa cũng là con người như chúng ta bây giờ."
3. Có nhiều vị thần, và mỗi vị thần cai trị thế giới của riêng mình.
Đây rõ ràng là một hình thức đa thần luận và thuyết con người trở thành thần. Điều này mâu thuẫn trực tiếp với Kinh Thánh:
"Trước khi chưa có núi non, Và chưa sinh ra đất và thế gian, Từ trước vô cùng cho đến đời đời Chúa là Đức Chúa Trời... Còn Chúa vẫn đồng một vật, Và các năm của Chúa không hết" (Thi thiên 90:2; 102:27).
"Ta là Đức Giê-hô-va, ấy là danh ta. Ta chẳng nhường sự vinh hiển ta cho một đấng nào khác" (Ê-sai 42:8).
Đức Chúa Trời trong Kinh Thánh luôn khẳng định Ngài là Đấng Duy Nhất, không có Đấng nào trước hay sau Ngài (Ê-sai 44:6). Giáo lý con người trở thành thần là sự lặp lại của lời dối trí nguyên thủy của con rắn trong Ê-đen: "Các ngươi sẽ trở nên như Đức Chúa Trời" (Sáng thế ký 3:5).
Đối với Tin Lành, Chúa Giê-xu Christ là Ngôi Lời (Logos) trở nên xác thịt, là Con Độc Sanh của Đức Chúa Trời, đồng bản thể với Đức Chúa Cha (Giăng 1:1, 14). Ngài là Đấng Cứu Rỗi duy nhất, chết thế tội cho nhân loại và sống lại.
Trong thần học Mặc Môn, Chúa Giê-xu Christ được xem là "Anh Cả" trong số vô số con cái tinh thần của Đức Chúa Trời Cha và một bà mẹ trên trời. Ngài là anh của Ma quỷ (Lu-xi-phe), và cả hai là anh em tinh thần. Ngài đạt được địa vị một vị thần qua sự vâng phục. Điều này hạ thấp thân vị siêu việt và thiên tính trọn vẹn của Chúa Giê-xu. Kinh Thánh tuyên bố:
"Vì trong Ngài [Christ] muôn vật đã được dựng nên... cả muôn vật đã được dựng nên bởi Ngài và vì Ngài. Ngài có trước muôn vật, và muôn vật đứng vững trong Ngài" (Cô-lô-se 1:16-17).
Chúa Giê-xu không phải là một thọ tạo được dựng nên, mà là Đấng Tạo Hóa. Ngài phán: "Ta là An-pha và Ô-mê-ga, là thứ nhứt và là sau chót" (Khải huyền 1:17).
Trọng tâm của Tin Lành là sự cứu rỗi bởi ân điển duy nhất, nhờ đức tin duy nhất nơi công lao của Chúa Giê-xu Christ duy nhất (Ê-phê-sô 2:8-9). Công đức của con người không thể thêm vào sự cứu chuộc trọn vẹn của Christ trên thập tự giá.
Giáo lý Mặc Môn về sự cứu rỗi là một hỗn hợp phức tạp giữa ân điển và công đức. Mặc dù họ nói về ân điển, nhưng sự cứu rỗi cuối cùng (sự "tôn vinh" hay "exaltation" lên địa vị thần) đòi hỏi phải vâng giữ các giáo lễ (như lễ báp-têm cho người chết, hôn phối đời đời trong đền thờ), tuân theo các luật lệ (như kiêng caffeine, trả một phần mười) và trung tín với giáo hội. Điều này, trong thực tế, biến sự cứu rỗi thành một quá trình mà con người phải tự mình đạt lấy, trái ngược với lời dạy rõ ràng:
"Hễ ai tin Con Đức Chúa Trời, thì có sự làm chứng ấy trong mình. Còn ai không tin Đức Chúa Trời, thì cho Ngài là nói dối, vì chẳng tin đến sự làm chứng Đức Chúa Trời đã làm về Con Ngài. Ấy đó là sự làm chứng: Đức Chúa Trời đã ban sự sống đời đời cho chúng ta, và sự sống ấy ở trong Con Ngài. Ai có Đức Chúa Con thì có sự sống; ai không có Con Đức Chúa Trời thì không có sự sống" (I Giăng 5:10-12).
Sự sống đời đời là một sự sở hữu hiện tại cho người tin, không phải là một địa vị xa xôi phải tự vươn tới.
1. Gắn Bó Vững Vàng Với Kinh Thánh: Sự khác biệt nền tảng bắt nguồn từ quan điểm về Kinh Thánh. Chúng ta cần đào sâu, nghiên cứu và yêu mến Lời Chúa để có nền tảng chân lý vững chắc. "Lời Chúa là ngọn đèn cho chân tôi, Ánh sáng cho đường lối tôi" (Thi thiên 119:105). Mỗi Cơ Đốc nhân cần được trang bị để "dùng lòng mềm mại mà dạy dỗ những kẻ chống trả, mong rằng Đức Chúa Trời sẽ ban sự ăn năn cho họ" (II Ti-mô-thê 2:25).
2. Rao Giảng Tin Lành Trọn Vẹn và Đơn Sơ: Trọng tâm của chúng ta phải luôn là Chúa Giê-xu Christ chịu đóng đinh và sống lại (I Cô-rinh-tô 2:2). Trong mọi cuộc đối thoại, hãy quy về Ngài. Tin Lành là quyền năng của Đức Chúa Trời để cứu mọi kẻ tin (Rô-ma 1:16), không cần thêm bất kỳ sách vở, giáo lễ hay tổ chức nào khác.
3. Sống Đời Sống Biến Đổi Bởi Ân Điển: Sự cứu rỗi bởi ân điển dẫn đến một đời sống biết ơn và vâng phục Chúa vì tình yêu, không phải để kiếm công đức. Hãy để đời sống chúng ta phản chiếu sự tự do và vui mừng trong Christ, chứ không phải gánh nặng của việc tuân giữ luật lệ để được cứu.
4. Yêu Thương Nhưng Phân Biệt Rõ Ràng: Chúng ta được kêu gọi yêu thương mọi người, kể cả những người theo đạo Mặc Môn, vì họ là những linh hồn quý giá mà Christ đã chết thế. Tuy nhiên, tình yêu thương thật không có nghĩa là thỏa hiệp với giáo lý sai lầm. "Hãy yêu thương, nhưng ghét sự ác" (Thi thiên 97:10). Chúng ta có thể giao tiếp cách tôn trọng nhưng vẫn phải bày tỏ sự khác biệt căn bản về chân lý.
Khi đối chiếu các giáo lý cốt lõi của Mặc Môn với sự dạy dỗ rõ ràng và nhất quán của Kinh Thánh, chúng ta thấy sự khác biệt không chỉ là về chi tiết, mà là về bản chất. Từ nguồn mặc khải, bản chất Đức Chúa Trời, thân vị Chúa Giê-xu Christ cho đến con đường cứu rỗi, Mặc Môn đã trình bày một "tin lành khác" (heteros evangelion) mà Sứ đồ Phao-lô đã cảnh báo.
Là những người tin theo Tin Lành của Đấng Christ, chúng ta hãy giữ vững đức tin đã truyền cho các thánh một lần đủ cả (Giu-đe 1:3). Hãy ở trong Chúa và trong Lời Ngài, để nhờ đó chúng ta không những được bảo vệ khỏi mọi sự dỗ dành của giáo lý sai lầm (Ê-phê-sô 4:14), mà còn sẵn sàng chia sẻ niềm hy vọng thuần khiết và sống động nơi Giê-xu Christ, Đấng Cứu Rỗi duy nhất của nhân loại.
"Vả, ý muốn của Cha ta, phàm ai nhìn Con và tin Con, thì được sự sống đời đời; còn ta, ta sẽ làm cho kẻ ấy sống lại nơi ngày sau rốt" (Giăng 6:40).