Giô-sép đã thực hiện loại bói toán nào trong Sáng Thế Ký 44:5, 15?

Trong hành trình đức tin của các tổ phụ, câu chuyện Giô-sép gặp lại các anh em mình tại Ai Cập là một trong những phân đoạn giàu kịch tính và ý nghĩa thuộc linh sâu sắc nhất. Một chi tiết gây tò mò và thường gây thắc mắc cho độc giả Kinh Thánh là việc Giô-sép ra lệnh đặt cái chén bạc của mình vào bao lúa của Bên-gia-min và sau đó chất vấn các anh em về tội “bói toán”. Vậy, Giô-sép đã thực hiện loại bói toán nào? Đây có phải là một hành động mê tín dị đoan trái với niềm tin nơi Đức Chúa Trời, hay ẩn chứa một ý đồ và bài học lớn hơn? Bài nghiên cứu chuyên sâu này sẽ đi sâu vào bối cảnh lịch sử, phân tích ngôn ngữ gốc Hê-bơ-rơ, và khám phá ý nghĩa thần học đằng sau sự kiện được ghi lại trong Sáng Thế Ký 44:5 và 44:15.

Để hiểu trọn vẹn ý nghĩa của hành động này, chúng ta phải đặt nó vào dòng chảy của câu chuyện. Giô-sép, người đã bị các anh em bán làm nô lệ, giờ đây đã trở thành quan đại thần của Pha-ra-ôn, nắm giữ quyền hành trên cả xứ Ai Cập. Khi các anh em xuống Ai Cập mua lương thực, họ đứng trước mặt Giô-sép mà không nhận ra ông. Sau lần gặp thứ nhất và giam giữ Si-mê-ôn, Giô-sép yêu cầu họ phải đem Bên-gia-min, em út, xuống lần sau. Đến khi họ trở lại với Bên-gia-min, Giô-sép đãi tiệc và tỏ ra đặc biệt yêu thương người em cùng cha khác mẹ này. Sáng sớm hôm sau, ông để họ lên đường, nhưng ra lệnh cho quản gia:

“Hãy đổ đầy lúa vào bao của những người nầy hết thảy, để cho họ đem về được nhiều, và cũng hãy để bạc của mỗi người nơi miệng bao nữa. Còn cái chén bằng bạc của ta, hãy để trong miệng bao của đứa trẻ, luôn với bạc mua lúa của nó nữa.” (Sáng Thế Ký 44:1-2, Kinh Thánh Tin Lành Việt Ngữ 1925)

Sau đó, quản gia đuổi theo và chất vấn họ về việc trộm cái chén bạc. Khi tìm thấy chén trong bao của Bên-gia-min, họ quay trở lại gặp Giô-sép. Đứng trước mặt Giô-sép, Giu-đa thay mặt anh em nói lời biện bạch. Và tại đây, Giô-sép tuyên bố:

“Các ngươi sao dám làm điều như vậy? Các ngươi há chẳng biết rằng một người như ta đây, tất có tài bói toán sao?” (Sáng Thế Ký 44:15, Kinh Thánh Tin Lành Việt Ngữ 1925)

Trước khi đi vào phân tích câu nói then chốt này, chúng ta cần ghi nhớ: Giô-sép biết rõ cái chén ở đó vì chính ông là người ra lệnh đặt nó vào. Vậy, mục đích thực sự của ông là gì? Tại sao lại dùng từ “bói toán”?

Từ được dịch là “bói toán” trong câu 15 là từ Hê-bơ-rơ “נחש” (nachash). Từ này xuất hiện trong Cựu Ước với một số sắc thái nghĩa:

• Nghĩa căn bản: Liên quan đến việc “thì thầm”, “lầm bầm” hoặc quan sát các dấu hiệu để tiên đoán. Nó không nhất thiết chỉ một hệ thống bói toán có tổ chức như bói khoa, nhưng có thể chỉ việc tìm kiếm ý chỉ thần linh qua các dấu hiệu.
• Trong bối cảnh Ai Cập cổ đại: Các pháp sư, thầy bói (như những người đối đầu với Môi-se) là một phần của văn hóa tôn giáo Ai Cập. Việc dùng một chiếc chén (hay cốc) để bói toán (cup-divination hay lecanomancy) có thể đã từng tồn tại. Người ta tin rằng bằng cách quan sát cách dầu loang trên nước trong chén, hoặc cách những hạt ngọc trai rơi xuống đáy chén, người bói có thể nhận được những lời tiên tri.
• Cách dùng của Giô-sép: Khi Giô-sép nói “một người như ta đây, tất có tài bói toán”, ông đang đóng vai một quan chức Ai Cập ngoại giáo. Ông không tự nhận mình là người thực hành bói toán, nhưng đang sử dụng một khái niệm mà các anh em ông – vốn biết về văn hóa Ai Cập – có thể hiểu và tin vào. Đây là một phần của kịch bản ông dựng lên để thử thách lòng ăn năn và tình yêu thương của họ.

Quan trọng hơn, trong toàn bộ cuộc đời được Kinh Thánh ghi lại, Giô-sép không hề thực hành bói toán hay tìm kiếm sự hướng dẫn từ các nguồn ngoài Đức Giê-hô-va. Ngược lại, ông luôn quy mọi sự giải mộng và sự khôn ngoan của mình cho Đức Chúa Trời (Sáng Thế Ký 40:8; 41:16, 25, 28). Vì vậy, câu nói này phải được hiểu như một lời tuyên bố chiến thuật, chứ không phải là lời thú nhận về một thực hành tâm linh thật sự của ông.

Hành động của Giô-sép không nhằm mục đích bói toán, mà là một công cụ trong kế hoạch lớn hơn của Đức Chúa Trời. Chúng ta có thể thấy ba mục tiêu chính:

1. Thử Thách Sự Thay Đổi Của Các Anh Em: Hơn hai mươi năm trước, các anh em đã vì ghen ghét mà bán Giô-sép làm nô lệ và nói dối cha mình. Giờ đây, khi đối diện với tội trộm cắp của Bên-gia-min – người em được cha yêu thương nhất – liệu họ có phản ứng tương tự? Họ có bỏ rơi Bên-gia-min để cứu lấy mình không? Sự can thiệp đầy tình yêu thương và lời đề nghị chịu tội thay của Giu-đa (Sáng Thế Ký 44:18-34) chính là bằng chứng cho thấy lòng họ đã thay đổi. Họ không còn ích kỷ và tàn nhẫn nữa.

2. Tạo Cơ Hội Cho Sự Thú Nhận và Hòa Giải: Toàn bộ kịch bản này đẩy các anh em vào một tình thế tuyệt vọng, buộc họ phải quay lại, cúi đầu, và cuối cùng là thú nhận tội lỗi cũ. Khi Giu-đa nói: “Đức Chúa Trời đã thấy sự gian ác của các tôi tớ Ngài” (câu 16), đó là một sự thừa nhận gián tiếp về tội lỗi trong quá khứ. Nó dọn đường cho sự phơi bày danh tính và sự tha thứ của Giô-sép ở chương 45.

3. Bày Tỏ Quyền Tể Trị Tối Cao của Đức Chúa Trời: Đằng sau tất cả là bàn tay chủ động của Đức Chúa Trời. Giô-sép nói với các anh em sau này: “Ấy chẳng phải các ngươi sai ta đến đây đâu, ấy là Đức Chúa Trời” (Sáng Thế Ký 45:8). Ngay cả chiếc “chén bói toán” cũng nằm trong kế hoạch tể trị của Ngài để đưa cả gia đình Gia-cốp xuống Ai Cập, bảo toàn dòng dõi giao ước, và từ đó thực hiện lời hứa của Ngài với Áp-ra-ham. Chiếc chén, một biểu tượng của sự mê tín ngoại giáo, đã bị Đức Chúa Trời sử dụng cách chủ động để hoàn thành mục đích thánh của Ngài.

Sự kiện này cũng mở ra cơ hội để chúng ta đối chiếu với lời dạy rõ ràng của Kinh Thánh về bói toán.

“Trong ngươi chớ nên có một kẻ nào… tìm tà thuật, thầy bói, thầy phù thủy, thầy pháp, kẻ hay ếm, người hay xin đồng, kẻ thuật số, hay là kẻ đi hỏi kẻ chết. Vì Đức Giê-hô-va lấy làm gớm ghiếc kẻ làm các việc ấy.” (Phục Truyền Luật Lệ Ký 18:10-12a)

Kinh Thánh lên án mọi hình thức tìm kiếm sự hướng dẫn từ các thế lực thuộc linh ô uế, từ chối Đức Chúa Trời. Thay vào đó, con dân Chúa được kêu gọi tìm kiếm ý chỉ Ngài qua:

- Lời Ngài: “Lời Chúa là ngọn đèn cho chân tôi, Ánh sáng cho đường lối tôi.” (Thi Thiên 119:105).
- Sự cầu nguyện và nài xin sự khôn ngoan: “Ví bằng trong anh em có kẻ kém khôn ngoan, hãy cầu xin Đức Chúa Trời, là Đấng ban cho mọi người cách rộng rãi, không trách móc ai, thì kẻ ấy sẽ được ban cho.” (Gia-cơ 1:5).
- Sự hướng dẫn của Đức Thánh Linh và sự khôn ngoan từ trên: “Nguyền xin sự bình an của Đấng Christ cai trị trong lòng anh em” (Cô-lô-se 3:15a).

Giô-sép là tấm gương sáng về điều này. Ông luôn quy vinh hiển cho Đức Chúa Trời và tìm kiếm sự hướng dẫn từ Ngài. Hành động “bói toán” trong Sáng Thế Ký 44 chỉ là một vỏ bọc, một phương tiện, chứ không phải là phương pháp thật sự ông dùng để biết ý Chúa.

Câu chuyện này không chỉ là một sự kiện lịch sử, nhưng chứa đựng nhiều bài học thuộc linh quý báu:

1. Tin Cậy Vào Sự Tể Trị Tối Cao Trong Mọi Hoàn Cảnh: Cuộc đời Giô-sép dạy chúng ta rằng Đức Chúa Trời có thể sử dụng ngay cả những âm mưu độc ác, những sự hiểu lầm, và những tình huống kỳ lạ (như chiếc chén trong bao lúa) để hoàn thành mục đích tốt lành của Ngài (Rô-ma 8:28). Khi đối diện với những tình huống khó hiểu, oan ức, hay bế tắc, chúng ta được kêu gọi tiếp tục tin cậy rằng Đức Chúa Trời vẫn đang cầm quyền.

2. Ăn Năn Thật Lòng và Sẵn Sàng Hòa Giải: Hành trình của các anh em Giô-sép cho thấy sự ăn năn thật phải được chứng minh bằng hành động. Sự thay đổi của họ được bày tỏ qua việc họ sẵn sàng hy sinh chính mình vì Bên-gia-min. Trong đời sống chúng ta, Đức Chúa Trời muốn chúng ta có một tấm lòng mềm mại, sẵn sàng thừa nhận lỗi lầm, tìm kiếm sự tha thứ từ Ngài và từ những người mình đã làm tổn thương.

3. Từ Chối Mọi Hình Thức Mê Tín, Tìm Kiếm Duy Nhất Nơi Chúa: Trong một thế giới đầy rẫy các hình thức bói toán, tử vi, tarot, xem chỉ tay, bói bài… dưới vỏ bọc “văn hóa” hay “giải trí”, con dân Chúa phải tỉnh thức. Chúng ta được kêu gọi không thử nghiệm, không tò mò, và tuyệt đối không tìm kiếm sự hướng dẫn hay an ủi từ những nguồn đó. Sự hướng dẫn đầy đủ và chắc chắn nhất chỉ đến từ Lời Chúa và Thánh Linh Ngài.

4. Trở Nên Công Cụ Của Sự Hòa Giải: Giô-sép, dù bị tổn thương sâu sắc, đã chủ động tạo ra một tình huống để dẫn dắt gia đình mình đến chỗ hòa giải. Chúng ta cũng được kêu gọi trở nên những sứ giả của sự hòa giải (2 Cô-rinh-tô 5:18-20), chủ động tìm cách phá vỡ những bức tường ngăn cách trong các mối quan hệ, với tình yêu thương và sự khôn ngoan từ trên.

“Chiếc chén bói toán” trong Sáng Thế Ký 44 không phải là một công cụ của sự mê tín, mà là một công cụ của sự thử nghiệm và ân điển trong tay Đức Chúa Trời toàn năng. Giô-sép không hề thực hành bói toán; ông chỉ sử dụng khái niệm này như một phần trong kế hoạch được Thánh Linh dẫn dắt để phơi bày lòng người, dẫn dắt các anh em mình đến sự ăn năn thật, và cuối cùng là thực hiện sự hòa giải trọn vẹn. Câu chuyện này nhắc nhở chúng ta về quyền tể trị tuyệt đối của Đức Chúa Trời, Đấng có thể biến ngay cả những ý đồ của con người và những biểu tượng của sự tối tăm thành phương tiện để hoàn thành ý chỉ tốt lành của Ngài. Là con cái Chúa ngày nay, chúng ta được kêu gọi bước đi trong sự tin cậy tuyệt đối vào sự hướng dẫn duy nhất từ Ngài, từ chối mọi hình thức bói toán, và trở nên những chứng nhân của sự tha thứ và hòa giải mà chính chúng ta đã nhận lãnh trong Đấng Christ.