Kinh Thánh nói gì về việc quản lý tiền của/tài chính của bạn?

Trong thế giới ngày nay, tiền bạc và của cải thường được xem là vấn đề thuần túy vật chất và cá nhân. Tuy nhiên, Kinh Thánh trình bày một viễn cảnh hoàn toàn khác. Quản lý tài chính không đơn thuần là kỹ năng sống, mà là một phương diện thiết yếu của đời sống môn đồ và là thước đo lòng trung tín của chúng ta đối với Đức Chúa Trời. Chúa Giê-xu phán rõ ràng: "Vì các ngươi há chẳng phục vụ Đức Chúa Trời và Ma-môn cùng một lúc được." (Ma-thi-ơ 6:24). Từ "Ma-môn" (μαμωνᾷ, mamōna) trong tiếng Hy Lạp có nghĩa là của cải, tài sản, hay bất cứ điều gì được tin cậy thay vì Đức Chúa Trời. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu vào những nguyên tắc nền tảng Kinh Thánh dạy về việc quản lý tiền của, khai phá từ ngữ gốc, bối cảnh, và áp dụng thực tiễn cho Cơ Đốc nhân ngày nay.

Trước khi bàn đến bất kỳ nguyên tắc quản lý cụ thể nào, chúng ta phải thiết lập nền tảng thần học then chốt: Mọi của cải đều thuộc về Đức Chúa Trời. Quan điểm này triệt để đảo ngược tư duy thế gian. Chúng ta không phải là chủ nhân, mà là những "quản gia" (οἰκονόμοι, oikonomoi) – những người quản lý tài sản của chủ.

• Thi Thiên 24:1 tuyên bố: "Đất và muôn vật trên đất, Thế gian và những kẻ ở trong đó đều thuộc về Đức Giê-hô-va." Danh xưng "Giê-hô-va" (יְהוָה, YHWH) ở đây nhấn mạnh Ngài là Đức Chúa Trời của giao ước, Đấng tạo dựng và duy trì muôn vật.
• 1 Sử Ký 29:14 ghi lại lời cầu nguyện của Vua Đa-vít: "Vì muôn vật đều do nơi Chúa mà đến; và những vật chúng tôi lấy của Chúa mà dâng cho Chúa." Từ "dâng" trong nguyên văn Hê-bơ-rơ là "hã-thia-vu" (התהבו), mang nghĩa "chúng tôi đã ban cho", nhưng Đa-vít nhận thức rõ đó thực chất là trả lại cho Chúa điều thuộc về Ngài.

Nhận thức này biến đổi hoàn toàn thái độ của chúng ta: chúng ta không "cho" Chúa phần của chúng ta, mà trung tín "hoàn trả" và "quản lý" phần của Ngài theo ý muốn Ngài.

Ẩn dụ về người quản gia được Chúa Giê-xu sử dụng nhiều lần (như trong Lu-ca 12:42-48, 16:1-13). Trọng tâm là sự trung tín (πιστός, pistos). Trong phân đoạn Lu-ca 16:10-12, Chúa phán:

Ở đây, "của cải bất nghĩa" (μαμωνᾷ τῆς ἀδικίας, mamōna tēs adikias) chỉ về của cải vật chất vốn dễ hư nát và có thể bị lạm dụng. "Của thật" và "của chính mình" ám chỉ những phước hạnh thuộc linh và trách nhiệm lớn hơn trong Vương Quốc Đức Chúa Trời. Bài học then chốt: cách chúng ta xử lý tiền bạc vật chất chứng minh tính cách và xác định mức độ ủy thác thuộc linh chúng ta nhận được.

Kinh Thánh không nói tiền bạc là xấu, nhưng cảnh báo nghiêm khắc về tình yêu tiền bạc (φιλαργυρία, philargyria – lòng tham tiền).

• 1 Ti-mô-thê 6:10 cảnh cáo: "Cội rễ của mọi điều ác là sự tham tiền bạc; có kẻ vì ham muốn nó mà bội đạo, chuốc lấy nhiều điều đau đớn." Cần giải nghĩa: "Cội rễ" (ῥίζα, rhiza) không có nghĩa là MỌI điều ác đều DO tiền bạc, mà là tiền bạc có thể LÀ nguyên nhân, là nơi nảy sinh ra đủ loại tội lỗi (gian dối, trộm cắp, bỏ đạo, phản bội...).
• Hê-bơ-rơ 13:5 đưa ra phương thuốc: "Chớ tham tiền; hãy lấy điều mình có làm đủ rồi, vì chính Đức Chúa Trời có phán rằng: Ta sẽ chẳng lìa ngươi đâu, chẳng bỏ ngươi đâu." Lời hứa về sự hiện diện của Đức Chúa Trời là nền tảng để chống lại lòng tham.

Lòng tham xuất phát từ sự tin cậy vào của cải hơn là tin cậy Đấng ban cho của cải. Chúa Giê-xu dạy chúng ta tích trữ của ở trên trời (Ma-thi-ơ 6:19-21), nơi mối không hủ diệt.

Một trong những nguyên tắc quản lý tài chính rõ ràng nhất trong Kinh Thánh là dâng phần mười. Đây không phải là luật pháp cứng nhắc dưới thời Tân Ước, nhưng là nguyên tắc của sự trung tín và nhận biết ơn Chúa.

• Ma-la-chi 3:10 (Cựu Ước) ghi lời Chúa phán: "Hãy đem hết thảy phần mười vào kho, hầu có lương thực trong nhà ta; và từ nay các ngươi khá lấy điều nầy mà thử ta, Đức Giê-hô-va vạn quân phán, xem ta có mở các cửa sổ trên trời cho các ngươi, đổ phước xuống cho các ngươi đến nỗi không chỗ chứa chăng!" "Thử ta" ở đây là một lời mời đặc biệt để kinh nghiệm sự thành tín của Chúa.
• Trong Tân Ước, Chúa Giê-xu xác nhận nguyên tắc này trong khi quở trách sự giả hình: "Các ngươi phải làm điều nầy, mà cũng không nên bỏ điều kia" (Ma-thi-ơ 23:23), Ngài công nhận việc dâng phần mười về bạc hà, thì là, rau húng, nhưng quan trọng hơn là công bình, thương xót và trung tín.

Ngoài phần mười, Tân Ước đề cao tinh thần dâng hiến rộng rãi, vui lòng (2 Cô-rinh-tô 9:6-7). Từ "vui lòng" (ἱλαρὸς, hilaros) có nghĩa là vui vẻ, hân hoan. Chúa yêu thích kẻ dâng của cách vui lòng.

Kinh Thánh khuyến khích một lối sống tự do khỏi gánh nặng nợ nần và hài lòng với những gì mình có.

• Rô-ma 13:8 dạy: "Đừng mắc nợ ai chi hết, chỉ mắc nợ về sự yêu thương nhau mà thôi." Câu này không cấm tuyệt đối mọi hình thức vay mượn (như vay thế chấp nhà), nhưng nhấn mạnh đến việc phải trả nợ đúng hạn và không để nợ nần chi phối đời sống, trở thành gánh nặng.
• Phi-líp 4:11-12, Sứ đồ Phao-lô làm chứng: "Tôi đã học được cách sống trong bất cứ hoàn cảnh nào... Tôi biết chịu nghèo hèn, cũng biết được dư dật." Bí quyết của ngài là nhờ quyền năng của Đấng Christ, tìm thấy sự thỏa lòng không ở trong hoàn cảnh, mà trong mối liên hệ với Chúa.

Sự hài lòng (αὐτάρκεια, autarkeia) là sự tự đủ, thỏa mãn đến từ bên trong, từ Đấng Christ, chứ không từ ngoại cảnh.

Quản lý tài chính khôn ngoan bao gồm việc lập kế hoạch và tiết kiệm, nhưng không với sự tích trữ ích kỷ.

• Châm Ngôn 6:6-8 khuyên: "Hỡi kẻ biếng nhác, hãy đi đến loài kiến... Nó sắm sửa lương thực mình trong mùa hạ, và thâu trữ đồ ăn trong mùa gặt." Đây là sự khôn ngoan thực tiễn từ công trình sáng tạo của Đức Chúa Trời.
• Châm Ngôn 21:5 tuyên bố: "Các mưu kế của người cần mẫn dẫn đến sự dư dật; còn ai hấp tấp vội vàng ắt phải đến cảnh thiếu thốn."
• Tuy nhiên, Chúa Giê-xu cảnh báo chống lại sự tích trữ ích kỷ trong ẩn dụ về người giàu dại (Lu-ca 12:16-21), người chỉ lo tích trữ cho bản thân mà không "giàu có nơi Đức Chúa Trời".

Mục đích tối thượng của tiền bạc theo Kinh Thánh không phải là sự hưởng thụ cá nhân, mà là trở thành công cụ để bày tỏ tình yêu thương và mở rộng Vương Quốc Đức Chúa Trời.

• Ê-phê-sô 4:28 dạy: "Kẻ trộm cướp chớ trộm cướp nữa; nhưng thà chịu khó, chân tay làm việc nghề lương thiện, đặng có vật chi giúp cho kẻ thiếu thốn thì hơn." Mục đích của lao động là để có thể cho đi.
• 2 Cô-rinh-tô 9:8 hứa: "Đức Chúa Trời có quyền ban cho anh em đủ mọi thứ ơn đầy dẫy, hầu cho anh em hằng đủ đầy mọi sự, lại còn rời rộng về mọi việc lành nữa." Phước hạnh Chúa ban không chỉ để thỏa mãn nhu cầu chúng ta, mà còn để chúng ta trở nên rời rộng trong mọi việc lành.

Dựa trên các nguyên tắc Kinh Thánh, sau đây là một số bước áp dụng thực tế:

1. Thiết lập tư duy quản gia: Mỗi sáng, nhắc lòng rằng mọi thứ bạn có (thu nhập, tài sản, kỹ năng) đều là ủy thác từ Chúa. Cầu nguyện: "Lạy Chúa, Ngài muốn con sử dụng những nguồn lực này thế nào hôm nay?"
2. Lập ngân sách với tấm lòng biết ơn: Viết ra thu chi. Ưu tiên hàng đầu trong ngân sách là phần trung tâm dâng hiến cho Chúa (phần mười và của lễ).
3. Trả nợ một cách có kế hoạch: Nếu đang mắc nợ, hãy lập kế hoạch trả nợ như một hành động của sự trung tín. Tránh vay nợ cho những nhu cầu không thiết yếu và mang tính hưởng thụ.
4. Tiết kiệm và đầu tư cách khôn ngoan: Để dành cho tương lai, cho những mục tiêu chính đáng (giáo dục, mua nhà) và để có thể giúp đỡ người khác khi cần. Nhưng đừng đặt lòng trọn vẹn nơi của cải dự trữ (Ma-thi-ơ 6:19-21).
5. Rèn luyện lòng hài lòng: Chống lại văn hóa tiêu thụ bằng cách biết ơn những gì mình đang có. Tập trung vào những phước hạnh thuộc linh và mối liên hệ.
6. Cho đi cách sáng tạo và vui lòng: Ngoài việc dâng cho Hội Thánh địa phương, hãy tìm kiếm cơ hội giúp đỡ người thiếu thốn, hỗ trợ công việc truyền giáo, và bày tỏ lòng rộng rãi.
7. Dạy dỗ con cái: Truyền lại cho thế hệ sau các nguyên tắc quản lý tài chính theo Kinh Thánh, giúp chúng hiểu giá trị của lao động, tiết kiệm và cho đi.

Quản lý tài chính theo Kinh Thánh không hứa hẹn sự giàu có vật chất, nhưng hứa hẹn một điều quý giá hơn nhiều: sự tự do. Tự do khỏi sự kiểm soát của lòng tham, tự do khỏi gánh nặng nợ nần, tự do khỏi sự lo lắng về ngày mai, và tự do để tận hưởng và sử dụng của cải như một phương tiện để làm vinh hiển Đức Chúa Trời và gây dựng người khác. Khi chúng ta xem mình là quản gia trung tín của Đấng Christ, mọi quyết định tài chính – từ việc mua sắm nhỏ nhặt đến các khoản đầu tư lớn – đều trở thành cơ hội để bày tỏ đức tin và tình yêu của chúng ta dành cho Ngài. Hãy bắt đầu từ những điều nhỏ, trung tín trong ít, và kinh nghiệm lời hứa của Chúa: "Hỡi đầy tớ ngay lành trung tín kia, được lắm; ngươi đã trung tín trong việc nhỏ, ta sẽ lập ngươi coi sóc việc lớn; hãy đến hưởng sự vui mừng của Chúa ngươi." (Ma-thi-ơ 25:21).