Mên-chi-xê-đéc là ai?

Trong hành trình khám phá Kinh Thánh, có những nhân vật bí ẩn xuất hiện thoáng qua nhưng lại để lại dấu ấn thần học vô cùng sâu sắc. Mên-chi-xê-đéc là một trong những nhân vật như vậy. Sự xuất hiện ngắn ngủi của ông trong Sáng-thế Ký 14 và sự giải nghĩa mở rộng trong Thư Hê-bơ-rơ đã biến ông thành một hình bóng (type) quan trọng bậc nhất về chức vụ tế lễ đời đời của Đấng Mê-si-a, Chúa Giê-xu Christ. Bài nghiên cứu này sẽ đi sâu khai phá thân thế, vai trò và ý nghĩa thần học của Mên-chi-xê-đéc dưới ánh sáng của Lời Chúa.

Mên-chi-xê-đéc xuất hiện lần đầu và duy nhất trong Cựu Ước tại Sáng-thế Ký 14:18-20:

"Mên-chi-xê-đéc, vua thành Sa-lem, sai đem bánh và rượu ra. Người là thầy tế lễ của Đức Chúa Trời Chí Cao, chúc phước cho Áp-ram và nói rằng: Nguyền Đức Chúa Trời Chí Cao, là Đấng dựng nên trời và đất, ban phước cho Áp-ram! Đáng ngợi khen thay Đức Chúa Trời Chí Cao đã phó kẻ thù nghịch vào tay ngươi! Đoạn, Áp-ram lấy một phần mười về cả của giặc mà dâng cho người."

Bối cảnh là sau khi Áp-ra-ham chiến thắng các vua để giải cứu cháu mình là Lót, ông được hai vua tiếp đón: Vua Sô-đôm (đại diện cho thế gian tội lỗi) và Mên-chi-xê-đéc, vua Sa-lem.

Phân tích chi tiết:

• Danh xưng: Tên "Mên-chi-xê-đéc" trong tiếng Hê-bơ-rơ (Malkî-ṣedeq) có nghĩa là "Vua của sự công bình" (Melek = Vua; Tsedeq = Công bình, ngay thẳng).
• Chức vụ: Ông được giới thiệu kép: "Vua thành Sa-lem" và "Thầy tế lễ của Đức Chúa Trời Chí Cao". "Sa-lem" (Shalem) có nghĩa là "bình an" hoặc "trọn vẹn". Vậy, ông là "Vua sự công bình" và cũng là "Vua sự bình an" (được xác nhận trong Hê-bơ-rơ 7:2).
• Hành động:
  • Đem bánh và rượu ra: Hành động tiếp đãi và hồi sức này mang tính biểu tượng của sự nuôi dưỡng thuộc linh và giao ước.
  • Chúc phước cho Áp-ra-ham: Theo nguyên tắc trong Hê-bơ-rơ 7:7, "kẻ chúc phước là trổi hơn kẻ được chúc phước." Điều này cho thấy địa vị thuộc linh cao trọng của Mên-chi-xê-đéc.
  • Tôn cao Đức Chúa Trời Chí Cao (El Elyon): Ông công bố Danh Chúa, nhận biết Ngài là Đấng Tạo Hóa và Đấng ban chiến thắng.
• Phản ứng của Áp-ra-ham: Áp-ra-ham dâng một phần mười (one-tenth) của mọi chiến lợi phẩm cho Mên-chi-xê-đéc. Đây là hành động công nhận thẩm quyền tế lễ tối cao của ông. Đáng chú ý, Áp-ra-ham từ chối nhận bất cứ thứ gì từ vua Sô-đôm (câu 21-24), nhưng lại vui lòng dâng phần mười cho Mên-chi-xê-đéc.

Ông xuất hiện không có gia phả: "không cha, không mẹ, không gia phổ, không ngày đầu, không ngày cuối" (theo cách diễn đạt trong Hê-bơ-rơ 7:3). Trong bối cảnh văn hóa cổ cực trọng gia phả, điều này khiến ông trở nên độc nhất vô nhị, như một nhân vật "vĩnh cửu" trong ký thuật Kinh Thánh.

Nếu trong Cựu Ước, Mên-chi-xê-đéc chỉ là một nhân vật bí ẩn, thì Tân Ước, đặc biệt trong Thư Hê-bơ-rơ chương 5, 6 và 7, đã mặc khải trọn vẹn ý nghĩa hình bóng của ông về Chúa Giê-xu Christ. Tác giả thư Hê-bơ-rơ sử dụng Mên-chi-xê-đéc để chứng minh sự trổi hơn của chức tế lễ mới trong Chúa Giê-xu so với chức tế lễ cũ theo dòng A-rôn.

Những điểm tương đồng then chốt (Hê-bơ-rơ 7:1-3):

• Vua và Thầy Tế Lễ: Mên-chi-xê-đéc kết hợp hai chức vụ mà trong Cựu Ước (đặc biệt dưới luật pháp Môi-se) hoàn toàn tách biệt: Vua (thuộc chi phái Giu-đa) và Thầy Tế Lễ (thuộc chi phái Lê-vi). Chúa Giê-xu, thuộc chi phái Giu-đa, đã trở nên Thầy Tế Lễ đời đời theo phép Mên-chi-xê-đéc (Hê-bơ-rơ 7:14).
• "Không cha, không mẹ, không gia phổ": Cụm từ này không có nghĩa Mên-chi-xê-đéc là một thiên sứ hay hiện thân của Chúa. Trong bối cảnh, nó nhấn mạnh rằng trong ký thuật Kinh Thánh, ông xuất hiện không có gia phả, không khai báo sự khởi đầu hay kết thúc chức vụ. Điều này làm hình bóng cho tính đời đời của Chúa Giê-xu - Ngài là Con Đức Chúa Trời, vốn có từ trước vô cùng (Giăng 1:1). Chức tế lễ của Ngài không dựa trên dòng dõi loài người hay bị gián đoạn bởi sự chết.
• "Giống như Con Đức Chúa Trời": Kinh Thánh trực tiếp tuyên bố ông "giống như Con Đức Chúa Trời", nghĩa là ông là một hình ảnh, một bóng mờ hoàn hảo về Đấng sẽ đến.

Sự Trổi Hơn Của Chức Tế Lễ Mên-chi-xê-đéc (Hê-bơ-rơ 7:4-10):

• Áp-ra-ham đã nộp một phần mười: Tổ phụ của dân Y-sơ-ra-ên, cũng là tổ phụ của chi phái Lê-vi (là chi phái nhận phần mười), đã tự mình nộp một phần mười cho Mên-chi-xê-đéc. Điều này ngụ ý rằng chức tế lễ Mên-chi-xê-đéc cao trọng hơn, vì người thượng phẩm Lê-vi (về mặt nguyên tắc, vì còn trong lòng tổ phụ) cũng đã chịu nộp một phần mười qua Áp-ra-ham.
• Chúc phước cho kẻ đã có lời hứa: Mên-chi-xê-đéc chúc phước cho Áp-ra-ham, là kẻ đã nhận lời hứa từ Đức Chúa Trời. Phước lành từ ông có thẩm quyền lớn hơn.

Chúa Giê-xu - Thầy Tế Lễ Thượng Phẩm Theo Phép Mên-chi-xê-đéc (Hê-bơ-rơ 7:11-28):

Đây là trọng tâm của lập luận. Luật pháp Môi-se và chức tế lễ A-rôn là tạm thời và không trọn vẹn, vì không thể làm cho ai trọn lành được (câu 11, 19). Vì vậy, cần có một sự thay đổi: một chức tế lễ khác, theo phép Mên-chi-xê-đéc, dấy lên.

Chúa Giê-xu đáp ứng mọi điều kiện:

• Ngài được Đức Chúa Trời xưng nhận qua lời phán: "Con là Con Ta... Con làm thầy tế lễ đời đời theo phép Mên-chi-xê-đéc" (Hê-bơ-rơ 5:5-6, trích Thi-thiên 110:4).
• Chức tế lễ của Ngài là bất diệt (vô hủy), vì Ngài hằng sống để cầu thay cho chúng ta (Hê-bơ-rơ 7:24-25). Trái ngược với các thầy tế lễ thường chết và phải thay thế.
• Ngài là thánh, không tội, không ô uế (câu 26), nên chỉ cần dâng chính mình Ngài làm tế lễ một lần đủ cả, chuộc tội cho muôn người.
• Ngài phù hợp với chúng ta: Là Đấng vĩnh cửu, Con Đức Chúa Trời, nhưng cũng từng trải sự yếu đuối, thương xót và trung tín để làm thầy tế lễ thượng phẩm (Hê-bơ-rơ 2:17-18).

Việc nghiên cứu về Mên-chi-xê-đéc không chỉ là một bài học lịch sử, mà dẫn chúng ta đến sự hiểu biết sâu sắc hơn về công việc của Chúa Giê-xu và những phước lành thuộc linh cho chúng ta ngày nay.

Chúng ta không còn cần một người trung gian loài người để đến với Đức Chúa Trời. "Ấy bởi Ngài mà chúng ta được đến gần Đức Chúa Trời" (Hê-bơ-rơ 7:25). Chúa Giê-xu, với chức vụ Mên-chi-xê-đéc, là Đấng Trung Bảo duy nhất và trọn vẹn. Trong những lúc yếu đuối, thất bại, tội lỗi, chúng ta có thể "vững lòng đến gần ngôi ơn phước" (Hê-bơ-rơ 4:16) vì có một Thầy Tế Lễ Thượng Phẩm cảm thương sự yếu đuối chúng ta.

Mên-chi-xê-đéc là "Vua sự công bình" rồi mới là "Vua sự bình an". Trật tự này rất quan trọng: Bình an thật (Shalom - sự trọn vẹn, hòa thuận) chỉ có thể có được trên nền tảng của sự công bình (Tsedeq). Chúa Giê-xu, qua sự chết chuộc tội, đã làm thỏa mãn sự công bình của Đức Chúa Trời, và từ đó ban sự bình an cho chúng ta (Rô-ma 5:1). Ứng dụng: Đời sống chúng ta cần tìm kiếm sự công bình của Đức Chúa Trời trước hết (Ma-thi-ơ 6:33), thì sự bình an siêu nhiên của Ngài sẽ gìn giữ lòng chúng ta (Phi-líp 4:7).

Hành động dâng phần mười của Áp-ra-ham cho Mên-chi-xê-đéc xảy ra trước khi có luật pháp Môi-se. Điều này cho thấy nguyên tắc dâng hiến là một phần của đức tin và sự thờ phượng, không chỉ là nghĩa vụ luật pháp. Khi chúng ta dâng hiến (phần mười, của dâng) ngày nay, chúng ta làm điều đó với tư cách là con cháu đức tin của Áp-ra-ham, công nhận Chúa Giê-xu là Thầy Tế Lễ Thượng Phẩm tối cao của chúng ta. Của dâng là hành động thờ phượng, biết ơn và đầu phục Vua trên đời sống mình.

Mên-chi-xê-đéc đem bánh và rượu ra để hồi sức cho Áp-ra-ham sau trận chiến. Đây là hình bóng về sự nuôi dưỡng thuộc linh Chúa Giê-xu ban cho chúng ta. Ngài là bánh của sự sống (Giăng 6:35) và huyết Ngài là rượu của giao ước mới (Ma-thi-ơ 26:27-28). Sau những trận chiến thuộc linh, chúng ta cần được hồi sức bằng Lời Chúa (bánh) và sự thông công trong Thân Thể Ngài qua lễ báp-têm và tiệc thánh (những biểu tượng của giao ước).

Mên-chi-xê-đéc không phải là một bí ẩn không lời giải, mà là một mảnh ghép thiên khải quan trọng trong bức tranh cứu chuộc của Đức Chúa Trời. Ông là tia sáng báo trước về Mặt Trời Công Bình, là Chúa Giê-xu Christ. Qua nghiên cứu này, chúng ta càng thêm ngợi khen sự khôn ngoan nhiệm mầu của Đức Chúa Trời, Đấng đã dùng mọi hình bóng trong Cựu Ước để chỉ về Con Một của Ngài.

Hãy an nghỉ và vững tin trong chức vụ tế lễ đời đời của Chúa Giê-xu, Đấng đang hằng sống để cầu thay cho chúng ta. Hãy sống dưới sự cai trị của Vua Sự Công Bình và Bình An ấy, để đời sống chúng ta phản chiếu vương quốc đời đời của Ngài. A-men.